Útsýn - 15.10.1945, Page 4

ORÐSENDING BANDARlKJANNA
þeir 350—500 þús. lcr. hver, og fylgir
þeim margs konar útbúnaður, sem
venjulega fylgir ekki fiskiskipum hér.
Kaup sænsku bátanna er liður í
þeirri sjálfsögðu stefnu, sem allir
landsmenn, án tillits til flokka, eru
fylgjandi, að fá sem fyrst fullkomin
framleiðslutæki inn í landið í stað
hinna úreltu tækja, sem við nú verð-
um að notast við.
Auk þessara báta hefur þegar verið
samið um smíði 50 minni fiskibáta
innanlands og verið er að ganga frá
samningum um byggingu 30 togara
í Englandi.
Ríkiö grœðir milljónir
á verzlun með
bíla og bragga
Áfengisverzlunin ein
er gróðavænlegri.
íslenzka ríkið mun græða marg-
ar milljónir króna á verzlun með
eignir, sem það keypti af brezka og
ameríska setuliðinu. Álagning þess
á bíla, sem seldir liafa verið i sumar,
nemur í mörgum tilfellum 200—250%.
Mun þetta vera einbver hin arðvæn-
legasta verzlun, sem liér á landi er
rekin, þegar frá er talin sjálf Áfeng-
isverzlun ríkisins, sem í fyrra færði
ríkissjóði um 30 millj. kr., en gizkað
er á, að í ár muni ágóðinn ef til vill
komast upp í 40—50 millj. kr. Gætu
tekjur ríkissjóðs af verzlun (með á-
fengi, tóbak, bragga og bíla) þá orðið
milli þriðjungs og helmings af öllum
ríkistekjunum.
í fyrravor, þegar Bretar og Banda-
ríkjamenn tóku að flytja herlið sitt
héðan vegna innrásarinnar í Frakk-
land, sem þá stóð fyrir dyrum, keypti
íslenzka ríkið mestalla „bragga“
hersins. Hcfur það síðan rekið verzlun
með þá með miklum hagnaði. Má
fullyröa, að timbur úr þeim hefur i
ýmsum tilfellum verið selt eins dýrt
eða dýrara en nýtt timbur.
í sumar hófst svo bilaverzlunin og
hefur hún reynzt ríkissjóði ennþá
gróðavænlegri, enda mun verðlags-
eftirlitið elcki ná til þeirra viðskipta.
Ríkisstjórnin mun hafa keypt „jepp-
ana“ á kr. 3.300,00 hvern, en selt þá
á kr. 8.500,00—9.000,00. Fólksbílar,
sem keyptir voru á kr. 4.500,00 eru
seldir á kr. 15.000,00—18.000,00; litl-
(Frh. af 2. bls.).
Churchill komst svo að orði í
stuttri ræðu, sem hann hélt af svölum
Alþingishússins 16. ág. 1941:
„Eftir að viðureign þeirri er
lolcið, sem nú stendur yfir, munum,
vér ásamt Bandaríkjunum sjá um,
að lsland fái sitt fullkomna frelsi.
Það er vilji vor, að menningarfortíð
yðar megi tengjast framtíðarmenn-
ing yðar sem frjálsrar þjóðar“.
Þá má minna á, að þegar lýðveldið
var stofnað 17. júní 1944, varð Banda-
ríkjastjórn fyrst allra ríkisstjórna til
að viðurkenna lýðveldið, enda taldi
íslenzka ríkisstjórnin sig hafa fengið
loforð fyrir þeirri afstöðu þegar
haustið 1942, að því tilskildu, að
beðið væri með lýðveldisstofnunina,
þar til tími sambandslaganna væri út-
runninn.
