Fréttatíminn - 29.10.2016, Blaðsíða 24

Nú einnig opið

í Reykjavík
á sunnudögum
13-17
kannski fjarlæg snauðum konum í
dag, sem sækja sér og börnum sín-
um vikulega matarhjálp. Hvað held-
ur þú að konur sem þannig er ástatt
fyrir geti gengið upp í umræðunni
um kynskiptaaðgerðir, stað-
göngumæðrun eða free the nipple?“
Tengsl við verkakonur
„Við rauðsokkur lögðum sérstaka
áherslu á tengslin við verkakonur
með því að halda með þeim lág-
launaráðstefnur o.fl. Sumar gengu
í hreyfinguna og fóru að vinna að
réttindamálum verkakvenna og ein-
hverjar enduðu sem frama konur í
verkalýðshreyfingunni og í póli-
tík. Á tímum Rauðsokka gátu allar
konur komist í vinnu, a.m.k. fisk-
vinnslu. En verkakonur voru lægst
settar, hlunnfarnar á lægstu töxt-
um, en þrátt fyrir launamismunun
enn þann dag í dag hefur hagur
þeirra vænkast þökk sé verkalýðs-
félögunum. Verst settu konurnar í
dag eru einhleypar, atvinnulausar
mæður ungra barna.“
Kvennabaráttan og stéttabaráttan
„Mannréttindabarátta síðustu ald-
ar á rætur í hugmyndafræði félags-
hyggjnnar,“ segir Helga. „En það
varð stefnubreyting í Rauðsokku-
hreyfingunni á ráðstefnu sem við
héldum á Skógum árið 1974. Þar
var tekist á um það hvort kvenna-
baráttan gæti verið aðskilin frá
stéttabaráttu. Svokölluð Skóga-
samþykkt gekk út á að stéttabar-
áttan væri kvennabarátta og öfugt.
Hægri- og miðjukonur í pólitíkinni
hættu í Rauðsokkahreyfingunni.
Inn kom ungt fólk úr EIK ml.,-
Fylkingingunni, Marx Lenínistar
og hvað þetta nú allt hét með það
markmið að leggja undir sig Rauð-
sokkahreyfinguna og um það var
tekist á. Ég var viðstödd fundi þar
sem ungt fólk úr þessum hópum
reifst um marxiskar kennisetningar.
Þrátt fyrir þessi einkennilegu átök
tóku nú við hreyfingunni yngri kon-
ur, vel menntaðar frjóar og barátt-
uglaðar.“
Borgarstjóri og Ungfrú Reykjavik
„Rauðsokkuhreyfingin lagðist af
1982 og um sama leyti var Kvenna-
framboðið stofnað með konum sem
buðu sig fram til borgarstjórnar.
Þær staðsettu sig hvorki til hægri
né vinstri, lögðu áherslu á menn-
ingu kvenna í sínum málflutningi
og voru glaðbeittar eins og Rauð-
sokkurnar. Frægt varð atvikið þegar
Davíð Oddson borgarstjóri krýndi
ungfrú Reykjavík árið 1985 og lét
við það tækifæri flakka athugasemd
um að hann gæti hugsað sér að vera
umkringdur svona fegurðardrottn-
ingum í borgarstjórn í stað þeirra
sem þarna sætu. Kvennafram-
boðskonurnar tóku hann á orðinu
og mættu á næsta borgastjórnar-
fund í ballkjólum með kórónur að
hætti fegurðardrottninga. Á axla-
borðum voru tilvísanir í kosti sem
Davíð gæti hugnast, svo sem ungfrú
hjartahlý, ungfrú meðfærileg og svo
framvegis. Þessu gamni kunni Dav-
íð ekki að taka. Af Kvennaframboð-
inu tók við Kvennalistinn, framboð
til Alþingis. Þarna voru á ferðinni
virðulegar konur sem ærsluðust
ekki, enda áreiðanlega í kröppum
dansi.“
Konur eyða
í óþarfa!
Guðrún Hallgrímsdóttir rauð-
sokka var spurð að því hvort
mannréttindabarátta áttunda ára-
tugsins ætti rætur að rekja til stjórn-
málahugmynda vinstri vængsins og
þá hvort kvennabaráttan væri líka
sprottin þaðan. „Við lifum í samfé-
lagi í dag sem mótast hefur af bar-
áttu verkalýðsfélaganna og vinstri
f lokkanna og umhverfið er ekki
hið sama, það sem var til vinstri og
þótti róttækt á áttunda og níunda
áratugnum er orðið „mainstream“
í dag. Við rauðsokkurnar hittumst
fyrir nokkrum vikum í Kvennasögu-
safninu en vegna flutninga höfðu
nýlega fundist kassar með ýmsum
gögnum hreyfingarinnar.
Þegar við fórum að gramsa ofan
í kassana fundum við bréf til bæj-
arstjórnar Hafnarfjarðar frá starfs-
hópi Rauðsokkahreyfingarinnar um
sveitarstjórnarmál sem þær Anna
Hróðmarsdóttir, Anna Kristmunds-
dóttir og Erna Egilsdóttir skipuðu.
