Útsýn - 15.10.1945, Side 11

ÚTSÝN
ÓHÁÐ FRÉTTABLAÐ
Afgreiðsla og auglýsingar:
Auglýsingaskrifstofa E. K.,
Austurstrœti 12, sími 4878.
N E I
FYRIR rúmu ári, 17. júní 1944,
varð ísland á ný alfrjálst ríki stjórn-
arfarslega, laust úr öllum tengslum
við önnur ríki. Þetta var mesti hátíð-
isdagurinn í lífi jjjóðarinnar. Hún
hafði beðið þessarar stundar í marg-
ar aldir og vonin um algert sjálfstæði
hafði aldrei slokknað með öllu i
hjörtum beztu manna hennar öll þau
ár, sem hún hafði orðið að búa við
erlenda yfirdrottnun. Þegar stund
frelsisins nálgaðist, greip svo mikil
óþreyja stjórnmálaleiðtoga okkar, að
þegar nokkrir menn hreyfðu því,
hvort eklci væri rétt að bíða með hin
formlegu sambandsslit, þar tii sam-
bandsþjóð okkar, Danir, væru aftur
frjáls þjóð og gæti við okkur talað,
var slík frestunartillaga talin ganga
landráðum næst. Var þó öllum ljóst,
að iiér var aðeins um örstuttan tíma
að ræða, enda reyndist hann tæpt ár.
Þessi óþolinmæði var að vissu leyti
skiljanleg, því að eins og Christmas
Möller sagði: Þeim, sem beðið hafa í
aldir, þykir biðin orðin nógu löng.
Fyrir ári síðan bundust allir Islend-
ingar heitstrengingum að gæta fjör-
eggs þjóðarinnar, sjálfstæðisins og að!
láta eld þess aldrei deyja.
Bandaríki Norður-Ameríku voru
fyrsta ríkið, sem viðurkenndi full-
veldi íslenzku þjóðarinnar og kunnu
íslendingar þeim miklar þakkir fyrir.
Er enginn vafi á því, að hin drengilega
afstaða Roosevelts forseta á þessari
stundu hafði úrslitaþýðingu til þess,
að lýðveldisstofnunin fékk svo-'Skjóta
og ótvíræð^ viðurkenningu annarra
þjóða.
Um nokkurt skeið liafa tvær af stór-
þjóðunum haft hér hernaðarbæki-
stöðvar, en báðar höfðu þær lýst því
yfir hátíðlega, að þær inyndu hverfa
héðan burt með allan herafla sinn
og afhenda öll mannvirki íslenzkum
yfirvöldum jafnskjótt og bundinn
ÚTSÝN
væri endir á styrjöldina. Þessum lof-
orðum hafa íslendingar treyst, og við
höfum enga ástæðu til að halda, að
þau verði ekki uppfyllt.
En nú höfum við verið spurðir,
hvort við viljum ekki leigja erlendu
stórveldi hluta af landi okkar sem
bækistöðvar fyrir flug- og flotahafnir.
Þar með væri hluti af landinu og
raunar landið allt komið undir yfir-
ráð annarrar þjóðar — að vísu með
oldcar eigin samþykki og máske fyrir
Til lesendanna
Blaði þessu er ætlað að flytja fréttir,
innlendar og útlendar, greinar um
þjóðfélags- og menningarmál, svo sem
bókmenntir, listir, tækni og vísindi.
Ennfremur, þegar rúm leyfir, fram-
lialdssögu og stuttar smásögur og
annað til skemmtilesturs og dægra-
styttingar. Þá hafa og verið gerðar
ráðstafanir til þess, að blaðið gæti
flutt meira af myndum með efninu,
þegar fram líða stundir.
Stjórnmál mun blaðið ekki láta af-
skiptalaus með öllu, en er þar óháð
öllum flokkum. Hefur blaðið að því
leyti sérstöðu meðal þeirra blaða, sem,
nú koma út hér, þeirra sem nokkuð
láta stjórnmál til sín taka.
