Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.2016, Side 29

Menning 25Vikublað 5.–7. janúar 2016
Höfundar Njálu eru fundnir
ans; lítt djarfar eru þær í þeim skiln­
ingi að hér er ekki unnið með einlægt
samkynja samband heldur gamal­
dags spaug með slík sambönd, og
niðurstaðan er fremur grótesk. Mér
finnst þetta miður.
Svo ég víki mér aftur að Vali Frey
þá er hann pottþéttur í hlutverkinu og
sýnir líkt og fyrrnefndir leikarar mjög
áhugaverða tilfinningalega vídd.
Persónulegri líðan er sjaldan lýst í ís­
lenskum miðaldabókmenntum svo
hér tekur túlkunin tauminn og vel
hefur innsæið þjónað leikhópnum.
Þá leikur hann sömuleiðis Höskuld
Hvítanesgoða og er eins og hálfgerð­
ur dýrlingur í því hlutverki, sem von
var að. Í tilfinningalega krefjandi
hlutverki sem Hildigunnur kona hans
(og ekkja litlu síðar) er Þuríður Blær
Jóhannsdóttir hvítklædd eins og helg­
ur eiginmaðurinn og í næstu andrá
öll útsteypt í blóði hans og hefndar­
hugur í henni. Mér fannst eitthverja
ögn skorta upp á sannfæringarkraft­
inn í lokasenu hennar með Kára Söl­
mundarsyni, en ekki svo að það trufl­
aði annars prýðilega persónusköpun
hennar á sviði. Hún leikur einnig Þor­
gerði Glúmsdóttur, miðlungshlutverk
sem Þorgerður Blær gerði gríðar­
stórt og eftirminnilegt og sérstaklega
magnað var að sjá húskarlavígin sett
fram sem „rappbattl“ á milli hennar
sem fulltrúa Hallgerðar og ónafn­
greinds fulltrúa Bergþóru sem leikin
var af Sölku Valsdóttur, en báðar
eru þær í hljómsveitinni víðkunnu
Reykjavíkurdætrum. Textinn var frá­
bær og flutningurinn betri.
Valur Freyr leikur einnig Hrút og
þótt allur sá kafli sé næsta yfirgengi­
legur sem lýtur að hjónabandi þeirra
Unnar Marðardóttur, sem leikin er af
Völu Kristínu Eiríksdóttur, þá hittir
hann lóðbeint í mark. Hér er ekkert
farið fínt í myndmál, það er bókstaf­
lega hengt utan á leikendur og djöflast
með það fram og aftur. Vala Kristín,
sem einnig er sögumaður ásamt með
Hilmari Guðjónssyni, er góð í hlut­
verki Unnar sem í upphafi sýningar er
óreynt barn en verður fljótt markeruð
hræðilegum afleiðingum feðraveldis­
samfélagsins.
Óviðfelldinn Skarphéðinn
Hilmar Guðjónsson leikur fleiri hlut­
verk en fást talin. Sem fyrr segir er
hann sögumaður, töluvert ýktur sem
slíkur, minnir mig á sjónvarpsþáttinn
sáluga 70 mínútur (ef það var mark­
miðið þá finnst mér það ekki gott
markmið). Þó gekk þetta upp í stöku
atriði, til dæmis í millikaflanum á milli
kristnitökuþáttarins og Njáls sögu þar
sem hann bregður sér í líki óþolandi
þáttastjórnanda. Það varð samt þreytt
áður en atriðinu lauk. Öllu skemmti­
legri voru fíflalætin í túlkun hans á
Gunnhildi drottningu sem í sam­
hengi þessarar sýningar hefði aldrei
getað orðið alvörugefið hlutverk. En
bestur var Hilmar í hlutverki Marðar
Valgarðssonar, sem tiplaði um sviðið
á tánum eins og þjófur að nóttu, ekki
ósvipaður illmennum svarthvítu
teiknimyndanna sem bundu stúlkur
fastar við lestarteina. Verst hvað það
var lítið um Mörð í sýningunni. En
sá skortur er að nokkru leyti bættur
upp með Skammkeli Hilmars, einni
áhrifamestu persónu Njálu hvort
heldur sem er á prenti eða á sviði.
