Morgunblaðið - 29.11.2016, Qupperneq 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 2016
Sogavegi 3
Höfðabakka 1
Sími 555 2800
SMÁLÚÐUFLÖK
STÓRLÚÐUSTEIKUR
1.990 kr.kg
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Sigurður Nordal vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/senda grein Prentun Landsprent ehf.
taka nótina og gestirnir fylgst með
af áhuga.
Skíðaferðir síðar í vetur
Mikið er um erlenda ferðamenn í
Norður-Noregi á veturna. Norður-
sigling hefur komið sér upp sölu-
skrifstofu í miðbænum í samvinnu
við norskt fyrirtæki sem býður upp
á hundasleðaferðir og heimasíða hef-
ur verið sett upp.
Eftir að hvalatímanum lýkur, um
miðjan mars, verða Ópal og skútan
Hildur gerð út í lengri skíðaferðir í
Lyngdalsölpunum. Þá er fyrirhugað
að vera með skíðaferðir á Svalbarða
í maí og júní. Þannig er fyrirtækið
að feta sig áfram á nýjum markaði,
að sögn Agnesar.
norðurleið stoppa í fjóra tíma um
miðjan daginn og býður Hurtigruten
upp á ýmsa afþreyingu á þeim tíma.
Hvalaskoðun með rafknúnu skonn-
ortunni Ópal er þar á meðal. „Þetta
er tveggja tíma hljóðlát hvalaskoðun
í myrkri,“ segir Agnes. Mikið er af
hval í nágrenni bæjarins, háhyrn-
ingar og hnúfubakar. Háhyrning-
arnir eru að elta síldartorfur. Reynt
er að finna þá með því að hafa þögn
um borð og renna á hljóðið. Síðan
eru þeir skoðaðir með aðstoð ljós-
kastara. Agnes segir að þetta hafi
reynst skemmtileg upplifun fyrir
gestina. Hún nefnir að í fyrradag
hafi verið farið út í hríð og vondu
veðri. Tugur háhyrninga hafi sést í
kringum síldveiðiskip sem var að
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Grunnskólakennarar ætla að ganga
út kl. 12.30 á morgun, miðvikudag,
ef ekki verður búið að semja við
kennara. Þetta sagði Ragnar Þór
Pétursson, trúnaðarmaður kennara
í Norðlingaskóla, á fjölmennum
samstöðufundi í Iðnó í gær.
Félag tónlistarkennara efndi til
samstöðufundarins með grasrót-
arhreyfingu grunnskólakennara.
Mikill hiti var í fundargestum og
baráttugleði áberandi, þar sem
hvatt var til áframhaldandi sam-
stöðu kennara.
Söngvararnir Diddú og Kristján
Jóhannsson fóru á svið, að því er
virtist til að syngja, en gerðu það
ekki, aldrei þessu vant. Helga
Bryndís Magnúsdóttir píanóleikari
hóf forspilið að dúettinum Libbi-
amo úr La Traviata en hætti í því
miðju. Vildu þau með þessum
gjörningi sýna hvernig tilveran
væri ef tónlistar nyti ekki við.
Fram kom á fundinum að tónlist-
arkennarar væru með 85% af laun-
um grunnskólakennara, en þeir
fyrrnefndu hafa verið samnings-
lausir síðustu 13 mánuði. „Það er
dapurlegt að mikilvægi kenn-
arastarfsins endurspeglist ekki í
launum,“ sagði Júlíana Rún Indr-
iðadóttir tónlistarkennari.
Meðal þeirra sem fluttu ræðu í
Iðnó var Gunnar Helgason, rithöf-
undur og leikari. Þakkaði hann
þeim kennurum sem hefðu haft
mikil áhrif á hann í gegnum tíðina.
Fullyrti Gunnar að hann hefði ekki
orðið rithöfundur nema fyrir til-
stilli góðra kennara.
Samninganefndir grunnskóla-
kennara og sveitarfélaga hafa verið
boðaðar til fundar hjá ríkis-
sáttasemjara í dag.
Kennarar ætla að
ganga út á morg-
un ef ekki semst
 Fjölmennur samstöðufundur tónlist-
ar- og grunnskólakennara í Iðnó í gær
Morgunblaðið/Ófeigur
Iðnó Frá samstöðufundi tónlistar-
kennara og grunnskólakennara.
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
„Okkur finnst þetta vera ansi mikil
aukning í notkun á Oxýcódon, sem
flokkað er sem sterkur ópíóði, en
töfluformið er u.þ.b. helmingi sterk-
ara en morfín,“ segir Ólafur B. Ein-
arsson, verkefnisstjóri lyfjamála hjá
Embætti landlæknis, við blaðið.
Vísar hann í máli sínu til þess að ár-
ið 2015 jókst fjöldi þeirra sem nota
Oxýcódon, sem margir þekkja undir
heitinu kontalgen, um 29,5% frá árinu
2014. Fjölgaði neytendum því um 462
einstaklinga á milli ára.
