Morgunblaðið - 25.05.2016, Qupperneq 6

Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Rússneskar sprengjuflugvélar komu
í 48 tilvikum inn í íslenskt loftrými á
árunum 2006-2015, með samtals 107
flugvélum. Þetta kom fram í ræðu
Gunnars Braga Sveinssonar, fyrr-
verandi utanríkisráðherra, á Alþingi
í febrúar síðastliðnum. Að auki hafa
fregnir borist af a.m.k. tveimur
sprengjuflugvélum til viðbótar í ís-
lensku loftrými það sem af er ári.
Taka skal fram að athæfið er ekki í
andstöðu við alþjóðalög, þar sem
þær hafa aldrei farið inn fyrir 12
mílna lofthelgi íslands.
Hins vegar kemur fram í ræðu
Gunnars Braga að rússnesku her-
flugvélarnar láti ekki vita af veru
sinni í þegar þær fari inn í loftrýmið.
Hægt er að slökkva á nemum sem
gera viðkomandi yfirvöldum kleift að
vita af nærveru þeirra. Hins vegar
má sjá af radarmælingum að flugvél-
arnar hafa farið um loftrýmið sem
einnig nefnist flugumsjónarsvæði Ís-
lands. „Þar sem þær fljúga án þess
að auðkenna sig getur það skapað
hættu fyrir almenna flugumferð,
ekki síst vegna mikillar flug-
umferðar milli Norður-Ameríku og
Evrópu í námunda við landið,“ segir í
ræðu Gunnars Braga.
Flugvélarnar sem um ræður eru
langdrægar rússneskar sprengju-
flugvélar af gerðinni Tupolev Tu-95,
en þessi tegund er oftast nefnd
„Björninn“.
Frá lokum Kalda stríðsins til árs-
ins 2005-2006 voru engin tilvik um
flugvélarnar í íslensku
flugumsjónarsvæði; hins vegar hefur
heldur orðið stígandi í komum þeirra
í loftrýmið á síðustu árum.
Líka fylgst með kafbátaferðum
Eftirlit á Íslandi einskorðast þó
ekki við flugumferð, heldur hefur
einnig verið lögð aukin áhersla á
eftirlit með kafbátaferðum við Ís-
landsstrendur. Aukin umsvif Rússa
á Eystrasalti eru vel þekkt en einnig
hefur floti sem hefur heimahöfn á
Kólaskaga aukið umsvif sín í Norð-
ur-Atlantshafi. Meðal annars hefur
kafbátaferðum Rússa um Atlantshaf
fjölgað. Í takti við það hafa
Bandaríkjamenn lagt fram 21 millj-
ónar dollara framlag, eða sem nem-
ur 2,7 milljörðum íslenskra króna, til
uppbyggingar flugskýlis á Keflavík-
urflugvelli undir kafbátaleitarvél.
Árið 2014 var fylgst með kafbáta-
ferðum hér á landi í 24 daga samtals
og árið 2015 var notast fjórum sinn-
um við kafátaleitarvélar sem inn-
fluttar voru frá Bandaríkjunum.
Engar upplýsingar fengust um það
hvort kafbáta hefði orðið vart í ís-
lenskri lögsögu við eftirlitið.
Í bígerð er samþykkt þjóðar-
öryggisstefnu sem m.a. tekur á
varnarmálum Íslands. Ein tillagn-
anna snýr að því að setja lög um
þjóðaröryggisráð sem meti ástand
og horfur í öryggis- og varnarmálum
með reglulegum hætti.
107 sprengjuvél-
ar flugu um ís-
lenskt loftrými
 48 tilvik um rússneskar sprengju-
vélar  Kafbátaeftirlit verið hert
Tupolev Tu-95 Rússneskar sprengjuvélar fara oft um íslenskt loftrými.
Sprengjuvélar
» Rússneskar sprengjuflugvélar
hafa reglulega farið um íslenskt
loftrými á árunum 2008-2015
» Kafbátaleitarvélarnar sem
notaðar eru og hafa undanfarið
verið í fréttum kallast P-8. Þær
eru að taka við af eldri gerð kaf-
bátaleitarvéla sem nefndar voru
P-3 og eru að úreldast. Til að
hægt sé að koma þessum P-8
vélum inn í flugskýli Atlants-
hafsbandalagsins á Keflavíkur-
flugvelli þarf að breyta gafli
skýlisins og stækka dyr.
