Fréttablaðið - 04.10.2016, Blaðsíða 13

Ég heiti Gísli og ég er 30 ára karl-maður með þroskahömlun. Ég er sendiherra Samnings
Sameinuðu þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólks og hef sérhæft mig í
19. grein samningsins sem fjallar
um réttinn til að lifa sjálfstæðu lífi.
Við sendiherrarnir höfum undan-
farin ár ferðast um allt land til að
kynna samninginn og hef ég séð um
að kynna 19. greinina. Þá segi ég frá
því sem stendur í samningnum og
miðla af eigin reynslu hvernig ég lifi
sjálfstæðu lífi með hjálp notenda-
stýrðrar persónulegrar aðstoðar
(NPA).
Án NPA gæti ég ekki lifað sjálf-
stæðu lífi og hefði ekki getað tekið
þátt í þeim verkefnum sem ég hef
unnið síðustu ár. Ég var varaformað-
ur NPA miðstöðvarinnar. Ég spila á
orgel í sunnudagaskóla Laugarnes-
kirkju í hverri viku. Ég lauk starfs-
tengdu diplómanámi fyrir fólk
með þroskahömlun vorið 2013.
Ég var einn stofnenda kaffihússins
GÆS og tók þátt í að reka það í tvö
sumur. Ég hef verið sendiherra frá
upphafi verkefnisins. Ég var líka
atvinnuleitandi í langan tíma og
var á þeim tíma í virku samstarfi við
Vinnumálastofnun, t.d. með því að
fara á stofnanir og kynna verkefnið
Virkjum hæfileikana. Nýlega hóf ég
störf við Háskóla Íslands sem einn
af verkefnisstjórum rannsóknar-
verkefnisins Jafnrétti fyrir alla! Í
því verkefni erum við að rannsaka
aðgengi fatlaðra karlmanna að jafn-
réttismálum. Ég var nýlega kosinn
í varastjórn Átaks félags fólks með
þroskahömlun, og er virkur í að
stunda mín áhugamál og félagslíf.
Brotið á mörgum
Mannréttindamál og hagsmunabar-
átta fatlaðs fólks standa mér mjög
nærri. Á meðan ég er þakklátur fyrir
að vera með NPA og ánægður með
að geta lifað sjálfstæðu lífi, þykir
mér leitt að það séu aðrir í sam-
félaginu sem ekki hafa fengið sömu
tækifæri til þess og ég. Í störfum
mínum sem snúa að því að kynna
réttindi fatlaðs fólks fæ ég oft að
heyra sögur af erfiðri reynslu fólks.
Svo virðist vera að margir fatlaðir
Íslendingar lifi við það að verið sé
að brjóta á mannréttindum þeirra
með reglubundnum hætti í dag-
legu lífi. Þessi brot verða ekki öll til
vegna illmennsku eða vanvirðingar,
heldur eru oft framin án vitundar af
ólipru kerfi eða illa upplýstu fólki.
Það er því mikilvægt að halda áfram
að fræða fólk og halda umræðunni
um réttindi fatlaðs fólks á lofti.
Það er gleðiefni að nú níu árum
eftir að Ísland skrifaði undir Samn-
ing Sameinuðu þjóðanna um rétt-
indi fatlaðs fólks hafi hann loksins
verið fullgiltur. Það er skref í rétta
átt til þess að mannréttindi fatlaðs
fólks séu tryggð.
Rétturinn til sjálfstæðs lífs
Árið 1944 var ákveðið að gera minniháttar breytingar á stjórnarskránni og skrifa
nýja eftir stofnun lýðveldisins.
Rúmum 70 árum síðar hefur ekki
enn tekist að ljúka við heildar-
endurskoðun stjórnarskrárinnar.
Fyrir 67 árum voru margir orðnir
langþreyttir á biðinni eftir nýrri
stjórnarskrá: „Svo virðist sem
þrautaráðið til þess að fá [stjórnar-
skrármálið] afgreitt sé, að sérstakt
stjórnlagaþing, eingöngu til þess
kjörið, vinni þetta verk,“ sagði Her-
mann Jónasson, formaður Fram-
sóknarflokksins, í mars árið 1949.
Þá var ekki áhugi fyrir stjórnlaga-
þingi á Alþingi. Flutningsmaður
tillögunnar um stjórnlagaþing,
Páll Zóphóníasson, sagði í ræðu:
„Mér hefur skilizt, að fjöldinn allur
af þingmönnum kæri sig ekki um
að fela þetta neinum öðrum og vilji
sjálfir ráða breytingum á stjórnar-
skrá.“
Í marga áratugi reyndu þing-
menn að koma málinu á dagskrá.
Árið 1967 sagði Karl Kristjánsson
það ekki „sæmandi, að íslenzka
lýðveldið gefist upp við að ganga frá
stjórnarskrá sinni heildarlega“. Árið
1983 lögðu Guðmundur Einarsson
og Kristín Kvaran fram tillögu um
þjóðfund um nýja stjórnarskrá. Af
því tilefni sögðu þau:
„Í rúmlega 40 ár hafa nefndir á
vegum Alþingis unnið að endur-
skoðun stjórnarskrárinnar í
þeim tilgangi að færa þjóðinni
nýja stjórnarskrá. Svo virðist sem
þingmenn telji sig þar í hlutverki
konungs sem á sínum tíma færði
þjóðinni frelsisskjal sem rómað er
í ljóðum. Í þessari afstöðu þing-
manna og flokksforingja felst gróf
lítilsvirðing á hugmyndum upplýsts
fólks um uppruna valds og hlutverk
þjóðkjörinna þinga í nútímanum.
