Kvennalistinn - 01.04.1983, Page 8

8 SÍÐA
Apríl 1983

stærsti
láglaunahópurinn
/ stefnuskrá Kvennalistans segir að konur séu stœrsti
láglaunahópur þessa lands. Við staðhœfum einnig að
konur njóti skemmri skólagöngu en karlar. Við teljum
að þetta tvennt geri konur efnahagslega ósjálfstœðar og
geri okkur áhrifalausar við mótun samfélagsins.
Ég vií styðja þessar fullyrðingar okkar nokkrum
rökum.
Konur
Milli 65 og 70% kvenna á aldrin-
um 15-74 ára vinna utan heimilis.
Sambærileg tala starfandi karla
er 86,8%. Samkvæmt skýrslum
vinnur hærra hlutfall karla en
kvenna fulla vinnu allt áriö. Þetta
kemur ekki á óvart, við vitum að
talsverður hluti kvenna vinnur
hlutastörf. Við vitum líka að
atvinnuþátttaka kvenna er mis-
jafnlega mikil eftir aldursskeið-
um. Konur fara út á vinnumark-
aðinn að lokinni skólagöngu.
Margar konur eru síðan heima
um nokkurra ára bil meðan börn-
in eru að komast á legg og fara
síðan aftur út að vinna. Tölur
sanna þetta. Þær sýna að atvinnu-
þátttaka kvenna dregst saman
þegar konur eru á aldrinum 24-
34 ára en nær hámarki þegar kon-
ur eru milli fertugs og fimmtugs.
Þann mikilsverða tíma í starfsævi
kvenna, sem þær verja til þess að
annast uppeldi og umönnun
barna sinna metur samfélagið
hinsvegar ekki sem vinnufram-
lag. Það sést best á því að húsm-
óðurstörf eru almennt ekki metin
til starfsreynslu þegar húsmæður
snúa út á vinnumarkaðinn. Ekki
er þessi tími í ævi kvenna heldur
metinn í réttindaákvæðum líf-
eyrissjóða.
Hvort tveggja það, sem hér
hefur verið nefnt, þ.e. að meta
húsmóðurstörf til starfsreynslu
og að tryggja að heimavinna
kvenna rýri ekki rétt þeirra í líf-
eyrissjóðum þegar þær hefja
launuð störf eru brýn hagsmuna-
mál kvenna, sem Kvennalistinn
mun beita sér fyrir að verði sinnt.
Launamisrétti
Lítum nánar á launakjör
kvenna og þá staðhæfingu okkar
að konur í heild séu láglaunahóp-
ur. Enn sanna opinberar tölur
þessa staðhæfingu. Alls voru
rösklega 67 þús. konur og 81 þús.
karlar starfandi í launuðum störf-
um 1981. Meðallaun kvenna á
ársverk árið 1981, þ.e. þegar búið
var að reikna öll hlutastörfin í full
störf var 85 þús. kr. á ári. Sam-
bærile'g tala fyrir karla var 129
þús. kr. .Meðallaun karla voru
sem sagt tæplega þriðjungi hærri
en laun kvenna.
Hér er ég að tala um meðaltals-
tölur fyrir öll störf í landinu öllu.
Það er lfka æði fróðlegt að bera
saman kjör kvenna og karla mið-
að við landið allt og meðallaun á
ársverk 1981.
Þessar tölur tala sínu máli, en ég
¥

9/
i
v
-X.
h
y
X

Starfsgrein Meðall. á árs. Hlut- falls- legur mism.
konur karlar körlum í vil
Landbúnaður 60.000 70.000 15%
Fiskveiðar 91.000 216.000 58%
Fiskiðnaður 94.000 123.000 24%
Annar iðnaður 79.000 120.000 34%
Heildsala/smásala 83.000 119.000 30%
Póstur og sími 93.000 123.000 25%
Bankastarfsemi 84.000 136.000 38%
Tryggingastarfsemi Fasteignarekstur og 87.000 140.000 38%
þjónusta v. atv. rekst. 86.000 160.000 46%
Opinb. stjórnsýsla Götu og 88.000 147.000 40%
sorphreinsun 94.000 117.000 20%
Opinb. þjónusta ofl. 92.000 137.000 33%
Menningarstarfsemi 89.000 112.000 21%
Persónul. þjón. 66.000 109.000 40%

