Fréttablaðið - 03.09.2016, Blaðsíða 22

Refsingar eru ekki eina lausnin
Hörður Jóhannesson aðstoðarlögreglustjóri á fjörutíu ár að baki í lögreglunni. Hann er sannfærður um að mörgum
þeirra brotamanna sem urðu á vegi hans hefði mátt bjarga hefðu þeir átt betri æsku. Hann rifjar upp sögur af ung-
um mönnum sem urðu á vegi hans á ferlinum og minnir á að á bak við hvert og eitt mál er sársauki.
„Það er vandmeðfarið vald sem fylgir þessu,“ segir Hörður og bendir á einkennisbúning sinn. „Þú þarft að geta afklæðst því og verið manneskja.“ Fréttablaðið/GVa
Þegar öllu er á botninn hvolft, þá er lífið ekkert flókið. Það er í eðli sínu tiltölulega einfalt, hins vegar er hægt að gera alla hluti flókna,“ segir
Hörður Jóhannesson aðstoðarlög-
reglustjóri.
Hann situr á skrifstofu sinni á Vín-
landsleið og hefur útsýni yfir Grafar-
voginn sem skartar sínu fegursta
þennan síðsumardag.
Hörður hefur starfað í lögreglunni í
fjörutíu ár. Hann hóf störf sem sumar-
starfsmaður vorið 1976. Þá ungur
maður í lögfræðinámi. „Það er eitt-
hvað við þetta starf og menn finna
það strax hvort þeir hafa það sem þarf
til að geta verið í lögreglunni. Það sem
þú þarft, það lærir þú ekki í skóla. Það
á reyndar við um mörg önnur störf.
Annað hvort ertu með það eða ekki,“
segir Hörður.
að afklæðast valdinu
Þeir eiginleikar sem Hörður á við eru
kannski ekki þeir sem fólk býst við að
séu nauðsynlegir lögreglumanni. „Þú
verður að hafa trú á mannsandanum
og þú verður að bera virðingu fyrir
fólki. Það er vandmeðfarið vald sem
fylgir þessu,“ segir Hörður og bendir
á einkennisbúning sinn. „Þú þarft
að geta afklæðst því og verið mann-
eskja.“
Á fjörutíu ára starfsferli sínum
hefur hann reynt margt og séð margt.
„Það er ekki hægt að ætlast til þess að
einhver annar skilji það sem er um að
ræða eða geti tekið við því. Ég tek ekki
vinnuna með mér heim. Ég hugsa um
mig sjálfur. Set reynsluna í hólf. Ég á
fullt af hólfum. Svo lærði ég að maður
verður að bera ábyrgð á sjálfum sér,
bæði andlegu og líkamlegu ástandi
og hugsa um sjálfan sig svo maður
komist af,“ segir Hörður.
Hver er sagan?
Hann þekkir brotamennina sem röt-
uðu aldrei rétta leið og sögu þeirra.
„Það kemur mér ekkert á óvart
lengur. Við sem erum búnir að vera
lengi í þessu erum búnir að sjá allt og
lenda í öllu. Enn þá velti ég því fyrir
mér hver saga fólks er,“ segir hann
og tekur nýlegt dæmi. „Þá er ein-
hver maður á miðjum degi, fallegum
eins og deginum í dag. Og hann er
í ömurlegum aðstæðum, fullur og
búinn að brjóta af sér. Hver er saga
þessa manns hugsa ég þá? Af hverju
er hann í þessum aðstæðum? Ætti
ég að afgreiða hvern og einn eins og
vél? Auðvitað getur maður gert það,
og gerir það stundum. En það er saga
og þá er spurningin, hvað áttu að gera
við hana?“
Þegar Hörður var ungur lögreglu-
maður vann hann í deild sem tók á
brotum ósakhæfra unglinga. Hann
er sannfærður um að mörgum þeirra
brotamanna sem hafa orðið á vegi
hans hefði mátt bjarga hefðu þeir átt
betri æsku.
„Unglingamálin voru höfð í sér-
deild, þá var verið að reyna að halda
utan um þau. Börnum yngri en fimm-
tán ára var og er ekki refsað. En það
þurfti samt að upplýsa um málin og
skila skýrslu um þau.
Þetta voru strákar, sem voru reknir
úr skóla, skammaðir, snupraðir. Það
voru allir vondir við þá. Þeir voru
lamdir og horfðu upp á allan djöful-
inn heima hjá sér. En við vorum ekk-
ert vondir við þá, heldur heiðarlegir.
Við töluðum við þá eins og menn og
vorum oft komnir undir skinnið á
þeim. Við vorum oft eina fullorðna
fólkið sem talaði við þá eins og menn.