Blaðið er að þessu leyti, og ýmsu
öðru, tilraun og hlýtur reynslan að
skera úr þvi, hvernig lesendunum
geðjast að slíkri nýbreytni.
borgun — en livar væri þá sjálfstæði
landsins í framtíðinni?
Höfum við þá háð sjálfstæðisbar-
áttu öldum saman til þess að geta
sjálfir afsalað okkur sjálfstæðinu, dag-
inn eftir að við fengum það í hendur?
Sjálfstæðið er einmitt rétturinn til að
ráða óskorað yfir landinu án íhlutun-
ar annarra þjóða.
Um leið og við samþykktum her-
vernd Bandaríkjanna værum við ekki
lengur sjálfstæð þjóð, heldur verndar-
ríki, stjórnarfarslega miklu háðari
öðru ríki heldur en nokkru sinni
Danmörku, áður en sambandsslitin
fóru fram.
Er ekki yfirleitt óþarfi að ræða
þetta mál a þeim grundvelli, að til
mála geti komið, að við semjum um
það að gefa okkur undir vernd ann-
arrar þjóðar og gefum henni eða
leigjum hernaðarbækistöðvar á landi
okkar?
Þetta virðist svo auðsætt mál, ef
611 okkar sjálfstæðisbarátta hefur ekki
verið skrípaleikur, að þess vegna er
óþarfi fyrir ríkisstjórn og Alþingi að
bíða með það að gera þjóðinni málið
kunnugt opinberlega. Enginn vafi get-
ur verið um vilja þjóðarinnar í þessu
efni og eftir honum verður þing og
stjórn að fara í grundvallaratriðum.
Mannkynið er nýbúið að standast
einhverja mestu eldraun sögunnar,
aðra heimsstyrjöldina. Lýst hefir ver-
ið yfir sigri þeirra hugsjóna lýðræðis
og sjálfstæðis þjóðanna, sem við ís-
lendingar yfirleitt höfum trúað á og
viljað unna sigurs.
Unnið er að því af beztu mönnum
heimsins að finna ráð til að tryggja
friðinn í heiminum. Hin geigvænlega
uppfinning, kjarnorkusprengjan, hef-
ur fært öllum hugsandi mönnum
heim sanninn um það, að í nýrri
heimsstyrjöld myndi öll siðmenning
heimsins tortímast eða því sem næst.
Við íslendingar hljótum að fagna
hverri ærlegri tilraun, sem gerð er
til að koma á alþjóðlegu skipulagi
til þess að tryggja friðinn, því að án
alþjóðlegs samstarfs eða jafnvel
samstjórnar verður það ekki gert. Við
hljótum að æskja eftir slíku sam-
starfi, þar sem allar þjóðir séu jafn-
réttháar eða lúti sömu reglum í meg-
inatriðum.
Ennþá hefur ekki verið sýnt fram
á, livernig væri hægt að samrýma
skipulag, sem gæti tryggt heimsfrið-
inn, fullveldi hverrar þjóðar. Ef til vill
verður nauðsynlegt, að allar þjóðir
slái af kröfum sínum um algjört full-
veldi, til þess að unnt megi verða að
tryggja heimsfriðinn.
En þess verður ekki krafizt af
minnstu þjóð heimsins, að hún ein
færi slíkar fórnir vegna öryggis
lieimsins, hvað þá heldur vegna ör-
yggis einstakra annarra þjóða eða
einnar þjóðar. Miklu fremur mætti
segja, að slíkra fórna mætti ekki krefj-
ast af smáþjóðunum vegna. þeirrar
þjóðernislegu hættu, sem yfir þeim
vofir í því sambandi.
Að óreyridu verður ekki trúað öðru
en að hver Islendingur geri skyldu
sína í þessu máli, að hann skilji að
til eru mál, sem ekki er hægt að
verzla með, sem ekki er hægt að
semja um. Undanfarið liefur íslenzka
þjóðin dansaði í kringum gullkálfinn,
sá dans stendur enn sem hæst. Það
getur verið, að gullkálfurinn fái mál
og segi: Ég krefst þess. að þið fallið
fram og tilbiðjið mig. En þá á svarið
að vera:
Aldrei að eilífu.
11