get ekki látið hjá líða að benda á
tvær starfsgreinar þar sem launa-
mismunur kynjanna er einna
minnstur, þ.e. landbúnaður og
fiskiðnaður.
Ég hygg að réttmætt sé að segja
að þau laun sem konum eru
reiknuð í landbúnaði séu ekki
reidd út til kvennanna, heldur eru
þau fyrst og fremst millifærsla á
skattframtali.
Varðandi hlut kvenna í
fiskiðnaði byggist tiltölulega góð
staða þeirra þar fyrst og fremst á
launahvetjandi kerfi í fiskiðnaði
sem hækkar laun þeirra. En hvað
kostar þessi launabót konur raun-
verulega í líkamlegu og andlegu
álagi? Hve margar konur endast í
40-50 ár í bónusvinnu án þess að
það komi niður á afköstum eða
heilsu? Og hvaða áhrif hefur bónus-
kerfið á samstöðu og andann á
vinnustaðnum? Af hverju þurfa
konur að kosta svo miklu til, til
þess að fá bærileg laun?
Vegna þessara spurninga m.a.
setur Kvennalistinn fram í stefnu-
skrá sinni kröfu um að það verði
horfið frá því að greiða bónus sam-
kvæmt hraða og afköstum, en að
útreikningar launaauka miðist við
vandvirkni í staðinn.
Konur varavinnuafl
Ég hygg að allir geti verið sam-
mála um að ekki sé ofsagt að konur
séu stærsti láglaunahópur þessa
lands, þó enginn neiti því að innan
karlahópanna skiptist launin mis-
jafnlega. Lág laun og takmarkað
atvinnuöryggi eru einkennandi
fyrir konur sem heild. Þegar sam-
dráttur verður á atvinnumark-
aðnum erum það við konurnar sem
fyrst missum vinnuna. Við erum
notaðar sem varavinnuafl. Þegar
heimilishagir okkar eru þannig að
heima eru börn eða aðrir sem þurfa
umönnunar við, erum það við sem
hættum störfum eða förum í hluta-
störf. Meðan þvílíkur launamis-
munur er milli kvenna og karla sem
raun ber vitni um er næsta fjar-
stæðukennt að tala um að konur
vilji fremur vera heirna og gæta bús
og barna. Það liggur í hlutarins eðli
að það verði konan en ekki karlinn
sem það gerir. Afkoma heimilisins
yrði bágborin ættu laun konu að sjá
því farborða. Ég er hér ekki aðeins
að taia um launamisrétti sem bitnar
á konum. Það bitnar líka á körlum,
því hver veit nema þá langi líka að
njóta þess að taka þátt í uppeldi
barna sinna. Gleymum því heldur
ekki að ekki hafa allar fjölskyldur
tvær fyrirvinnur. Fjöldi einstæðra
mæðra fer vaxandi. í Reykjavík
eru t.d. 21% barna, börn einstæðra
mæðra og þær fá ekki hærri laun
vegna þess að þær eru einar fyrir-
vinnur heimilis.
Meðan ástandið í launamálum
kvenna er eins og hér hefur verið
lýst er afleiðingin sú að konur eru
efnahagslega ósjálfstæðar. Kjör
okkar og félagleg staða markast
fyrst og fremst af stöðu og kjörum
manna okkar eða feðra. Við konur
og vinnuframlag okkar, bæði innan
heimilis og utan er gróflega van-
metið.
Endurmat á
störfum kvenna
Hverskonar verðmætamat
endurspeglar það t.d. að meta
ljósmóðurstörf til jafns við störf
meindýraeyðis eða að meta störf
sjúkraliða og fóstra lægra í launum
en viðgerðarmanna stöðumæla,
svo dæmi séu nefnd. Eru störf sem
lúta að vinnslu matvæla.þjónustu-
störfum ýmiskonar, umönnun
sjúkra og uppeldi barna ekki marg-
falt vandasamari, ábyrgðarmeiri
og verðmætari í sjálfu sér en störf
við vélar og tækni án þess að
meiningin sé að halla á þau störf
sérstaklega. Helgast vanmatið ekki
fremur af því að hér er um dæmi-
gerð kvennastörf að ræða, kvenna
störf sem byggja á hefðbundinni
verkaskiptingu kynjanna og eru
raunverulega framhald húsmóður-
starfa.
Við verðum að breyta þessu
mati. Um það hljóta og verða kon-
ur að sameinast. Það gerist aðeins