Staðreyndin er þessi. Það hefðu ekki
svona margir farið út á vafasamar
brautir í lífi sínu ef þeir hefðu átt betri
og farsælli æsku,“ segir Hörður.
refsingar eru ekki lausnin
Hann segir samfélagið ekki geta leyst
allan félagslegan vanda með refsing-
um. „Fólk þarf á öðru fólki að halda,
virðingu og vinsemd. Flestir leggja sig
fram um þetta. Að rjúfa ekki tengslin.
En það verða alltaf einhverjir sem
kunna ekki annað en að rjúfa þessi
tengsl. Þessir strákar, þetta voru ekki
krimmar. Þeir gerðu það sem þeir
gerðu vegna félagslegrar stöðu sinnar,
af eymd. Hvers ætlast samfélagið til?
Að þessu ljúki bara með refsingu?
Við þurfum að spyrja okkur, af
hverju það verða til nýir fíklar og nýir
þjófar. Af hverju börn búa við ömur-
legar aðstæður. Er það ásættanlegt
að úrræðin séu eingöngu fangelsi og
refsing. Eigum við ekki að reyna betri
aðferðir? Í hverjum einasta árgangi
eru alltaf 3-5% sem munu lenda í
vandræðum af einhverju tagi.“
Játningin stóra
Hann segir að allt sé mögulegt með
góðu samtali og rifjar upp nokkrar
sögur úr starfinu með ungu fólki.
„Einu sinni mæti ég í vinnuna um
átta leytið. Þá eru tveir strákar að bíða
eftir mér. Ég kannast við annan þeirra,
ég hafði verið með hann nokkrum
dögum áður. Hann átti fimmtán
ára afmæli daginn eftir og þar með
orðinn sakhæfur. Erindi hans var að
hann vildi koma og játa öll innbrotin
áður en hann yrði sakhæfur. Allt sem
hann hafði gert og var með vin sinn
með sér sem var með honum í ein-
hverjum brotanna. Þarna sat hann
og játaði röð brota. Þessi ungi maður
kom aldrei aftur við sögu hjá lög-
reglunni,“ segir Hörður og brosir við
tilhugsunina.
Ná ekki að sættast við bernskuna
Litlu sigrarnir eru gleðigjafi. Það er
nefnilega hægt að snúa við blaðinu.
Margir af þeim strákum sem hann
hafði afskipti af þegar þeir voru ungir
komust yfir erfiðleika sína. „Þeir eru í
lagi í dag, margir. En svo kemur einn
og einn á óvart. Einn af þeim sem
maður hélt að myndi aldrei hætta.
Ég hitti einn fyrir fáeinum árum sem
var hættur. Ég var sá fyrsti sem hand-
tók hann, þá var hann fimmtán ára.
Hann var búinn að vera stanslaust í
afbrotum og óreglu frá fimmtán ára
aldri í þrjátíu ár. En þarna stóð hann
og sagði mér að partíið sem stóð yfir í
þrjátíu ár væri búið. Ég horfði á hann,
hissa. Vildi reyndar óska að ég væri í
jafn góðu formi og hann. Hann byrj-
aði að hreyfa sig og kom sér á réttu
brautina. Fyrir hann var þetta ekki
orðið of seint. En fyrir suma er það
of seint. Þeir ná ekki að sættast við
bernskuna,“ segir hann.
„Lengi býr að fyrstu gerð. Það hefði
mátt bjarga mjög miklu með því
að huga að velferð barna. Fyllerí á
heimilinu og allt sem því fylgir,“ segir
Hörður og leiðir hugann að aðstæð-
um nokkurra ungmenna sem bjuggu
við bág kjör.
„Ég mætti á helgarvakt á laugardegi.
Þetta var held ég um 1980. Þá er einn
ungur maður inni sem hafði verið
gripinn við innbrot. Ég þekkti
Þetta voru strákar,
sem voru reknir
úr skóla, skammaðir,
snupraðir. Það voru
allir vondir við Þá.
Þeir voru lamdir og
h0rfðu upp á allan
djöfulinn heima hjá sér
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
lengi býr að fyrstu
gerð. Það hefði mátt
bjarga mjög miklu með
Því að huga að
velferð barna.
fyllerí á heimilinu
og allt sem Því fylgir
↣
3 . s e p t e m b e r 2 0 1 6 L A U G A r D A G U r22 h e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
0
3
-0
9
-2
0
1
6

0
4
:1
4
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
7
4
-3
5
D
C
1
A
7
4
-3
4
A
0
1
A
7
4
-3
3
6
4
1
A
7
4
-3
2
2
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
1
0
4
s
_
2
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K