„Við höfum talsverðar áhyggjur af
þessu og erum við t.a.m. að sjá þetta í
fólki sem látist hefur vegna lyfjaeitr-
ana, en það eru einstaklingar sem
ekki fengu lyfinu ávísað,“ segir Ólafur
B. og heldur áfram: „Í 12 síðustu
matsgerðum sem við skoðum er Ox-
ýcódon talið vera meginorsök and-
látsins í fimm tilfellum.“
Þá varð einnig um 8% aukning milli
ára sama tímabil í fjölda þeirra sem
fengu Parkódín forte og 6,5% í fjölda
þeirra sem fengu Parkódín. Aðspurð-
ur segir Ólafur B. marga þætti hafa
áhrif á þessa auknu neyslu verkja-
lyfja. Einn þeirra gæti tengst löngum
biðlistum eftir hinum ýmsu stoðkerf-
isaðgerðum, en stór hluti þeirra sem
fá ávísað sterkum verkjalyfjum eru
einstaklingar sem komnir eru yfir
miðjan aldur.
Fórna nemar dómgreindinni?
Greint hefur verið frá því að nem-
endur við Háskóla Íslands segjast
hafa orðið varir við „töluverða“ mis-
notkun örvandi lyfja meðal íslenskra
háskólanema. Er þá einkum átt við
lyfseðilsskylda lyfið Concerta sem
gefið er þeim sem glíma við athygl-
isbrest með ofvirkni (ADHD). Eru
þessir nemendur sagðir nota lyfið
m.a. til að auka einbeitingu og minnka
svefnþörf. „Þetta er örvandi lyf og
uppi eru misjafnar getgátur um hvort
það hjálpi þeim sem ekki eru með
ADHD. Sumir segja það auka ein-
beitingu, en það er spurning hvort
einstaklingur, sem ekki þarf á þessu
að halda, haldi óskertri dómgreind.“
Aukin lyfjanotkun veldur áhyggjum
 Notkun á verkjalyfinu Oxýcódon rauk upp á skömmum tíma  Er oft talið meginorsök andláts þegar
um lyfjaeitrun er að ræða  Langir biðlistar eftir stoðkerfisaðgerðum gætu tengst aukinni notkun lyfja
Verkjalyf
» Árið 2015 leystu 39.437
manns út Parkódín, en þeir
voru 37.022 árið 2014.
» Þeim sem leystu út Parkód-
ín forte fjölgaði um 1.783 á
milli ára.
» Neytendur Oxýcódons fóru
úr 1.567 einstaklingum í 2.029.
Skonnortan Ópal gengur fyrir rafmagni og vindi. Norðursigling tók
hana í notkun eftir miklar breytingar sumarið 2015. Skipið er útbúið
með rafmótor og notar mestmegnis rafmagn úr landi og eru geymarnir
hlaðnir yfir nóttina. Er því rafmagn frá virkjunum í landi notað til að
knýja hana áfram og varð hún fyrsta skipið sem siglir fyrir rafmagni
frá Landsvirkjun. Einnig eru seglin nýtt og umframorka skrúfunnar til
að framleiða rafmagn inn á geymana, þegar aðstæður gefast. Rafmót-
orinn er afar hljóðlátur.
Umhverfisvæn sigling
FYRSTA RAFSKIPIÐ Í FERÐAÞJÓNUSTU Á ÍSLANDI
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Boðið er upp á hvalaskoðun í myrkri
með íslenskum hvalaskoðunarbátum
sem gerðir eru út frá Tromsø í Nor-
egi. Dagurinn er stuttur í Norður-
Noregi. Farið er í myrkri á rafknúnu
skonnortunni Ópal og leitað að hvöl-
um. Gestir geta síðan skoðað þá í
birtu frá ljóskösturum. Hefur þessi
nýjung í ferðaþjónustu vakið athygli
í Noregi.
Norðursigling á Húsavík hefur
stofnað dótturfyrirtæki í Noregi og
hófst reksturinn formlega síðastlið-
inn föstudag. Boðið er upp á nokkrar
ferðir á dag, hvalaskoðun í birtu að
morgninum og norðurljósaskoðun að
kvöldi. Það sem hefur vakið hvað
mesta athygli er þó samstarfið við
Hurtigruten og síðdegisferðin sem
er í boði fyrir gesti þeirra. Dags-
birtan er horfin þegar strand-
ferðaskip Hurtigruten staldra við í
Tromsø og segir Agnes Árnadóttir
framkvæmdastjóri að því þurfi að
leita annarra leiða til að finna hval-
ina. „Það er mikill heiður að fá að
vinna með fyrirtæki eins og Hurtig-
ruten. Það var stofnað árið 1893 og
annast siglingar með ströndum Nor-
egs.“
Stór skip fyrirtækisins koma dag-
lega við í Tromsø, bæði á suðurleið
og norðurleið. Skipin sem eru á
Ljósmynd/Ørjan Bertelsen
Skonnorta Farþegar Hurtigruten og aðrir ferðamenn í Tromsø eiga kost á hvalaskoðun um borð í rafbátnum Ópal.
Farþegum boðið að
skoða hvali í myrkri
 Norðursigling í samvinnu við Hurtigruten í Tromsø