Hjörtur Jóhann Jónsson lætur lítið
yfir sér sem Höskuldur Dala­Kollsson
svo þegar hann kemur fram á sviðið
orðinn að Skarphéðni er hætt við að
áhorfendur hrökkvi í kút, svo geró­
líkar persónur eru þeir í meðförum
hans. Höskuldur er hlédrægur og
eilítið kómískur, en það er ekkert
kómískt við Skarphéðin. Hann virðist
vera heldur truflaður einstaklingur.
Hann hefur verið afar vinsæl persóna
meðal nútímalesenda Njáls sögu en
sá Skarphéðinn sem hér birtist er
með öllu óviðfelldinn. Sérlega sterkt
er hið fræga atriði þar sem hann leit­
ar sér stuðnings á alþingi en virðist
ekki eins borubrattur hér og í mið­
aldaritinu, heldur einangraður og ör­
væntingarfullur, svo jafnvel „rass­
garnarendinn merarinnar“ verður að
innantómum brigslum virðingarlauss
manns. Við fengum ekki Skarphéðin
ofurtöffara en við fengum mennskari
Skarphéðin fyrir vikið. Einnig leikur
hann Otkel sem endalaust lætur hafa
sig að fífli og gerir það stórkostlega
vel. Hjörtur Jóhann virðist jafnfimur á
gaman og drama.
Mannlega hliðin brýst í gegn
Sigrún Edda Björnsdóttir er sem fyrr
er nefnt prýðilegur sögumaður og
upplesari en einnig leikur hún Berg­
þóru á Bergþóruhvoli – eins og það er
leiðrétt í sýningunni til að sýna hver
raunverulega ræður þar á bæ. Berg­
þóra er valdsmannsleg og hefur áber­
andi nærveru á sviðinu og fyrir vikið
smitast spennan alla leið út í sal þegar
Bergþóra smánar Hallgerði og biður
hana að víkja sæti fyrir sér.
Jóhann Sigurðarson leikur Mörð
gígju, Þráin Sigfússon og Elviseftir­
hermu hans, og loks Flosa. Mörður í
hans meðförum er hálfkómísk fígúra
og skemmtilegt og hroðalegt í senn
að sjá aðfarirnar þegar hann giftir
Unni dóttur sína. Þráinn er aftur á
móti fyrirlitlegur karakter, ógeðslegur
og ófyrirleitinn á allan hátt og erfitt
að fylgjast með honum þröngva Þor­
gerði dóttur Hallgerðar í hjónaband.
Mest tilþrif sýnir Jóhann í gervi Elvis
en túlkun hans á Flosa er tempruð
og ívið meiri samúð með honum í
sýningunni en ég hefði fyrirfram átt
von á, sem er gott. Sem fyrr stendur
Jóhann fyrir sínu.
Björn Stefánsson lék Harald
gráfeld Noregskonung, sem raunar
ólst upp í Danmörku og því talar
hann ekki nema dönsku í sýningunni.
Hvort tveggja það og múnderingin
sem hann er í er drepfyndið. Þá leik­
ur hann Kára Sölmundarson, sem
í fyrstu er eins og venjuleg mann­
eskja en eftir allar sínar raunir stend­
ur hann uppi nevrótískur og eins og
hálfgerður sýkópati. Enn og aftur fær
mannlega hliðin að brjótast í gegnum
yfirborð sögunnar, og er það vel.
Að lokum ber að nefna dansarana
Aðalheiði Halldórsdóttur og Valgerði
Rúnarsdóttur sem auk Hjördísar Lilju
og Lovísu Óskar, eru fulltrúar Íslenska
dansflokksins í sýningunni. Án þeirra
hefði sýningin verið miklum mun
fátækari, en fjölbreytileiki Njálu er
einmitt hennar helsti styrkur. Erna
Ómarsdóttir samdi ásamt Valgerði
alla dansa sýningarinnar sem eru
hver öðrum stórkostlegri. Tónlist er
í höndum Árna Heiðars Karlssonar
og Valdimars Jóhannssonar og hún
smellpassar við hin ýmsu þemu
verksins, jafnvel ómstríð píanó­
sónata Prokofievs, og Karlakór Kópa­
vogs á þar sterka innkomu undir lok
sýningar.