Sumarið 1944, skömmu eftir lýð-
veldisstofnunina, fékk Sveinn Björns-
son, forseti Islands, heimboð frá for-
seta Bandaríkjanna og fór þáverandi
utanríkisráðlierra, Vilhjálmur Þór,
með honum. 1 þessari ferð átti Vil-
hjálmur Þór viðtal við ameríska
blaðamenn og lét hann þá svo um
mælt:
„1 sambandi við blaðaskrif hér í
Bandaríkjunum um framtíðarbæki-
stöðvar Bandaríkjanna á Isiandi vil
ég gjarnan taka þetta fram:
Vér íslendingar höfum nýlega
öðlazt fullt stjórnmálasjálfstæði með
endurstofnun hins íslenzka lýðveld-
is. Vér höfum ríka sjálfstæðis-
kennd, og vér stofnuðum ekki lýð-
veldi vort í þeim tilgangi að verða
ósjálfstæðari en áður. Vér ætlum
oss að eiga land vort allt og án
erlendrar ílilutunar"........
„I samningnum skuldbinda
Bandaríkin sig til „að strax og nú-
verandi hættuástandi í milliríkja-
viðskiptum er lokið skuli allur slík-
ur herafli og sjóher látinn hverfa á
brott þaðan, svo að íslenzka þjóðin
ir vörubílar á kr. 12.000,00—14.000,00
en kostuðu lcr. 4.000,00; vörubílar af
meðalstærð kostuðu kr. 7.000,00 en
voru seldir á kr. 18.000,00—20.000,00
og stórir vörubílar voru keyptir af
setuliðinu á kr. 7.500,00 en seldir
aftur á kr. 20.000,00—23.000,00.
Bílar þessir hafa reynzt mjög mis-
jafnir að gæðum, enda margir mikið
notaðir og illa meðfarnir.
og ríkisstjórn hennar ráði algjörlega
yfir sínu landi“. Ég hef aldrei ef-
azt um þetta atriði. Vér vitum, að
samningurinn mun verða nákvæm-
lega lialdinn.
Þess vegna þykir oss leitt, þegar
þaS er gefifi í skyn í blöSum hér,
«ð Bandaríkin eigi að eignast
hernaSarbækistöSvar á íslandi, að
stríðinu loknu, meS leigu eSa eigna-
umráSi, einkum þegar slík ummæli
eru höfS eftir stjórnmálaleiStog-
um ....“.
Afstaða íslendinga.
Þegar herverndarsamningurinn var
ræddur á Alþingi 1941, voru allir
þingmenn á einu máli um það, að
rétt væri að setja þau skilyrði, sem
rakin hafa verið hér að framan, og þá
fyrst og fremst þau, að Bandaríkin
skyldu fara með allan herafla sinn
af landi burt, þegar að stríðinu loknu.
Að vísu greiddu þáverandi þingmenn
Sósíalistaflokksins atkvæði gegn her-
verndarsamningnum sem heild, en
þeir töldu hins vegar rétt, að beöið
væri um liervernd allra þriggja stór-
veldanna, Bandaríkjanna, Bretlands
og Rússlands.
Þó að ýmsar raddir liafi komið
fram um það, að íslendingum sé það
mikil nauðsyn, að viðskipta- og menn-
ingarsambönd þau, sem myndazt hafa
við Bandaríkin á stríðsárunum, hald-
ist í framtíðinni, hafa allir, sem látið
liafa til sín heyra um það mál — að
einum undanteknum — talið sjálf-
sagt, að það yrði einhuga krafa ls-
lendinga, að staðið yrði við loforðin í
herverndarsamningnum um, að allt
herlið Bandamanna yrði á brott úr
landinu eins fljótt og auðið yrði eftir
ófriðarlokin.
Enda þótt nokkur tími sé nú þeg-
ar liðinn frá ófriðarlokum, hafa menn
sætt sig við það, að nokkur herafli
sé enn eftir í landinu, þar sem vitað
er, að það tekur langan tíma að leysa
upp svo stórkostlegan herafla sem
herir Bandamanna eru. En einmitt
nú voru menn farnir að vænta þess,
að þess dags væri skammt að bíða, að
Islendingar fengju á ný óskoruð yf-
irráð yfir öllu landi sínu.
Enn er ekkert vitað um afstöðu
einstakra stjórnmálamanna eða flokka
til hins nýja viðhorfs, þótt liðið sé á
aðra viku síðan orðsending Banda-
ríkjanna kom.
(Frh. í næsta dálki.).