Í bréfinu vitnuðu þær í ræður bæj-
arfulltrúa við umræðu um erindi
frá Bandalagi kvenna í Hafnarfirði
sem óskaði eftir að gerð væri
24 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 29. október 2016
Helga Ólafsdóttir bókasafnsfræðingur
kynntist dönsku Rauðsokkunum og
stúdentapólitíkinni í Háskólanum í
Kaupmannarhöfn á sjöunda áratugn-
um. Hún flutti heim 1970 og skaut
skjólshúsi yfir nýstofnaða Rauðsokka-
hreyfinguna í kjallaranum heima
hjá sér.
Fundur í Sokkholti við Skólavörðustíg, 1974. Mynd | Anna Kristmundsdóttir
Hvenær losnum við undan
þessum körlum?
„Konur fara bara út á vinnumarkaðinn til
þess að eyða peningum í óþarfa“ sögðu
karlarnir. „Vaknaðu kona“ sögðu rauð-
sokkurnar á móti, þær voru kraftmiklar
konur, nýkomnar úr námi og háðu bar-
áttu gegn karlaveldinu með bakland sitt í
mannréttindabaráttu sjöunda áratugsins.
Baráttuaðferðir þeirra voru róttækar og
barátta þeirra nauðsynleg samfélaginu. Við
veltum fyrir okkur með fjórum af þessum
byltingarkonum hvernig kvennabaráttan
þróaðist. Urðu verkakonurnar eftir í bar-
áttunni? Kemur mannréttindabaráttan frá
vinstri stjórnmálaöflunum? Hvar er kvenna-
baráttan stödd fjörutíu árum síðar?
Alda Lóa Leifsdóttir
aldaloa@frettatiminn.is
Vaknaðu
kona
„Ég var að viðra hund dóttur minn-
ar sem er í pössun hjá mér og gekk
niður Garðastrætið framhjá fúnkís-
húsinu þarna sem fasteignafélagið
Gamma er til húsa. Þetta var um
hádegisbilið á virkum degi og um
tíu jakkafataklæddir menn gengu
út úr húsinu og ég hugsaði með
mér, „þessir karlar eiga þjóðfélag-
ið.“Hvenær losnum við undan þess-
um körlum sem öllu ráða?“ segir
Helga Ólafsdóttir hugsi, en Helga var
ein af stofnendum Rauðsokkuhreyf-
ingarinnar á áttunda áratugnum.
Vaknaðu kona!
„Rauðsokkurnar voru það sem í
dag kallast aktívistar. Við komum
úr öllum áttum stjórnmálanna,
framsóknarkonur, kratar og sjálf-
stæðis, en flestar vorum við líklega
af vinstri vængnum. Það var gaman
hjá okkur, mikið fjör á bak við alla
alvöruna.“ Helga lýsir því hvern-
ig þær í miðjum jólabakstrinum
stukku í úlpurnar og hlupu niður
í bæ með kröfuspjöld og stilltu sér
upp fyrir framan stóra matvöur-
verslun í Austurstræti. Aðgerðinni
var beint til húsmæðra í innkaup-
um fyrir jólin. „Við höfðum letrað
á kröfuspjöldin slagorð eins og: Eru
þetta þín jól? og Vaknaðu kona og
á einu spjaldanna hékk örþreytt
kona eins og kristur á krossinum!
Við vorum að hvetja konur til þess
að hugsa líka um eigin þarfir, ekki
bara steypa sér í þrældóm fyrir fjöl-
skylduna fyrir jólin. En konurnar
vildu bara fá að vera í friði í önnum
sínum, þó voru einhverjar sem gáfu
sig á tal við okkur og ræddu málin.
Að aðgerðinni lokinni hlupum við
auðvitað sjálfar aftur heim að klára
baksturinn,“ segir Helga og hlær.
Kvenréttindi fyrr og nú
Aðspurð að því hvort verkakon-
ur eigi samleið með kvenréttinda-
konum í dag svarar Helga: „Vissu-
lega styður kvenréttindahreyfingin
verkakonur í baráttunni gegn launa-
mismun kynjanna og í ýmsu öðru
tilliti. Þær fjalla um hvers kyns of-
beldismál, sem rauðsokkur, mér er
það óskiljanlegt nú, fjölluðu ekki
um. Hafa þau þó flest viðgengist
á okkar tíma. Kvenréttindin í dag
taka til fjölmenningarinnar, þar
sem fólk er allskonar og konur af
erlendum uppruna stunda sína
baráttu með stuðningi íslenskra
femínista. Réttindamál kvenna af
erlendum uppruna voru ekki á döf-
inni hjá Rauðsokkahreyfingunni
ásamt fjölda annarra mála sem nú
eru komin upp á yfirborðið, sum
Verkakonur voru lægst
settar, hlunnfarnar á
lægstu töxtum, en þrátt
fyrir launamismunun enn
þann dag í dag hefur hag-
ur þeirra vænkast þökk sé
verkalýðsfélögunum.
Helga Ólafsdóttir