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 2016
Suðurhrauni 4, Garðabæ | Furuvellir 3, Akureyri | Sími 575 800 | samhentir.is
Heildarlausnir
í umbúðum og öðrum rekstrarvörum
fyrir sjó- og landvinnslu
◆ KASSAR
◆ ÖSKJUR
◆ ARKIR
◆ POKAR
◆ FILMUR
◆ VETLINGAR
◆ HANSKAR
◆ SKÓR
◆ STÍGVÉL
◆ HNÍFAR
◆ BRÝNI
◆ BAKKAR
◆ EINNOTA VÖRUR
◆ HREINGERNINGAVÖRUR
Allt á
einum
stað
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Kaupmáttur launa landsmanna
mælist um þessar mundir hærri en
nokkru sinn fyrr. Um næstkomandi
helgi er ár liðið frá því að mestur
hluti aðildarfélaga ASÍ undirritaði
nýja kjarasamninga við Samtök at-
vinnulífsins. Á umliðnum tólf mán-
uðum, hefur launavísitalan, sem
Hagstofan birtir, hækkað um 13,4%.
Þrátt fyrir umsamdar launahækk-
anir ASÍ og SA, hækkanir annarra
kjarasamninga sem gerðir hafa verið
á þessum tíma og endurnýjun samn-
inga snemma á þessu ári, mælist árs-
verðbólgan enn aðeins 1,6% en nýjar
verðbólgutölur fyrir maí eru vænt-
anlegar næstkomandi föstudag.
Samkvæmt Hagstofunni hækkaði
launavísitalan í apríl um 0,3% frá
fyrri mánuði og vísitala kaupmáttar
launa hækkaði um 0,1%. Síðustu tólf
mánuði hefur vísitala kaupmáttar
launa hækkað um 11,6%.
Verðbólga undir verðbólgu-
markmiðinu samfellt í tvö ár
Henný Hinz, hagfræðingur ASÍ,
bendir á að inni í 12 mánaða hækkun
launavísitölunnar eru nú tvær kjara-
samningshækkanir á almenna mark-
aðnum, bæði samningarnir í júní
2015 og í janúar á þessu ári auk
áhrifa af kjarasamningum ríkis og
sveitarfélaga og annarra hópa.
„Samhliða þessum hækkunum
hefur verðbólga verið lág og raunar
hefur verðbólga verið undir verð-
bólgumarkmiði Seðlabankans sam-
fellt sl. tvö ár sem er lengsta tímabil
frá því verðbólgumarkmið var tekið
upp. Samspil þessa hefur leitt til
þess að kaupmáttur launa mælist nú
hærri en nokkru sinn fyrr,“ segir
Henný.
Hún bendir á að í nýlegri hagspá
hagdeildar ASÍ er gert ráð fyrir að
verðbólga verði lítil fram eftir ári en
þrýstingur til hækkunar verðlags
aukist þegar líða tekur á árið og
verðbólga fari vaxandi á næstu
tveimur árum, og verði þá að jafnaði
um 3% ár ári.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
skiptir heimilin mestu
Viðar Ingason, hagfræðingur fjár-
mála- og rekstrarsviðs VR, hefur
bent á að fyrir fjármál heimilanna
segi launavísitalan ekki alla söguna
og sé ekki besti mælikvarðinn á þann
kaupmátt sem heimilin finna fyrir.
Líta þurfi til kaupmáttar ráðstöfun-
artekna. Nýjar tölur um þróun ráð-
stöfunartekna liggja ekki fyrir en þó
ljóst sé að þær hafa aukist umtals-
vert á seinustu misserum er óhætt að
fullyrða að kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna hafi ekki enn náð því að vera
jafnmikill og á árunum fyrir hrun.
Að sögn Viðars er sá ágalli við
kaupmáttarvísitölu Hagstofunnar að
hún lýsir ekki þeim kaupmætti sem
heimilin finna fyrir. Kaupmáttarvísi-
tala Hagstofunnar sýnir tímakaup
dagvinnu fyrir skatt en heimilin
finna mun frekar fyrir heildarlaun-
um þ.e. fyrir bæði dagvinnu og yf-
irvinnu eftir skatt. VR hefur reiknað
kaupmáttarvísitölu sem sýnir þetta,
þ.e. þróun kaupmáttar heildarlauna
eftir skatt. Hún hefur ekki hækkað
jafnmikið og launavísitala Hagstof-
unnar en hefur engu að síður aldrei
mælst hærri en nú. Á fyrsta ársfjórð-
ungi þessa árs hækkaði hún um
11,1% samanborið við sama ársfjórð-
ung árið áður.
