Fréttablaðið - 07.03.2017, Blaðsíða 12

Frá degi til dags
Útgáfufélag: 365 miðlar ehf. Stjórnarformaður: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir forStjóri: Sævar Freyr Þráinsson Útgefandi og aðalritStjóri: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
aðStoðarritStjórar: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSn 1670-3871 fréttaBlaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5000,
ritstjorn@frettabladid.is ÞróunarStjóri: Tinni Sveinsson tinni@365.is helgarBlað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is menning: Magnús Guðmundsson
magnus@frettabladid.is lífið: Guðný Hrönn Antonsdóttir gudnyhronn@frettabladid.is ljóSmyndir: Vilhelm Gunnarsson villi@365.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Halldór
Þorbjörn
Þórðarson
thorbjorn@frettabladid.is
Þessi hug-
mynd um að
sjálfselsk hvöt
til að auka
eigin hagnað
stuðli að
aukinni
auðlegð
heildarinnar
var samt
algjörlega
byltingar-
kennd þegar
hún var sett
fram.
7 . m a r s 2 0 1 7 Þ r I Ð J U D a G U r12 s k o Ð U n ∙ F r É T T a B L a Ð I Ð
SKOÐUN
Þegar talað er um hagsögu heimsins er stundum miðað við ártöl til að merkja vörður á vegferð framfara. Sumir miða við 1492 þegar Kólumbus finnur Ameríku. Kristófer Kólumbus hafði að vísu ekki auðmýkt til að viðurkenna að hann hefði
rangt fyrir sér þegar hann fann Ameríku sem hafði þá
ekki fengið nafn. Ekki frekar en aðrir miðaldamenn
sem sóttu leiðsögn og styrk í Guðsorð. Það var þýski
kortagerðarmaðurinn Martin Waldseemüller sem
ber ábyrgð á á nafngiftinni. Ítalski sjóarinn Amerigo
Vespucci hafði auðmýkt til að segja: Ég veit ekki. Þetta
hlýtur að vera ný heimsálfa, þegar hann sigldi um
þetta risastóra land í vestri. Amerigo færði rök fyrir því
sem sá þýski tók gild og árið 1507 leit dagsins ljós kort
sem breytti heiminum.
Dæmisagan um Kólumbus og Amerigo Vespucci
er ágæt til að minna á að eina leiðin til framfara er
að viður kenna þekkingarleysi. Forvitni er forsenda
framfara. Tíminn eftir 1500 er tímabil samfellds vaxtar.
Fyrsta hlutafélagið varð til í könnunarleiðöngrum 15.
aldar þegar menn fjárfestu í skipum sem fóru á fjarlægar
slóðir og fengu svo hlutdeild í góðmálmum, kakói og
sykri þegar heim var komið í samræmi við fjárfestingar
sínar og högnuðust ríkulega. En það er annað ártal sem
skiptir kannski meira máli um þann ævintýralega vöxt
sem síðar varð og við nútímamennirnir þekkjum.
Árið 1776 gaf skoski hagfræðingurinn Adam Smith
út hagfræðirit sitt Auðlegð þjóðanna. Í áttunda kafla
færði Smith fyrir því rök að þegar landeigandi, skó-
smiður eða vefari hagnaðist umfram það sem hann
þurfti til að fæða og klæða fjölskylduna þá fjárfesti
hann nær alltaf í eigin atvinnurekstri með tilheyrandi
hagsbótum fyrir almenning. Með góðu gengi hefði
hann hvata til að auka við framleiðslu sína og ráða
fleiri í vinnu. Hér með fæddist kenning sem hefur
margsannað sig. Með góðu gengi frumkvöðla aukast
lífsgæði heildarinnar því frumkvöðlar skapa verðmæti
fyrir sjálfa sig og samfélagið með því að ráða fólk til
starfa. Þessi hugmynd um að sjálfselsk hvöt til að auka
eigin hagnað stuðli að aukinni auðlegð heildarinnar
var samt algjörlega byltingarkennd þegar hún var sett
fram.
Með vísindabyltingunni, löngu áður en Smith gaf
út sína bók, kom trúin á framfarir. Trúin á framfarir
smitaðist fljótlega inn í hagfræði. Öll vestræn sam-
félög byggja í dag bankakerfi sín og aðra efnahagslega
innviði á trúnni um stöðugan vöxt. Í bankakerfinu
leggur sparifjáreigandi inn peninga sem vestrænn
banki lánar 6-10 sinnum út á grundvelli trúarinnar um
að lífið verði betra í framtíðinni, lánin verði greidd til
baka vegna verðmæta sem skapast í millitíðinni. Þann-
ig búa bankar til peninga.
Hlutabréfahrunið 2000 þegar tæknibólan sprakk
og fjármálahrunið 2008 eru bara misstórar holur
í hagsögu heimsins. Spurningin sem við stöndum
frammi fyrir núna er þessi: Hversu lengi munu hagkerfi
heimsins stækka og þróast? Með framþróun á sviði
vísinda eins og í róbótatækni eru að verða grundvallar-
breytingar á því hvernig samfélög skapa verðmæti.
