Fréttatíminn - 11.11.2016, Side 44

Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
solrunlilja@amk.is
Aðalbjörg Stefanía Helga-dóttir, eða Adda eins og hún er alltaf köll-uð, var rúmlega þrí-tug, sex barna móðir,
þegar hún ákvað að setjast aftur
á skólabekk og freista þess að láta
draum sinn um að verða hjúkrunar-
fræðingur rætast. Hún hafði ekki
lokið stúdentsprófi og því var um
langan veg að fara. Hún byrjaði því
á að taka kúrsa til stúdentsprófs við
Fjölbrautaskólann í Ármúla, en sam-
hliða lauk hún sjúkraliðanámi. 39
ára gömul útskrifaðist hún svo sem
hjúkrunarfræðingur frá Háskóla Ís-
lands, og hafði þar með náð mark-
miði sem hún setti sér 25 ára; að vera
orðin hjúkrunarfræðingur þegar
hún yrði fertug.
Flugeldasýningardagur
„Það var mjög langsótt að ég yrði
hjúkrunarfræðingur og alls ekki
sjálfsagt. Ég reyndi við klásusinn
árið 2007, á sama tíma og við keypt-
um okkur hús, sem var hálf galið.
Þetta var rosa keyrsla en gekk upp
á endanum. Ég fann einmitt bréf
frá einni dóttur minni um daginn,
sem hún hafði skrifað mér á með-
an ég var að lesa undir klásuspróf-
in. Þar kom fram hvað hún saknaði
mín mikið og hvað það væri erfitt
þegar ég væri ekki heima á kvöldin.
Samviskubitið mitt var því í hæstu
hæðum. En ég hafði mikinn metn-
að fyrir því að klára námið og hafði
mikla þörf fyrir að miðla og láta gott
af mér leiða. Það keyrði mig áfram.
Ég útskrifaðist árið 2011 og segi alltaf
að sá dagur sé flugeldasýningadag-
ur í mínu lífi,“ segir Adda og brosir.
Við útskriftina opnuðust ný tækifæri
sem hún hefur svo sannarlega nýtt.
„Ég er búin að gera svo margt síðan
ég kláraði og ég held að ástæðan sé
sú að ég er að flýta mér að nota tím-
ann sem ég hef.“
Nú, fimm árum eftir útskrift, er
hún orðin deildarstjóri hjúkrunar
á Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði,
en fyrir nokkrum árum hefði aldrei
hvarflað að henni að hún gæti orðið
stjórnandi. Það hefur því margt
breyst á skömmum tíma.
Skrifar um erfiða reynslu
Adda sendi nýlega frá sér bókina
Samskiptaboðorðin, sem er í raun
hálfgerð sjálfsævisaga í vasabrots-
bók, byggð á umræddum boðorð-
um sem hún bjó til þegar hún var í
hjúkrunarfræðináminu. Bókin tekur
á öllu því sem Adda hefur gengið í
gegnum í lífinu, bæði gleði og sorg.
Hún segir meðal annars frá einelti
í æsku, kynferðisofbeldi sem hún
varð fyrir, sjálfsvígi föður síns og
fjárhags- og hjónabandsvandræðum
sem hún og maður hennar, Heiðar
Ingi Svansson, þurftu að takast á við.
Hugmyndin að samskiptaboð-
orðunum kviknaði þegar Adda átti
að útbúa forvarnarverkefni fyrir
skóla í hjúkrunarfræðinni. „Ég hef
alltaf haft mikinn áhuga á samskipt-
um og ákvað að taka þau fyrir. Þetta
varð að vera einfalt og aðgengilegt.
Ég hélt að þetta yrði ekkert mál,
en það var ekki alveg svo. Það hef-
ur vissulega mikið verið skrifað um
samskipti, en þau skrif eru oft mjög
djúp og þá helst verið að taka á því
hvað ekki á að gera. Þannig ég varð
„Skömmin bjó lengi með mér“
Aðalbjörg sendi nýlega frá sér bókina Sam-
skiptaboðorðin þar sem hún skrifar meðal
annars um kynferðisofbeldi sem hún varð fyrir
á unglingsaldri. Hún hafði aldrei áður talað
um ofbeldið og það var alltaf stutt í skömm-
ina sem hún upplifði vegna þess. Í seinni tíð
fór hún á bak við eiginmann sinn, eyddi um
efni fram og faldi reikningana. Það gekk mjög
nærri hjónabandi þeirra.
