Útsýn - 15.10.1945, Qupperneq 10

VETTVANGUR VIKUNNAR
Á öðrum stað er þess getið, að þetta
þlað ætli ekki með öllu að leiða ís-
lenzk stjórnmál hjá sér. Menn munu
því spyrja: Hvaða flokki fylgir þá
blaðið að máli?
Því er fljótsvarað. Blaðið mun ekki
fylgja neinum stjórnmálaflokkanna að,
málum og er ekki háð neinum þeirra.
Það ætlar sér að vera utanflokka-
hlað, frjálst bla'ö.
En það þýðir ekki, að það muni
leiða stjórnmálin hjá sér með öllu.
Við, sem stöndum að blaðinu, mun-
um láta skoðanir okkar í Ijósi um
helztu mál þjóðarinnar, sem eru á
dagskrá á hverjum tíma, og við vænt-
um þess, að ýmsir aðrir muni taka
til máls í því um ýmis helztu vanda-
mál þjóðarinnar, sem eru efst á baugi
og snerta stjórnmálin bæði beint og
óbeint.
Við ætlum ekki að svo stöddu að
semja neina stefnuskrá, cn ætlumst til,
að stefna blaðsins komi fram smám,
saman, þegar einstök mál verða tek-
in til umræðu, bæði liér og annars
staðar i blaðinu.
En aðalhlutverk þessa blaðs ætti
að vera að veita lesendum upplýsing-
ar um ýmislegt, sem er að gerast 1
heiminum, bæði hér og erlendis. —
Við væntum þess að geta skýrt frá
ýmsu, sem ella kæmi ekki fyrir al-
menningssjónir. Óháð blað getur sagt
frá ýmsu, sem flokksblöðin þegja
um af mismunandi ástæðum. Við er-
um þeirrar skoðunar, að hér á landi,
eins og í öllum öðrum löndum, sé
rik þörf fyrir óháð hlöð. Og það er
enginn vafi á því, að i landinu er
fiöldi fólks, sem álitur, að þörf sé á
slíku málgagni, þ. e. blaði, sem ekki
sé undir oki flokkanna. Sem stendur
eru öll stærstu blöðin og langflest
þeirra, sem láta þjóðmálin til sín taka,
hrein flokksblöð og hirta aðeins það,
sem þóknanlegt er ráðamönnum liinna
fjögurra stjórnmálaflokka. En það er
meir en lítið vafasamt, að almenning-
ur sé ánægður með þetta ástand
málanna.
10
Slærsti flokkurinn.
Það hefur verið hnyttilega sagt, að
stærsti flokkurinn í landinu væri
þeir, sem væru utan flokkanna. Þetta
er í sjálfu sér mjög góð lýsing á ís-
lenzkum stjórnmálum í dag. Stjórn-
málaflokkarnir eru í meiri og minni
upplausn og eru að smámissa tökin á
fyrrverandi kjósendum sínum. Þótt
menn telji sig kannske að nafninu
til til einhvers flokks eru menn sár-
óánægðir með hann, engu að síður en
liina flokkana og hanga þar aðeins,
vegna þéss að þeir hafa elcki i önn-
ur betri hús að venda.
Stjórnarflokkarnir hafa undanfar-
ið fyllt eyru landsmanna með sí-
felldu tali um nýsköpun. Þetta tal
vakti nokkra hrifningu eða eftirvænt-
ingu í fyrstu, en nú eru margir farn-
ir að álíta, að sú nýsköpun, sem þjóð-
inni ríði mest á, sé nýsköpun stjórn-
málanna, annaðhvort innan flokkanna
eða utan þeirra.
Og það er enginn vafi á því, að i
vændum er róttæk nýsköpun í ís-
lenzkum stjórnmálum, ef til vill ekki
minni en sú skoðanabylting, sem átt
hefur sér stað víða annars staðar í
beiminum og er nú að koma í Ijós
í kosningum í ýmsum löndum.