Karnivalið sem glottir í
gegnum textann
Ég vil ganga svo langt að segja að leik­
mynd Ilmar Stefánsdóttur hafi verið í
alla staði æðisleg. Líkt og hún hefur
áður sýnt, í til dæmis Dúkkuheimili,
kann hún svo um munar að beita fyrir
sig dýpt sviðsins til dramatískra áhrifa
en hér gerir hún gott betur og þrengir
það sömuleiðis meira en ég hef áður
séð, í samvinnu við ljósahönnuðinn
Björn Bergstein Guðmundsson, í
sjálfri brennunni, en lýsing hans er öll
svo vel hönnuð að betur fær reynslan
sýnt en orð fá sagt. Búningar Sunnevu
Ásu Weisshappel voru bland í poka
eins og sýningin öll og greinilegt að
þar er fjölhæfur búningahönnuður á
ferðinni. Ekki vil ég spilla fyrir lesend­
um hvað varðar leikgervi Margrétar
Benediktsdóttur og Elínar S. Gísla­
dóttur, en þeim sem þegar séð hafa
vil ég aðeins segja að mér fundust
þau stórkostleg.
Að lokum er aðeins eitt sem verð­
ur að segjast og það er jafnframt þar
sem ég tek stærst upp í mig. Um
lengra skeið en áhugavert getur talist
hafa fræðimenn sem og leikmenn
deilt um það hver höfundur Njálu
hefur verið, það þótt höfundar séu
augljóslega margir eins og sést á því
að vinsælasta útgáfan er ótvírætt höf­
undarverk Einars Ól. Sveinssonar og
sú minnst lesna eftir Rósu B. Blön­
dals. En nú eru höfundar Njálu sann­
anlega fundnir, það stendur meira að
segja í leikskránni, og þeir eru Mikael
Torfason og Þorleifur Örn Arnarsson
sem jafnframt leikstýrði þessu þrek­
virki.
Með sama hætti og engin ein mið­
aldagerð Njálu er þessi eina þjóðar­
gersemi sem haldið hefur verið á lofti
hér um langt skeið þá er sú Njála sem
hér er sett á svið ekki það verk heldur.
Hitt er meira um vert að hún kemst
ansi djúpt inn að kjarna þessarar sögu
sem við köllum svo. Hún nær að skila
til okkar aftur í gegnum aldirnar öll­
um tilfinningunum sem búa að baki,
allri þeirri epík sem prýða má eitt
bókmenntaverk, öllum þeim harm­
leik sem lúrir á bak við feðraveldið,
öllu því ógeði sem felst í ofbeldi
hvort sem það er sálrænt eða á enda
sverðseggjar, og síðast en ekki síst
öllu því karnivali sem ótvírætt glottir í
gegnum textann. Höfundar Njálu eru
fundnir og ég mæli með því að hver
og ein einasta manneskja fari og hlýði
á verkið í flutningi þeirra sjálfra, móti
sér síðan sína eigin skoðun á því. Ég
sé spennandi þjóðarrifrildi í uppsigl­
ingu. Loksins. n
Gunnar og Njáll Gulldrengurinn Gunnar Hámundarson ræðir við vin sinn, stórbóndann og lögspekinginn, Njál Þorgeirsson. Búningana
hannaði Sunneva Ása Weisshappel. MyNd GRIMUR BJARNASON
Karnival Framsetningin og hin
baklæga greining er nútímaleg
og fölskvalaus sem slík, og ljóst
er að kenning Helgu Kress um
Íslendingasögur sem karnival
hefur verið höfð í öndvegi á
áhrifaríkan hátt.
„Hér er ekki unnið
með einlægt
samkynja samband held-
ur gamaldags spaug með
slík sambönd, og niður-
staðan er fremur grótesk.
Mér finnst þetta miður.
Rafport ehf • Nýbýlavegur 14 • 200 Kópavogur • S: 554-4443 • rafport.is
Fækkaðu
hleðslu-
tækjum á
heimilinu
með því að
hlaða snjall-
símann og
stærri raftæki
á einum og
sama staðnum
Tengill með USB
Sniðug lausn fyrir hvert heimili og fyrirtæki
Hafðu
samband
við okkur
eða næsta
löggilda
rafverktaka