Faldi reikninga Adda fór á bak við eiginmann sinn með því að nota kreditkortið óspart án þess að eiga peninga til að borga reikningana. Mynd | Rut
að nota mínar fræðilegu aðferðir til
að draga fram það sem skipti mestu
máli, rýndi í rannsóknir og fræði-
greinar, og úr urðu samskiptaboð-
orðin; horfa, heilsa, hlusta, hljóma,
hrósa og hjálpa,“ útskýrir hún.
Aldrei talað um
kynferðisofbeldið
Adda fann strax að þetta væri eitt-
hvað sem gæti orðið stærra og
meira og þegar hún lauk við hjúkr-
unarfræðinámið ákvað hún að gefa
út bækling með boðorðunum og í
kjölfarið fór hún að halda fyrirlestra
upp úr þeim í skólum og víðar. Verk-
efnið vatt upp á sig og að lokum varð
úr bók, sem upphaflega átti að vera
kennslubók, en varð í staðinn mjög
persónuleg yfirferð á lífi Öddu. Ýmis-
legt sem kemur fram í bókinni hafði
hún aldrei rætt áður. „Ákvörðunin
um að skrifa þessa bók var einföld,
en það sem kom á eftir var erfiðara
og ég grét mikið. Þarna var ég að
skrifa um hluti sem ég hafði aldrei
talað um, nema kannski við mann-
inn minn, eins og kynferðisofbeldi
og margt sem gerðist í æsku. Þegar
maður skrifar svona bók þá er mað-
ur bara einn í sínum heimi og tekur
sjálfan sig aftur á þessa staði. Það var
erfitt en ég var mjög sátt þegar ég
var búin.“
Maðurinn hennar Öddu var sá eini
sem las yfir bókina áður en hún kom
út og því vissi fólkið í kringum hana
ekki hvað hún var í raun persónu-
leg. Sjálf las hún bókina ekki alla í
gegn fyrr en síðasta sumar, þegar
var verið að setja hana upp. „Þegar
ég var búin að lesa hana þá hugsaði
ég: „Hvað er ég búin að gera? Hvern-
ig verður þessu tekið?“ En viðbrögð-
in hafa verið ótrúlega jákvæð. Bók-
in hefur líka opnað á samtöl á milli
mín og ættingja minna og það var
ein sem sagði að nú skildi hún mig
miklu betur. Að opna sig svona um
hlutina gefur leyfi til að ræða það
sem maður er kannski ekki mikið að
tala um,“ segir Adda einlæg. Það var
á ákveðinn hátt frelsandi fyrir hana
að horfast í augu við sína reynslu
og koma henni frá sér með þessum
hætti.
Skildi brjóstabyltinguna betur
„Rauði þráðurinn í bókinni er auð-
vitað samskiptaboðorðin sex og líka
að reynsla okkar af lífinu gerir okk-
ur að því sem við erum. Við erum
svo oft að hlaupa í burtu frá vondri
reynslu og kennum henni gjarnan
um stöðuna sem við erum í, en það
er mikilvægt að fólk átti sig á því að
reynslan gerir okkur stundum kleift
að takast á við lífið með öðrum að-
ferðum en þeim sem eru viður-
kenndar. Lykilatriðið er að horfast
bættist auðvitað ofan á eineltið þar
sem var alltaf verið að segja mér að
ég væri ekki nógu góð. En verkefnið
er að læra að elska sjálfan sig eins og
maður er og ýta skömminni þannig
í burtu. Það var ekki mér að kenna
að ég varð fyrir útilokun í æsku eða
varð fyrir kynferðisofbeldi.“
Öddu hefur nú tekist að losa sig
við skömmina og í staðinn kom þak-
klæti. „Ég fann það ekki áþreifanlega
fyrr en í útgáfuboði bókarinnar. Ég
stóð og horfði á alla gestina og fann
hvað ég var þakklát og auðmjúk.
Það er ekkert sjálfsagt að geta kom-
ið svona bók frá sér og vera sáttur
við hana. Þakklætið hefur ekki farið
frá mér síðan. Auðvitað hafa komið
upp aðstæður þar sem mér finnst ég
hafa klúðrað einhverju, en ég þarf
ekki að skammast mín.“
Fór á bak við eiginmanninn
En það er fleira í bókinni sem Öddu
fannst erfitt að opinbera. Eins og
þegar hún fór á bak við eiginmann
sinn og eyddi um efni fram án þess
að láta hann vita. Það var ekki
þannig að hún væri að eyða í vit-
leysu og óþarfa, heldur voru þetta
einfaldlega nauðsynjar sem hún
hafði ekki efni á. Kreditkortið not-
aði hún óspart án þess að geta greitt
reikninginn þegar kom að skulda-
dögum og þannig gekk það mánuð-
um saman. Adda var svo föst á því
að vera fjárhagslega sjálfstæð og
vildi sýna það og sanna að hún gæti
séð um sig sjálf og verið með allt á
hreinu, þrátt fyrir að vera í fullu há-
skólanámi í 20 prósent vinnu. Þegar
upp komst um trúnaðarbrestinn
gekk það mjög nærri hjónabandi
þeirra.