Enda þótt þetta blað hafi engan
flokk á bak *við sig og ætli sér ekki
að verða málgagn neins ákveðins
flokks, þá vill það mjög gjarnan geta
stuðlað að þeirri nýsköpun í íslenzk-
um stjórnmálum, sem verður að koma
og mun koma áður en langt um líður.
Eftir að íslendingar fengu innlenda
stjórn á ný mótuðust íslenzk stjórn-
mál um langt skeið af sjálfstæðisbar-
áttunni, baráttunni fyrir stjórnarfars-
legu frelsi, til að losna úr viðjum
Danastjórnar. Þetta mál skipti mönn-
um í stjórnmálaflokka hér á landi
allt til 1918, þegar lsland varð á ný
fullvalda ríki, að vísu í lausu sam-
bandi við Danmörku, en þannig að
slíta mátti tengslin eftir 25 ár. Viði
þessi tímamót varð eðlileg nýsköpun
í íslenzkum stjórnmálum, er menn
tóku að skipa sér í stjórnmálaflokka
eftir innlendum málefnum.
Ýmislegt bendir til þess, að nú,
þegar höggvið hefur verið á hin form-
legu tengsl, sem bundu ísland við
aðra þjóð, verði aftur þáttaskipti í ís-
lenzkum stjórnmálum. Framundan
kann að vera ný sjálfstæðisbarátta,
engu síður alvarleg en hin fyrri.
Ekki er ósennilegt, að hún geti að
einliverju leyti rofið hina gömlu
flokkaskiptingu.
Hi5 pólitíska þrotabú.
En engu minni líkur eru til, að þau
vandamál, sem skapazt hafa á stríðs-
árunum, geti orðið uppliaf að ný-
sköpun stjórnmálanna. Hér er póli-
tískt þrotabú, sem verður elcki hjá
komizt, að gert verði upp.
Þeir stjórnmálamenn, sem stjórnað
liáfa landinu á stríðsárunum, hafa
ekki reynzt vandanum vaxnir.
Allt hagkerfi þjóðarinnar er í upp-
lausn. Hér er ægilegri dýrtíð og verð-
bólga lieldur en í flestum ef ekki öll-
um öðrum löndum heimsins, þrátt
fyrir það að við vorum svo gæfu-
samir að geta staðið utan við styrj-
öldina að mestu. í höfuðstað landsins
eru þúsundir manna húsnæðislausar
eða búa í mannspillandi íbúðum. —
Hvers konar spilling veður uppi.
Verzlunarmál þjóðarinnar eru að
gera hana að viðundri. Á hverjum
degi bætast við ný verzlunarfyrirtæki,
og fjölgun þeirra virðist engin tak-
mörk sett. Flestir liefztu menn þjóð-
arinnar, þar á meðal álitlegur hluti
stjórnmálamannanna, eru orðnirheild-
salar eða á einhvern hált riðnir við
brask og spákaupmennsku.
Skattsvik og verðlagsbrot, sem nema
milljónum og tugum milljóna króna,
eiga sér stað fyrir augunum á stjórn-
endum landsins og með þegjandi
samþykki þeirra. Hvers konar óreiðá,
sviksemi og trassaskapur í viðskipt-
um og vinnu fer dagvaxandi. Drykkju-
skapur er orðinn svo mikill, að til
vandræða horfir, en stjórnarvöldin
virðast hugsa um það eitt i því sam-
bandi að auka sem mest tekjur ríkis-
sjóðs af þessum þjóðarlesti.
Þannig blasa við ömurleg sjúkdóms-
einkenni þjóðlífsins á' nærri öllum
sviðum, innan um þá stundarvel-
gengni, sem hið mikla heimsböl,
stríðið, hefur fært þessari þjóð.
Gagnvart þessum vandamálum
stendur svo ríkisstjórn, sem nýtur
stuðnings þriggja þingflokka, sem við
siðustu kosningar höfðu yfir % af
atkvæðum kjósendanna, eða allan
þorra kjósendanna i bæjunum. Á bak
(Frli. á 12. bls.).
ÚT SÝN