Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.2016, Blaðsíða 10

10 Fréttir Vikublað 5.–7. janúar 2016
Of auðvelt að bjóða sig fram til forseta
n Framboðsfár fyrir baráttuna um Bessastaði n 71 árs gömul ákvæði börn síns tíma
Þ
að ætti að gera ríkari kröfur
til þeirra sem bjóða sig fram
til forseta og réttkjörinn for-
seti ætti að hafa meirihluta
atkvæða á bak við sig en ekki
bara flest atkvæði, segir lagaprófess-
or sem telur stjórnarskrárbundin lög
um forsetakosningar komin til ára
sinna.
Þrátt fyrir að aðeins séu liðnir
um fjórir dagar síðan Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti Íslands, tilkynnti
í nýársávarpi sínu að hann hygðist
ekki bjóða sig fram til forseta á ný,
hafa sjö einstaklingar tilkynnt að
þeir ætli að taka slaginn. Fjölmargir
þjóðþekktir, sem og minna þekktir,
einstaklingar hafa verið orðaðir við
framboð eða hreinlega hvattir til
þess að fara fram en ljóst er að það
mun ekki skýrast fyrr en nær dregur
hvort fleiri sækist eftir embættinu.
Gengið verður til kosninga þann
25. júní næstkomandi og þurfa for-
setaframbjóðendur að tilkynna um
framboð sitt fimm vikum áður, eða
þann 21. maí. Næstu fimm mánuð-
ir verða því vafalaust fullir af til-
nefningum, bollaleggingum og get-
gátum um hver fari fram og líklega
verður engin skortur á framboð-
um til embættisins heldur. Einnig
standa Íslendingar frammi fyrir
þeirri áleitnu spurningu; hvernig á
næsti forseti Íslands að vera? Á hann
að vera sameiningartákn þjóðarinn-
ar eða pólitískur valdhafi sem veitir
þinginu virkt aðhald? Flestir eru
á því að Ólafur Ragnar Grímsson
hafi á síðari hluta 20 ára valdatíðar
sinnar fallið undir síðari skilgrein-
inguna sem bæði hefur gert hann
vinsælan en um leið umdeildan með
eindæmum. DV rýndi í forsetafárið
sem fram undan er, úreltar reglur um
forsetakjörið, forsetaefnin, líklega
frambjóðendur og varpar ljósi á eftir
hversu miklu er að slægjast með for-
setaembættinu.
Of auðvelt að bjóða sig fram
DV leitaði til Bjargar Thorarensen,
lagaprófessors í Háskóla Íslands,
sem nýverið gaf út bókina Stjórn-
skipunarréttur, undirstöður og
handhafar ríkisvalds þar sem ítar-
lega er fjallað um forsetakosningar á
Íslandi. Hún segir ljóst að breytinga
sé þörf þar sem ýmis ákvæði varð-
andi forsetakjör hér á landi séu kom-
in til ára sinna.
Eins og flestum er kunnugt þurfa
forsetaefni að hafa náð 35 ára aldri
og fullnægja skilyrðum kosningar-
réttar til Alþingis. En til að geta boð-
ið sig fram þurfa frambjóðendur að-
eins meðmæli 1.500 kosningarbærra
manna, en mest 3.000. Þá telst sá
réttkjörinn forseti sem flest atkvæði
hlýtur. Björg gerir athugasemd við
þetta og telur aðspurð að þetta
tvennt sé það sem hún telji brýnt
að breyta. Bæði að fleiri meðmæli
þurfi og að forseti skuli kjörinn með
meirihluta atkvæða. Það sé hins
vegar ekki hlaupið að því enda þurfi
Sími 568-5556 www.skeifan.is
Eysteinn Sigurðsson
Löggiltur fasteignasali / Sími: 896-6000
eysteinn@skeifan.is / skeifan.is
Magnús Hilmarsson
Sölumaður / Sími: 896-6003
magnus@skeifan.is / skeifan.is
Sigurður Hjaltested
Löggiltur fasteignasali / Sími: 821-5400
sigurdur@skeifan.is / skeifan.is
Föst
söluÞÓKNuN
Sími 568-
5556 www
.skeifan.is
1% með vsk.Vegna mikillar sölu vantar allar stærðir eigna á skrá
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Vissir þú þetta um
forsetaembættið?
Eftirlaun, flekkað mannorð og andlát frambjóðenda
Veglegur eftirlaunapakki
Þegar forseti lætur af embætti á hann
rétt á fullum launum í fyrstu sex mánuði
eftir að hafa látið af embætti. Fyrr verandi
forseti á síðan rétt á eftirlaunum að
liðnum þessum sex mánuðum. Eftirlaunin
nema 60% af launum forseta Íslands
eins og þau eru ákveðin af kjararáði hverju
sinni. Ef forseti hefur gegnt embættinu
lengur en eitt kjörtímabil eru eftirlaunin
70%, en 80% hafi hann gegnt embættinu
lengur en tvö kjörtímabil. Ólafur Ragnar
Grímsson, sem mun hafa setið fimm
kjörtímabil þegar hann lætur af embætti í
sumar, á því rétt á 80% forsetalauna, það
sem eftir er.
Má hafa flekkað mannorð
Það eru ekki allir sem vita að forseti Ís­
lands þarf ekki að hafa óflekkað mannorð,
eins og alþingismenn, sem mörgum gæti
þótt fróðlegt og sérstakt. Í stjórnarskrá
Íslands segir að kjörgengur til forseta sé
hver 35 ára gamall maður sem „fullnægir
skilyrðum kosningarréttar til Alþingis, að
fráskildu búsetuskilyrði.“
Í lögum um kosningar til Alþingis segir
hins vegar að kjörgengur til kosningar til
Alþingis sé hver sá sem hefur kosningar­
rétt „og hefur óflekkað mannorð.“
Björg Thorarensen segir skýringuna
liggja í því að skilyrðin til forsetaframboðs
lúti sömu reglum og kosningarréttur. Í
upphafi þurftu menn að hafa óflekkað
mannorð til að hafa kosningarrétt en það
ákvæði var síðan fellt út. Þannig að forseti
Íslands má hafa flekkað mannorð.
Samkvæmt lögum um kosningar til
Alþingis telst enginn hafa óflekkað mann­
orð sem er sekur eftir dómi um verk sem er
svívirðilegt að almenningsáliti nema hann
hafi fengið uppreist æru sína. Dómur fyrir
refsivert brot hefur ekki flekkun mannorðs
í för með sér nema sakborningur hafi verið
fullra 18 ára að aldri er hann framdi brotið
og refsing sé fjögurra mánaða fangelsi
óskilorðsbundið hið minnsta eða öryggis­
gæsla sé dæmd.
Ef forsetaefni deyr
Í lögum um framboð og kjör forseta
Íslands er athyglisverð grein, nánar
tiltekið 7. greinin, þar sem tekið er á því
vandamáli ef forsetaframbjóðandi deyr
fyrir kosningar en eftir að framboðsfrestur
er liðinn.
„Má þá annað forsetaefni gefa kost
á sér í stað hins, ef fullur helmingur
meðmælenda hins látna er meðal með­
mælenda hans.“
Þorgrímur
Þráinsson
Elísabet
Jökulsdóttir
Sturla
Jónsson
Hildur Þórðardóttir Ástþór
Magnússon
Nefnd til sögunnar:
Frambjóðendur:
„Greinilega hafa
margir haldið
lengi í sér
Katrín Jakobsdóttir Össur
Skarphéðinsson
Stefán Jón
Hafstein
Jón Gnarr
Bergþór Pálsson