„Trúnaðarbrestur og það að fara
á bak við maka sinn er ekki bara
að halda framhjá. Við vorum mjög
lengi að komast yfir þetta og treysta
aftur. Hann hefur verið óvirkur
alkóhólisti frá því við kynntumst,
en eitt af því sem hann gerði þegar
hann var í sinni neyslu, það var að
vera óheiðarlegur, og þess vegna
er heiðarleikinn honum svo mik-
ils virði. Þegar ég var ekki heiðar-
leg við hann þá var ég að koma við
hans dýpstu hjartarætur. Hann var
búin að vinna svo mikið með þetta.
Í dag erum við ótrúlega þakklát fyrir
að hafa komist yfir þetta og að okkur
hafi tekist að vinna vel úr málunum,
en það var alls ekki sjálfsagt að það
myndi gerast. Ég hugsa stundum
ennþá um hugmyndaflugið sem ég
hafði til að koma í veg fyrir að hann
fattaði hvað ég var að gera. Mér
finnst í dag eins og þetta hafi verið
önnur manneskja,“ segir Adda og
hlær að sjálfri sér, þó vissulega þetta
hafi ekki verið fyndið á sínum tíma.
Ákvörðunin um
að skrifa þessa
bók var einföld, en það
sem kom á eftir var erf-
iðara og ég grét mikið.
Þarna var ég að skrifa
um hluti sem ég hafði
aldrei talað um, nema
kannski við manninn
minn, eins og kynferð-
isofbeldi og margt sem
gerðist í æsku.
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík • Sími: 531 3300 • ritstjorn@amk.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. Blaðamenn: Katrín Bessadóttir, katrin@amk.is; Kidda Svarfdal, kidda@amk.is og Sólrún Lilja Ragnarsdóttir, solrunlilja@amk.is.
Framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson. amk… er gefið út af Morgundegi ehf. og er prentað í 83.000 eintökum í Landsprenti.
í augu við erfiða reynslu. Horfast í
augu við sjálfan sig. En það var svo-
lítið erfitt að þegar ég var að skrifa
bókina, sérstaklega þegar ég skrif-
aði kaflann um kynferðisofbeldið.
Svo las ég hann upphátt fyrir sjálfa
mig og þá fékk ég ákveðna fjarlægð
á málið. Þetta var á þeim tíma sem
brjóstabyltingin stóð sem hæst og
stelpurnar mínar voru í Kvennaskól-
anum, þar sem var farið úr að ofan
og gengið niður Laugaveginn. Ég
man að ég hugsaði með mér hvað
væri eiginlega að þessum stelpum,
en þegar ég skrifaði um kynferðisof-
beldið þá skildi ég þær betur. Þegar
við horfumst ekki í augu við okkar
eigin reynslu þá birtist oft þessi nei-
kvæða skoðun á fólki og því sem það
gerir.“
Lifði með skömminni
Adda var 17 ára gömul þegar hún var
kynferðislega misnotuð af ókunnug-
um manni sem bauðst til að hjálpa
henni heim í leigubíl úr miðbænum.
Hún hafði týnt vinum sínum, var ein
og ölvuð og þáði boðið, en áttaði sig
fljótt á því manninum gekk ekki
góðmennska til. Þá var það orðið
of seint. Adda bjó hjá móðursystir
sinni á þessum tíma og sagði henni
frá því sem gerðist. „Við töluðum
samt aldrei um þetta að ráði, ekki
fyrr en nýlega, þegar við hittumst.
Þá efaðist hún um að hafa staðið
nógu vel með mér, fannst hún hafa
átt að gera eitthvað meira. En þetta
gerðist fyrir svo löngu síðan og það
var ekki talað um svona á mál þá.
Það var algjört tabú. Þetta var bara
mér að kenna og það var tilfinningin
sem bjó með mér. Ég tala svolítið
mikið um skömmina því hún er svo
krefjandi tilfinning og kemur ítrekað
upp á yfirborðið. Og þessi neikvæða
reynsla mín varð til þess að skömm-
in bjó mjög lengi með mér og það
var alltaf stutt í hana. Þessi reynsla
…viðtal 4 | amk… FÖSTUDAGUR 11. NÓVEMBER 2016
Faxafeni 14 l Sími 5516646
Opið virka daga kl. 10-18 og laugardaga kl. 11-15
FULL BÚÐ
AF NÝJUM VÖRUM