Pilsaþytur: afmælisblað Kvennalistans - 19.06.1993, Blaðsíða 15

FAGUR
FISKUR (VAR) í SJÓ
Þorskurinn er horfinn á braut. . . lobnubátarnir veiða síldina en ekki síld-
arbátarnir . . . rækjukvótinn næst ekki af því ab það veiðist loðna. Þetta
eru merki um að eitthvað sé bogið við fiskveiðistjórnun Islendinga. Hag-
fræðingarnir eru hinsvegar búnir að reikna það út í tölvunum sínum að
framseljanlegt aflamarkskerfi sé best. Þó hefur engin viðhlítandi reynsla
fengist á þetta kerfi svo dæma megi um ágæti þess. Þarna skilur nefni-
lega á milli - það er hægt að reikna sig að ákveðinni niðurstöðu en alls
óvíst er að t.d. náttúruöflin lagi sig að henni. Aflamarkskerfið líkist að
sumu leyti frjálshyggjunni (sem er annað reikningsdæmi) en henni hefur
bandarískur hagfræðiprófessor líkt við ferð á reiðhjóli (Mbl.frétt júlí '93).
Allt gengur vel ef undan hallar en vita vonlaust er að bakka.
Það er ekki til nein ein leið til að stjórna fiskveiðum heldur er
blanda af stjórnunaraðferðum mun vænlegri til árangurs. Til-
gangslaust er að reyna að hanna kerft sem standa á óhaggað að
eilífu. Þjóðfélagsaðstæður breytast og hegðun hinna ýmsu fisk-
stofna er oft ófyrirsjáanleg. Því er grundvallaratriði að stjórn-
unaraðferðir megi laga að breyttum kringumstæðum, t.d. taka
inn ný verndunarákvæði og strika önnur út.
Til að þessi sveigjanleiki geti verið fyrir hendi er höfuðatriði
að notendur auðlindarinnar (sjómenn, útgerðarmenn o.fl.) séu
beinir þátttakendur í stjórnunarferlinu. Við verðum að taka upp
sjávarumönnunarstefnu (sbr. „landcare“-stefnu Ástrala sem not-
uð er með góðum árangri við landvernd). Notendur auðlindar-
innar verða að vera með í ráðum og þar með axla ábyrgð á nýt-
ingunni. Slíkri stefnu er ekki hægt að miðstýra úr Stjórnarráð-
inu. Valdið, ábyrgðin og eftirlitið verður að færast nær notend-
unum. Einhvers konar svæðisbundna stjórnun hlýtur einnig að
þurfa, t.d. byggðakvóta.
Ég held líka að við komumst ekki hjá því að skipta upp land-
helginni þannig að hver útgerðarflokkur fái ákveðið svæði,
trillukarlar fái t.d. rétt til veiða á grunnslóð, bátar þar fyrir utan
og stærstu skipin færi sig enn utar. Þessa skiptingu þyrfti að sjálf-
sögðu að endurskoða ef og þegar ástand fiskstofna gefúr tilefni
til. Sóknarstýringu eða aflamark og leyftleg veiðarfæri á hverju
svæði þyrfti svo að ákvarða að vel athuguðu máli. Heildarafla-
mark þarf að vera sett og því framfylgt með öllum ráðum.
Ennfremur þarf að gera sérstakar ráðstafanir til verndunar
hrygningarstöðvum o.fl.
Ljósm. Þórdís Ágústsdóttir
Kunnum við allt best?
Nú er þorskbrestur og hvað er þá til ráða? Við verðum einhvern
veginn að vega upp þann tekjumissi. Auðvitað hljóta íslenskir
útgerðarmenn að leita fyrir sér utan landhelginnar en þar verð-
um við svo sannarlega að passa okkur, að slást ekki í hóp þeirra
þjóða sem æða um úthöfin með rányrkju og svífast einskis.