Það er augljóslega ekki hlutverk
Alþingis að færa þjóðinni nýja
stjórnarskrá. Það er þjóðin sjálf
sem á að setja sér stjórnarskrá.
Með henni ákveður hún hvers
konar stjórnarfar hún vill og hvaða
grundvallarreglur eigi að gilda í
samfélaginu.“
Á tíunda áratugnum lagði
Jóhanna Sigurðardóttir ásamt Ástu
Ragnheiði Jóhannesdóttur fram á
ný tillögu um stjórnlagaþing. Fyrir
nær 20 árum sögðu þær að „ára-
tugum saman hefur heildarendur-
skoðun stjórnarskrárinnar vafist
fyrir mönnum […] og hagsmunir
einstakra þingmanna og flokka
hafa því meira ráðið ferðinni en að
hagsmunir þjóðarheildarinnar séu
í fyrirrúmi“.
Það var svo í kjölfar efnahags-
hrunsins árið 2008 að stjórnar-
skrármálið komst aftur á dagskrá.
Haldinn var 1.000 manna þjóð-
fundur þar sem kjósendur voru
valdir af handahófi og í kjölfarið
almennir borgarar kjörnir til setu
á stjórnlagaþingi. Stjórnlagaráði
tókst, á alltof skömmum tíma, í
samstarfi við almenning, að skrifa
nýja stjórnarskrá. Sú stjórnarskrá
naut stuðnings í ráðgefandi þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Þetta þóttu merk
tíðindi um allan heim. Nær allar
stjórnarskrár hafa verið skrifaðar
af fámennum hópi útvaldra bak við
luktar dyr. Á Íslandi hafði almenn-
ingi tekist að skrifa sína eigin
stjórnarskrá. Loksins virtist vera
búið að höggva á hnútinn í stjórnar-
skrármálinu. En þá endurtók sagan
sig og málið dagaði uppi á Alþingi.
Næsta ríkisstjórn skipaði enn eina
stjórnarskrárnefndina skipaða full-
trúum stjórnmálaflokkanna og enn
er beðið eftir nýrri stjórnarskrá.
Saga stjórnarskrárinnar kennir
okkur að stór og mikilvæg mál geta
flækst í valdabaráttu stjórnmála-
flokkanna. Við blasir áhrifaleysi
almennings gagnvart valdinu og
hversu veikt lýðræðið er í raun og
veru. Í það minnsta ættum við að
ákveða til frambúðar að stjórnar-
skrárgerðin skuli vera í höndum
almennings án aðkomu þeirra sem
fara með völdin hverju sinni. En
það er líka löngu orðið tímabært að
dýpka lýðræðið þannig að almenn-
ingur hafi meira að segja en eitt X á
blaði á fjögurra ára fresti.
Stjórnarskrá í heljargreipum
Kristinn Már
Ársælsson
doktorsnemi
í félagsfræði
við háskólann
í Wisconsin
Gísli Björnsson
sendiherra
Samnings
Sameinuðu
þjóðanna um
réttindi fatlaðs
fólks
Á meðan ég er þakklátur
fyrir að vera með NPA og
ánægður með að geta lifað
sjálfstæðu lífi, þykir mér leitt
að það séu aðrir í samfélag-
inu sem ekki hafa fengið
sömu tækifæri til þess og ég.
Saga stjórnarskrárinnar
kennir okkur að stór og
mikilvæg mál geta flækst í
valdabaráttu stjórnmála-
flokkanna. Við blasir áhrifa-
leysi almennings gagnvart
valdinu og hversu veikt lýð-
ræðið er í raun og veru.
s k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 13Þ R i ð J u D A G u R 4 . o k T ó B e R 2 0 1 6
2016 Ford F350 XL Quad Cab
4x4 Flex Fuel
2016 GMC Sierra C/K Crew Cab
4x4 Flex Fuel
2016 BMW 330E
Plug-in Hybrid
2016 Mercedes C350 CT Hybrid
Avantgarde Loaded
2015 Ford Edge 4x4
Leather Loaded
2016 Kia Niro 4x4
Sjálfskiptur
2016 Nýr Nissan Leaf Acenta
30KW
2014 Chevrolet Volt Plug-in Hybrid
Leather Loaded
2015 Nissan Leaf
með hraðhelðslu
2015 VW eGolf Sel Premium
Leather Loaded
Volvo XC90 T8 Twin 4x4
Leather Loaded
2016 Mitsubishi Outlander Instyle
4x4 Twin Leather Loaded
1
7
-1
0
-2
0
1
6
0
9
:4
8
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
A
F
4
-E
6
1
8
1
A
F
4
-E
4
D
C
1
A
F
4
-E
3
A
0
1
A
F
4
-E
2
6
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
4
8
s
_
2
_
1
0
_
2
0
1
6
C
M
Y
K