með samstöðu okkar allra. Þess
vegna leggur Kvennalistinn á það
áherslu að störf kvenna verði
endurmetin til launa.
Vinnutími karla
og kvenna
Það er alkunna að hér á landi
skilar fólk lengri vinnuviku en .
víðast hvar annarsstaðar í heimin-
um. Launakerfi okkar er þannig að
afar fáir geta í raun lifað á dagvinnu-
tekjum einum. í flestum tilvikum
nægja þær einfaldlega ekki til
nauðþurfta. Eftirvinna, nætur-
vinna,bónuskerfi eða aukastörf eru
lausnir sem fólki er boðið uppá í
stað mannsæmandi dagvinnu-
launa. Þetta eru lausnir sem leiða
til vínnuþrælkunar. Þrek fólks og
orka fer að mestu í vinnuna. Fjöl-
skyldulíf, áhúgamál og afskipti af
félagsmálum situr á hakanum af
illri nauðsyn. Krafan um mann-
sæmandi laun fyrir dagvinnu og í
kjölfarið krafa um styttri vinnu-
viku en 40 st. er krafa sem Kvenna-
listinn styður og ekki má slá af.
Lengsta vinnuviku hafa verka-
menn samkv. opinberum tölum
eða að meðaltali 54,3 vinnustundir
á viku. Meðalvinnuvika verka-
kvenna er um 45 vinnustundir á
viku. Samkv. þessu mætti ætla að
konur byggju við skaplegri vinnu-
viku en karlar. Svo er þó ekki þeg-
ar betur er að gáð því kvenna bíða
heimilisstörf að loknum vinnudegi
utan heimilis. í jafnréttiskönnun í
Reykjavík 1980-’81 kemur fram að
konur vinna síst minna en karlar
þegar lagður er saman vinnutími á
heimili og í atvinnulífi. Það kemur
sem sé í ljós að 65% bæði karla og
kvenna vinna meira en 40 klst. á
viku og að heldur fleiri konur en
karlar vinna meira en 61 klst. á
viku.
Mismunur á skólagöngu
Okkur er sagt að hér á landi ríki
jafnrétti til náms. Ekki rengi ég að
slík ákvæði sé að finna í lögum, en
raunveruleikinn er allur annar. Við
vitum að náið samband er milli
tekna, búsetu og félaglegarar stöðu
fólks og möguleika til skólagöngu.
En misréttið er líka kynbundið og
þar eins og á fleiri sviðum er hlutur
kvenna skertur.
Áðurnefnd jafnréttiskönnun í
Reykjavík gefur okkur innsýn í
þetta kynbundna misrétti. Þar
kemur fram að skólaganga karla er
sem hér segir:
10 ár eða skemmri
skólaganga 28,4%
11-13 ár 49,5%
14 ár eða lengri 22,1%
Skólaganga kvenna er hinsvegar
þessi:
10 ár eða skemmri
skólaganga 64,0%
11-13 ár 24,4%
14 ár eða lengri 11,6%
Meir en helmingi fleiri konur
hafa ekki lengri skólagöngu en 10
ár og þegar kemur að framhalds-
námi eru konur aðeins hálfdrætt-
ingar á við karla. Við eigum því
langt í land að vinna bug á kyn-
bundnu misrétti til náms.
Staðhæfingar okkar um að kon-
ur séu stærsti láglaunahópur lands-
ins og hafi skemmri skólagöngu en
karlar eru ekki settar fram út í loft-
ið. Það styðjast við óyggjandi
staðreyndir.
Við konur höfum látið karla um
að gæta hagsmuna okkar á þessum
sviðum sem öðrum fram til þessa.
Staðreyndirnar og reynsla okkar
segja okkur að forræði þeirra sé
ekki treystandi. Nú verðum við að
fara að berjast fyrir okkar málum
sjálfar og á okkar eigin forsendum.
Kvennalistinn er pólitískur vett-
vangur til þess að hefja þá baráttu.
Að vinna bug á efnahagslegu ó-
sjálfstæði kvenna er stærsti áfang-
inn í átt að kvenfrelsi en fyrir því
berst Kvennalistinn.
Guðrún Jónsdóttir.
£
vV 55
X X
V
XX X,
x » yKx ^
XXX XXX Xv XX X XX x XX
XX XV XX Xx
g* 5 y ?
xxxx
XX X x~* v
X
/V
X X
V X
Vx x
5
X XV
X X
X X
< 5*
xx xx v xx y xx xx * y*
y X * X XX ** Áv x y
y X > v V v .X /
x y > < v v
X* X <X >

ý / 5*** í * / * /
< s y, x >o< > *
í x*
V
yvSoc
x v /
* <, *
v V V
, ■*
<x *
x* f
' k