Við eigum líka vannýtt sjávarfang á heimaslóðum, þ.á m.
sjávargróður, skeldýr, lindýr og ýmsa fiskstofna, einkum á djúp-
sævi. Við getum nýtt betur það sem við öflum, t.d. með því að
breyta fiskúrgangi í lífrænan áburð fyrir landið okkar. Hvers
vegna nýtum við ekki þessi tækifæri, við sem kunnum allt og
gerum allt best, varðandi fiskveiðar og vinnslu . . . eða er ekki
svo?
Kunnum við að vinna þang og þara til manneldis? Kunnum
við að veiða beitukóng í gildrur. . . eða að veiða og vinna gull-
lax og blálöngu? Hvers vegna eru fiskborgarar McDonald's flutt-
ir inn frá Bretlandi? Við flytjum út fiskblokkir, þar er unnið úr
þeim og lokaafurðin flutt inn aftur. Af hverju fer síldin okkar að
stærstum hluta í bræðslu? Er það vegna þess hve kyótakerfið hef-
ur skilað „góðum“ árangri? Fullvinnsla á síld, hvað er nú það?
Hvers vegna flytjum við út bróðurpartinn af unninni rækju í
verksmiðjuskömmtum? Það eru engir tollar á smápakkningar á
rækju til Evrópu. Er fimm punda pakkning fyrir bolfisk það eina
sem við getum framleitt? Hvers vegna flytjum við út þorsksporð
og hnakkastykkin lausfryst í risastórum einingum? Erum við
bara hráefnisframleiðendur fyrir fiskvinnsluna í EB?
Brjótum odd af oflæti okkar
Ég held að það sé tímabært að allir sem fást við stefnumótun í
sjávarútvegi spyrji sjálfa sig og aðra þessara spurninga og fái
hreinskilnisleg svör. Mig rennir í grun að ýmislegt megi læra af
öðrum þjóðum í veiðum og vinnslu en fyrsta skrefið er að við
brjótum odd af oflæti okkar. Við verðum að framleiða það sem
við getum selt en ekki bara að reyna að selja það sem við fram-
leiðum.
Sem betur fer hafa ýmsir gert sér grein fyrir þessu nú þegar.
Gott dæmi um árangur er framlag Japana til ígulkerjavinnslu.
Búið var að reyna ýmislegt en ekkert gekk fyrr en réttu aðilarnir
voru fengnir til aðstoðar, aðilar sem gátu hnýtt saman vinnslu-
og markaðsendana. Síðar í vetur eru tveir Kínverjar væntanlegir
hingað til lands til að aðstoða við þörunga/ þangvinnslu og nýt-
ingu aukaafurða og verður sannarlega spennandi að fylgjast með
þeirri vinnu. Ymislegt fleira mætti reyna, s.s. að fá hingað skoska
beitukóngaveiðimenn eða Dani til að upplýsa okkur um leynd-
ardóma úrvinnslu og útflutningsfræða.
Framsýni til fimmtudags
Auðvitað er ýmislegt að gerast og þó nokkur fullvinnsla í gangi
en íslensk sjávarútvegsfyrinæki eru bara mörg svo illa stödd að
framsýnin nær oft ekki lengra en til fimmtudags þegar afurða-
lánin koma. Áhyggjuefnið er hvort hægt sé að greiða starfsfólk-
inu laun á föstudögum. Allt tal um fjárfestingar í fullvinnslu-
tækjum og þróunarvinnu er því miður óskhyggja eins og staðan
er núna. Á meðan gengið er alltof hátt og vextir miklu hærri en í
öðrum löndum er lítil batavon. íslenskt fiskvinnslufólk mun því
enn um stund bíta á jaxlinn og bölva í hljóði og bíða þess að
þorskurinn komi aftur. Það vita jú allir að hann
fór bara í frí í nokkur ár.
Agústa Gísladóttir matvælafiræðingur,
varaþingkona Kvennalistans á Vestfjörðum
„ Við verðum að
framleiða það sem
við getum selt en
ekki bara að reyna
að selja það sem við
framleiðum. “
15