Útsýn - 15.10.1945, Blaðsíða 9

ÆÐISMÁLI N
RNÓR SIGURJÓNSSON
4650 á 10 árum. Ef við vildum hafa
séð allri þjóðinni fyrir mannsæmandi
íbúðum að 10 árum liðnum, þyrftum
við þvi að byggja 15000 íbúðir á
næstu 10 árum eða 1500 íbúðir á ári,
þar af:
1 sveitum .... ca. 480 íbúðir
- kauptúnum . — 150 —
- kaupstöðum -—- 220 —
- Reykjavík . . — 650 —
Er þá ekki gert ráð fyrir meiri
fólksfjölgun í kaupstöðunum og i
Reykjavík en á öllu landinu samtals
íekki fólksfækkun í sýslunum). En
á síðustu árum hefur verið eins mik-
il eða meiri fólksfjölgun í Reykjavík
einni en á öllu landinu, og haldi því
áfram, þarf að byggja enn fleiri íbúð-
ir en hér er gert ráð fyrir, og yrði
sú aukning bygginganna að vera í
Reykjavík.
Þetta eru svo háar tölur, að búast
má við því, að margir vilji hugsa sig
um, áður en þeir trúa þeim. En það
skal fullyrt, að sú atbugun, sem ég
hef á þessu gert, hefur verið gerð af
þeirri gaumgæfni, sem ég hef orku til,
og þeirri reglu fylgt, að gera hvergi
meira úr íbúðaþörfinni en efni standa
til. Annars munu Reykvíkingar ekki
telja, að of mikið sé gert úr bygg-
ingaþörfinni hjá þeim, þó að þeir
kynnu að trúa því, að svo sé hjá öðr-
um. En líkt mundi hverju byggðar-
lagi fara, er sæi yfirlit það, sem gert
hefur verið yfir ástand bygginga og
ibúðaþörf hjá því. Sá er eldurinn heit-
astur, er á sjálfum brennur.
★
Eins og nú stendur, kostar í
Rvík um 100 þús. kr. að byggja góða
þriggja herbergja ibúð. Engin rök sýn-
ast að því hniga, að miklu ódýrara sé
að byggja jafngóða íbúð annars staðar.
1500 íbúðir á ári mundu því kosta
um 150 millj. kr. Jafnframt þessum
1500 íbúðum þyrfti svo að reisa aðr-
ar byggingar fyrir minnst 50 millj.
kr., þ. e. geymslur ýmiskonar, pen-
ingshús i sveitum, verzlunar- og verk-
smiðjuhús í bæjum o. s. frv. Svona
Ú T SÝN
miklar byggingar eru á yztu mörkum
getu okkar bæði um fjárfestingu og
vinnuafl, ef halda á öðrum atvinnu-
vegum en byggingaratvinnu gangandi.
Ef við viljum ná þvílíku marki sem
þessu, megum við þvi ekki leyfa okk-
ur að eyða fé og kröftum í óþarfar
byggingar, og við megum heldur ekki
eyða fé og kröftum i að byggja nokkra
íbúð af ofrausn eða oflæti. Þessar um-
sagnir eru að vísu miðaðar við þá
tækni, sem nú er i byggingariðnaði
okkar. Með meiri vélakosti og auk-
inni vinnukunnáttu getum við eflaust
sparað okkur mikla mannsorku
(,,vinnuafl“) við byggingar þegar á
næstu 10 árum, en það, sem við gæt-
um sparað fjármunalega við bygging-
ar með þeim hætti, færi að verulegu
leyti í vélakaupin, svo að fjárfesting-
in yrði nokkurn veginn hin sama.
★
Ef um nokkurt skipulag er að ræða
í byggingarmálum okkar nú, er það
helzt á þá leið, að efnaðasta fólkið-
byggir aðallega íbúðirnar (eða kaup-
ir íbúðir, sem húsameistarar byggja
á eigin áhættu), flytur síðan þangað
úr minni eða lélegri íbúðum, sem
nokkru efnaminna fólk kaupir eða
tekur á lcigu, en rýmir um leið enn
lélegri íbúðir handa fólki, sem hefur
enn minni úrkosti. Þegar öll skil eru
upp gerð, verður að lokum fátækasta
og barnflesta fólkið eftir húsnæðis-
laust á götunni. Svona er þetta í aðal-
atriðum í Reykjavik og stærri kaup-
slöðunum, þar sem fólkinu fjölgar.