Kaupmáttarvísitölurnar ná hins
vegar ekki til annarra tekna heim-
ilanna, t.d. barna-, vaxta- og húsa-
leigubóta sem fjölskyldur fá, auk
þess vaxtakostnaðar sem þær bera
t.d. af húsnæði. „Þetta eru upplýs-
ingar sem kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna sýnir en það eru tölur sem eru
aðeins birtar einu sinni á ári á vef
Hagstofunnar,“ segir Viðar.
Að sögn hans benda upplýsingar
sem tiltækar eru til þess að kaup-
máttur ráðstöfunartekna sem heim-
ilin finni eflaust hvað mest fyrir eigi
nokkuð langt í land, eins og sjá má á
meðfylgjandi línuriti.
Kaupmáttur launa hef-
ur aldrei mælst meiri
Þróun kaupmáttar
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Heimild: VR
120
110
100
90
80
70
60
Kaupmáttarvísitala VRKaupmáttarvísitala Hagstofu Ráðstöfunartekjur, Hagstofa
Laun, kaupmáttur og verðbólga
apr. maí júní júlí ágú. sept. okt. nóv. des. jan. feb. mars apr.
Heimild: Hagstofa Íslands
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
Vísitala kaupmáttar launa Vísitala neysluverðs Launavísitala
 Ráðstöfunartekjur ekki náð sömu hæðum og fyrir hrun
Morgunblaðið/Golli
Störf Vísitala kaupmáttar launa
hækkaði um 11,6% sl. 12 mánuði.
Forstöðumaður Kjötafurðastöðvar
KS á Sauðárkróki segist sjá ýmis
merki um að ástandið á kjötmörk-
uðum Evrópu sé að lagast.
Verð fyrir útflutt kindakjöt hefur
verið lágt síðustu tvö árin vegna
mikils framboðs frá Ástralíu og
Nýja Sjálandi. Ágúst Andrésson
segir að svo virðist sem stóru út-
flutningslöndin séu aftur farin að
koma kindakjöti á markaði í Kína og
Mið-Austurlöndum. Með því ætti
þungi þeirra á útflutning til Evrópu
að minnka aftur. „Þetta gæti komið
okkur vel í haust og skapað mögu-
leika til aukinnar sölu kjöts á okkar
nærmarkaði,“ segir Ágúst.
Kaupfélag Skagfirðinga á hlut í
markaðsfyrirtæki í St. Pétursborg
sem hefur staðið fyrir innflutningi á
íslenskum matvælum, meðal annars
lambakjöti, og selt í verslunum og
veitingastöðum. Tímabundið inn-
flutningsbann á kjöti frá slát-
urhúsum KS hefur valdið erf-
iðleikum í framþróun þess. Ágúst
segir að fyrirtækið hafi þó getað
fleytt sér áfram á innflutningi ís-
lensks lambakjöts frá sláturhúsum
sem hafi leyfi til útflutnings.
Tekur hann fram að fleira valdi
vandræðum en bannið á sláturhús
KS og nefnir lítinn kaupmátt í Rúss-
landi. Rússneska fyrirtækið haldi þó
áfram. Það hyggi á landvinninga í
Kasakstan. Verið er að stofna þar
útibú og taka þátt í vörusýningu.
Gengur upp í góðu grillsumri
Mikil söluaukning var á kindakjöti
fyrstu þrjá mánuði ársins og Ágúst
segir að það hafi komið skemmtilega
á óvart hversu góð sala var í apríl.
„Við förum að fá gott grillsumar og
þá mun þetta ganga vel upp.“
KS er að styrkja sig verulega á
innanlandsmarkaði með kaupum á
Kjötvinnslunni Esju og nýju hús-
næði á Bitruhálsi fyrir Esju og Kjöt-
bankann sem dótturfélag KS á einn-
ig. helgi@mbl.is
Merki um bata í Evrópu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kjöt Meira lambakjöt fer ofan í ís-
lenska neytendur og ferðafólk.
 Bann skapar
erfiðleika hjá KS