Fréttatíminn - 29.10.2016, Blaðsíða 26

Glæsilegt
fermingartilboð
Laugavegi 86 - Sími: 511 2004
D
V
E
H
F.
Kynningartilboð á 50x90 koddum
American king koddar
26 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 29. október 2016
könnun á þörf fyrir dagvistun í
bæjarfélaginu. Í bréfinu vitnuðu
þær orðrétt í ræðurnar, ein þeirra
var svohljóðandi: „Það þjónar eng-
um tilgangi að konur séu að vinna
utan heimilis nema þá þeim einum
að safna sér peningum fyrir luxus
s.s. Majorkaferð“. Starfhópurinn
lauk bréfinu með eftirfarandi orð-
um: „Við höfum kosið að koma og
afhenda bæjarfulltrúum Hafnar-
fjarðar þetta bréf persónulega í
stað þess að póstleggja það, þar
sem okkur langaði að sjá með eig-
in augum svona menn.“ Þetta var
í nóvember 1974 og karlarnir voru
staðsettir vinstra megin við miðju á
hinu pólitíska litrófi.
Stolt yfir skúringunum
Kvennabaráttan í dag einkennist
ekki af sömu stéttarbaráttu og hún
gerði á áttunda áratugunum þegar
rauðsokkurnar og verkakonurnar
unni jöfnum höndum að jöfnuði og
betri kjörum. Guðrún telur að í þá
daga, og vitnar þá til rauðsokkuár-
anna, hafi verið nánari tengsl við
bændasamfélagið þar sem allir
unnu líkamlega vinnu. „Við unnum
með skólanum og fannst mikið til
þess koma. Ég skúraði og fór í síld
og var stolt yfir því. Ég las viðtal við
erlenda konu fyrir stuttu sem lýsti
því yfir að íslendingar nenni ekki
að vinna hennar störf, og ég held að
hún hafi rétt fyrir sér.“
Sameinast
karla­
félögunum
Í sambandi við það hvort stéttarbar-
áttan eigi samleið með jafnréttisbar-
áttu kvenna rifjar Elísabet Gunnars-
dóttir upp að Rauðsokkahreyfingin
hafi á sínum tíma lagt mikla áherslu
á samstarf við láglaunakonur, enda
flestar útivinnandi konur í þá daga í
láglaunastörfum, t.d. voru erlendar
konur ekki fluttar inn til að vinna í
frystihúsum. Launamismunur karla
og kvenna var þá líka enn meiri en
nú er. Haldnar voru þrjár láglauna-
ráðstefnur á tímum Rauðsokka-
hreyfingarinnar þar sem launamis-
réttið var tekið fyrir.
Verkalýðsfélögin minni
„Á mörgum sviðum voru konur í
sérstökum verkalýðsfélögum og
það voru átök um hvort að félögin
ættu yfirleitt að sameinast verka-
lýðsfélögum karla. Þetta varð löng
og mikil umræða innan verkalýðsfé-
laganna, og konurnar höfðu áhyggj-
ur af því að réttindabarátta þeirra
myndi tapast við sameininguna.
Önnur verkakvennafélög lögðust
af einsog Félag afgreiðslukvenna í
mjólkurbúðum, það hætti náttúru-
lega þegar mjólkurbúðirnar voru
lagðar niður. Í þá daga voru fleiri
verkalýðsfélög en núna og félagar
gátu haft meiri áhrif. Það var ekki
eins yfirþyrmandi í smærri hóp.
Núna eru það hagfræðingar og sér-
fræðingar sem stjórna ASÍ, það er
að mörgu leyti nauðsynlegt en hinn
almenni félagi vill týnast.“
Spila á allt nema túbu
Störf kvenna og líf yfirleitt hafa
breyst miklu meira en karla og
ástæðan er sú að konur hafa gengið
Guðrún Hallgrímsdóttir verkfræðing-
ur var nýkomin heim úr námi frá
Þýskalandi eftirstríðsáranna, þegar
hún, ásamt öðrum konum, stofnaði
Rauðsokkahreyfinguna árið 1970.
inn í karlastörfin en þeir ekki eins
mikið í störf kvenna. „Það er hægt
að sjá þetta glögglega hjá sinfóníu-
hljómsveitinni okkar, þar spila kon-
ur á öll hljóðfæri í dag, en það var
ekki hugsanlegt fyrir fjörtíu árum.“
Elísabet gefur ekki mikið fyrir
það sjónarmið að innkoma kvenna
i kennarastéttina sé ástæða þess
að launin hafi lækkað. „Mér finnst
svona sjónarmið afar varhugaverð,
eitthvað sem ég get ekki gleypt
við. Kennarastéttin hefur stækk-
að jafnvel meira en margar stéttir
sem krefjast langrar skólagöngu.
Störf og starfsmenn í skólakerfinu
eru hlutfallslega fleiri en var fyrir
hálfri öld og það getur haft áhrif,
launum haldið niðri vegna fjöld-
ans, en kannski er auðveldara að fá
konur fyrir minna. Ekki getur ver-
ið að Íslendingar séu orðnir svona
menntunarfjandsamlegir! Þetta
þyrfti að rannsaka nánar.“ segir
Elísabet.
Tók þátt
í þremur
byltingum
Hildur Hákonardóttir telur að öll-
um beri skylda einhvern tímann
á ævinni til að berjast fyrir góð-
um málsstað. Sjálf tók hún þátt
í þremur byltingum hér á landi,
kvennabyltingunni á sínum tíma,
breytingum á Myndlistar- og Hand-
íðaskólanum og grænu byltingunni.