Hvað verður um okkur mennina þegar yfir lýkur?
1776
Gengisskráning krónunnar minnir á þá sturl-uðu tíma þegar krónan styrktist í kjölfar þess að ameríski herinn fór. Stór alvarlegt
mál í efnahagslegum skilningi og varanleg veiking
á sambandi okkar við Bandaríkin. En heimur
krónunnar var verndaður í framvirkum samn-
ingum, braski, bralli, vaxtamunarviðskiptum og
almennri þenslu. Herinn og framtíðin mátti eiga
sig.
Eftir 10 vikna sjómannaverkfall þar sem lítill
gjaldeyrir var að skila sér fyrir sjávarafurðir – á
daprasta árstíma ferðaþjónustunnar – styrkist
krónan dag eftir dag. Styrking sem er jafn óskiljan-
leg og sú sem varð þegar herinn fór. Hvíslað er
um mikla framvirka samninga og nýjar leiðir sem
fundnar hafa verið í vaxtamunarviðskiptum.
Greinilegt er að krónan er heillum horfin á nýjan
leik í spákaupmennsku fárra. Allir veðja á áfram-
haldandi hækkun og velgengni ferðaþjónustunnar
sem nú hefur tekið við hlutverki bankanna sem
drifkraftur gengishækkunar.
Verðlagið í landinu er þegar orðið glórulaust.
Kaffibollinn hér er seldur á máltíðarverði í
Bretlandi. Vinnulaun á Íslandi eru að verða þau
hæstu í Evrópu í annað sinn á tíu árum. Við erum
að fórna samkeppnishæfni Íslands og setja alla
aðra útflutningsstarfsemi hratt og örugglega á
hausinn vegna þess að Ísland er í tísku. Að halda
að nýfenginn túrismi á Íslandi sé óháður alþjóð-
legri samkeppni og að hér geti verðlag tvöfaldast
í evrum og dollurum á fáum árum án hrikalegra
afleiðinga – er enn á ný gífurlegt ofmat á eigin
ágæti, eða algjört ráðaleysi.
Krónan er að drepa þau útflutningsfyrirtæki
landsins sem ekki byggjast á beinni auðlinda-
nýtingu. Öll nýsköpunarfyrirtækin og sprotarnir
– öll þróunin og markaðsvinnan – öll flóran. Veika
krónan bjó þetta til en sterka krónan drepur þetta
niður. Krónan íslenska og byltingar eiga það sam-
eiginlegt að borða börnin sín.
Ætlar þing og ríkisstjórn að horfa á eða stjórna?
Krónan borðar börnin sín
Krónan er
að drepa þau
útflutnings-
fyrirtæki
landsins sem
ekki byggjast
á beinni auð-
lindanýtingu.
Lúðvík Börkur
Jónsson
framkvæmda-
stjóri Royal
Iceland hf.ALLT FYRIR
HEIMILIÐ
Síðumúla 30 - Reykjavík
Hofsbót 4 - Akureyri
Heita sætið
Sjálfstæðismenn spá nú í hver
verður næsti varaformaður á
landsfundi flokksins í haust.
Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir
ritari er tæknilega séð starfandi
varaformaður og eðlilegt að
velta því upp hvort Sjálfstæðis­
menn geti hugsað sér hana í
embættið. Sumir líta Guðlaug
Þór Þórðarson utanríkisráð­
herra hornauga fyrir að vera
þegar búinn að kosta litla auglýs­
ingu fyrir sjálfan sig á Facebook.
Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfa­
dóttir iðnaðarráðherra er hins
vegar mjög líkleg enda hefur
stjarna hennar risið gríðarhratt.
Hún væri þá fyrsti varaformaður
flokksins af landsbyggðinni
síðan 1974.
Enn ein atlagan
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
atvinnuvegaráðherra hefur lagt
fram frumvarp um endurskoðun
á samkeppnisstöðu mjólkur­
iðnaðarins. Frumvarpið byggir
á tillögu Samkeppniseftirlitsins
sem hefur minnst í tvígang reynt
að hanka Mjólkursamsöluna
án árangurs. Haraldur Bene­
diktsson, þingmaður Sjálf­
stæðisflokksins, dró þá ályktun
í stjórnarmyndun að lögð yrði
áhersla á að hann fengi ekki
draumadjobbið sitt í landbún­
aðarráðuneytinu vegna loforða
Viðreisnar um kerfisbreytingar.
Svo er að sjá hvaða land búnaðar­
ljón verða í vegi frumvarpsins á
Alþingi. snaeros@frettabladid.is
0
7
-0
3
-2
0
1
7

0
4
:2
2
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
C
6
3
-E
3
9
C
1
C
6
3
-E
2
6
0
1
C
6
3
-E
1
2
4
1
C
6
3
-D
F
E
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
4
8
s
_
6
_
3
_
2
0
1
7
C
M
Y
K