Þetta skipulag, ef skipulag skyldi
kalla, hefur það tvennt í för með sér,
að ákaflega miklu er sóað í ofrausn og
oflæti í byggingum, og að við berum
út börn og drepum heilsuveilt og fá-
tækt fólk í hugsunar- og skeytingar-
leysi án þess að sjá og vita, hvað við
erum að gera. Til marks um sóunina
hefur fróður byggingarmaður sagt
mér, að á þessu ári, sem er að líða,
sé verið að byggja 10 sumarbústaði
frá Reykjavík, sem hver kostar 250
þús. kr. eða þar yfir. Þetta hef ég
ekki tekið sjálfur til athugunar, en
ég tek það trúanlegt, enda veit ég um
mörg dæmi þess, að mjög mikið fé og
vinnuafl er lagt í byggingu sumarbú-
staða. Einnig eru mörg dæmi þess, að
barnlaus hjón hafa tekið til íbúðar
nýjar íbúðir, sem í eru 4—7 herbergi
og eldhús. En á meðan þessu fer fram,
búa að minnsta kosti 10 þúsundir
manna i Reykjavík í allsendis ófull-
nægjandi íbúðum, lekum og köldum
hermannaskálum, skúrdjöflum, sem
eru óhæfir mannabústaðir, kjallara-
holum, þakherbergjum eða svo þröngt,
að engin hæfa er á. Og þó býr hlutfalls-
lega fleira fólk í mannsæmandi hí-
býlum í Reykjavík en annars staðar á
landinu.
Þeir, sem byggja sér sumarbústaði
fyrir 50—500 þús. krónur hvern,
þykjast hafa heimild til þess, því að
þetta séu þeirra peningar. Þeir, sem
byggja sér eða taka sér 5—7 herbergja
íbúðir fyrir tveggja manna heimili,
telja sig með sama rétli hafa heim-
ild til þess. Þar að auki finnst þeim,
sem þetta gera, þeir liafa náttúrleg-
an rétt til þess vegna afreka sinna og
atgervis eða einhverrar ágætrar þjón-
ustu í þágu þjóðfélags síns. Þetta er
allt gott og blessað frá þeirra sjónar-
miði, og aðrir taka þeirra sjónarmið
góð og gild, þar til þeir standa sjálfir
á götunni húsnæðislausir og jafnvel
líka þá. En þetta sjónarmið getum
við ekki leyft okkur, ef við viljum
ekki bera út börn og drepa heilsu-
veilt og fátækt fólk i hugsunarleysi,
skeytingarleysi og tilfinningaleysi.
Við höfum ekki efni á að byggja bæfii
af stórkostlegri ofrausn fyrir fáa út-
valda og sæmilega fyrir alla. Okkur
eru hau takmörk sett, að við verðum
að velja á milli þessa tvenns, annaS
lwort ofrausn fyrir fáa cða sæmilega
úrlausn fyrir alla.
Ef við veljum sæmilega úrlausn fyr-
ir alla, höfum við enn a. m. k. um
tvær leiðir að velja. önnur er sú, að
bæjar- og sveitarfélögin taki bygg-
ingarmálin í sínar hendur, byggi fyr-
ir þá, sem mesta þörf hafa, og leigi
þeim síðan þannig, að hæfilegt þyki.
Hin er, að þjóðfélagið sjái þeim, sem
mesta þörf hafa fyrir ný mannsæm-
andi híbýli, fyrir aðgangi að nægilegu
vaxtalágu lánsfé til þess að koma hí-
býlunum upp á eigin ábyrgð. Síðari
leiðin er flóknari í framkvæmd, dýr-
ari og seinfærari, en hún fer nær
hugsunarhætti okkar á líðandi tíma
um þjóðfélagsmál, hefur líka þann
kost, að hún kallar fleiri til hugsunar
(Frh. á 12 bls.).
9