Sjálf hallast hún að grasrótarstefn-
um sem sniðgengur ríkjandi kerfi í
sínu samfélagsstarfi sem hún tekur
ennþá virkan þátt í. Hún hefur ný-
lega uppgötvað ný skemmtileg gras-
rótarsamtök sem nefna sig HÁS og
snúast um að fólk geti byggt sér lítil
hús og lifað í öðruvísi samfélags-
formi, skautað framhjá bankakerf-
inu og þyngslalegu húsbygginga-
kerfi. „Einstaklingurinn þarf að
hafa tækifæri til þess að koma yfir
sig þaki án þess að að setja sig í ævi-
langar skuldir.“
Peningjahyggjan er norm
Sjálfstæðisflokkkurinn hefur hamr-
að á samkeppni og einstaklings-
hyggju að einstaklingurinn eigi að
berjast upp metorðastigann, þeim
hefur tekist að að innprenta okkur
að við þurfum að fara þennan stiga.
Það er búið að taka peningahyggj-
una sem einskonar norm, hún er
orðin hið eðlilega samfélagsform
sem hún er ekki, hún er eyðandi.
Peningahyggjan hefur ekkert rými
fyrir mannréttindi, hún byggir á
auðsöfnun. Og réttmæti þess að
stunda auðsöfnun án þess að það
sé tekið tillit til mannréttinda. „Hag-
fræðingar hafa ekki lagt eins mikla
vinnu í mannréttindarmál,“ segir
Hildur. „Alveldi peningahyggjunnar
er orðið svo sterkt.“
Byggja nýtt kerfi
Hugmyndin um sameignina og jafn-
rétti og hið réttláta samfélag var
yfir tekin af Rússum, af öflum sem
voru ekkert ólík kapitalistum segir
Hildur sem telur Rússland hafa ver-
ið félagslega vanþróað land, allt að
því þrælahald í landinu, sem breytt-
ist ekki þótt að kommúnistar tækju
við stjórn landsins. „Þetta veikti
hugmyndafræði vinstri flokkana.
Við værum í betri málum ef þróað
land einsog Þýskland hefði tekið
stéttabaráttu og jafnréttisbaráttu
upp á sína arma,“ segir Hildur og
bætir við að henni finnist vinstri
flokkarnir reyna að standa sig, en
þá vanta þor og hugmyndastefnu.
„Vinstri f lokkarnir eru í sömu
stöðu og konurnar sem gengu úr
Sjálfstæðisflokknum. Þær voru að
reyna að breyta einhverju innan frá
sem var ekki hægt. Vinstri menn
vinna í embættis- og lagaumhverfi
sem er niðurnjörvað í gamla kerf-
inu.“ Hildur segir auðmennina hafa
sniðið kerfið að sínum þörfum og
allir sem gera tilraun inni í þeirra
kerfi og reyna að breyta því innan
frá verða vængstífðir. „Það er ekki
hægt að breyta því innan frá það
þarf að byggja nýtt kerfi,“ segir Hild-
ur. „Ég hef meiri trú á því að mynda
ný samtök, núllstilla, við erum kom-
in í blint.“
Hildur er bjartsýn og telur samfé-
lagsbreytingar vera í vændum og til
góðs. Sjálfbærnibylgjan sé einmitt
dæmi um góðar breytingar en sú
bylgja er komin frá hippunum. „Ég
held að manngæði, empathy, sé í
gangi. Bylgja sem er að auka elsku-
semi manna, vakna upp og skilja.“
Leggja niður ræstitækninn
„Ég hef aldrei séð kvennabaráttuna
stoppa,“ segir Hildur. „Við vorum að
berjast á grundvelli jafnréttis kynj-
anna og stéttarbaráttu á okkar rauð-
sokkuárum og við náðum nokkrum
sigrum í gegnum verkalýðsbarátt-
una.“
Hildur telur samt að það þurfi að
taka til í öllum afkimum samfélags-
ins og hluti af því er baráttan um að
konur fái viðurkennt fyrir dómsstól-
um ofbeldi á sér. Hildur telur enga
niðursveiflu vera í baráttunni fyr-
ir mannréttindum „Þau eru ennþá
í hávegum höfð, en koma kannski
best fram í hjálp við flóttafólk og ný-
búa, en það er auðvitað skiljanlegt
af því að hið stóra hjarta snýr sér að
þeim sem bágast eiga. Hjartað tekur
ekki þann sem á næstbágast.“
Hildur segist ekki vilja hafa ræsti-
tækni í skólum og þegar talið beinist
að þeim verst settu einsog erlendu
skúringarkonunum svarar Hildur:
„Ég vil að folk þrífi eftir sig sjálft,
börn og kennarar og þá yrði samfé-
lagið betra. Þú lagar til eftir þig þá
kemur reglu á umhverfið þitt sjálf og
kemur skipulagi á hug þinn.“
Elísabet Gunnarsdóttir kennari og
rauðsokka útskrifaðist úr sagnfræði
frá HÍ árið 1969 og skrifaði lokarit-
gerð um upphafsmann borgaralegrar
óhlýðni, Henry David Thoreau.
Hildur Hákonardóttir myndlistarkona
flutti heim árið 1963 og á sinni sex ára
dvöl í Bandaríkjunum kynntist hún
öflugri mannréttindabaráttu svartra
og kvenna.
Það sem var til vinstri og
þótti róttækt á áttunda
og níunda áratugnum er
orðið „mainstream“ í dag
Guðrún Hallgrímsdóttir