Útsýn - 15.10.1945, Page 14

—BÆKUR
efni til annarra þjóða og þýða
þau á íslenzku.
Rit á íslenzku um samfé-
iagsmál eru flest einhliða og
veldur þar miklu um flokks-
hyggjan í landinu. En nokk-
ur hluti samfélagsmálanna
eru vísindi og œtti því flokks-
hyggjan á hverjum tíma með
hólunenntaþjóð að þola
án möglunar úrvalsrit um
þessi efni. Einnig á þessu
sviði íslenzkra bókmennta
er margt og mikið óunnið.
Bækur um skáldskap,
skáldrit, eru bæði innlend
og erlend. Þar er úr miklu
að moða. En mat á gæðum,
þessara bóka er í lakara lagL
Útgefendur gefa út allan
skrattann eftir innlend skáld
eða liöfunda. Sumt er með
ágætum, annað að engu haf-
andi. Og um val erl. bóka,
sem þýddar eru á íslenzku,
er hinn mesti glundroði, enda
eru þær bækur stórum verri
en þörf er á, því að úr miklu
er að velja, og þýðingarnar
misjafnlega vandaðar. Nókkra
sök eiga bóksalar um, að er-
lendar skóldsögur og skáld-
Verk eru ekki betur valin, en
raun' er á, því að mjög skort-
ir ó, að þeir fullnægi sjálf-
sagðri skyldu um að hafa úr-
valsbækur og úrvalsrit ó boð-
stólum. Gildir það ekki síður
um fræði- og vísindarit en
bækur um skáldskap.
Um sagnfræði alla og sögu-
ritun liafa íslendingar ágæta
aðstöðu til þess að vera bæði
mikilvirkir og góðvirkir. En
þótt farið hafi verið myndar-
lega af stað um útgáfustarf-
semi á þessu sviði, þá liefur
orðið alloft of mikið sein-
læti í framkvæmdum. Þá lief-
ur stundum gætt óðagots og
fordildar. Á það við uin allan
þann sæg héraðasagna, sem
út hafa komið og eru í upp-
siglingu. Öll sú heimilda-
söfnun og sagnaritun, sem er
að baki þessara ritverka, var
hin mesta nauðsyn og þjóð-
nytjaverk. En ef rétt hefði
verið athugað í upphafi, þá
hefði þetta ótt að vera heim-
ildaskráning í hinum ýmsu
héruðum að einu heildarrit-
verki: Menningarsögu íslands.
Eittlivert öflugt útgáfufyrir-
tæki hefði átt að gefa úr
þetta heildarverk. Ritstjórn
valdra manna annaðist útgóf-
una og reisti hana á öllu því
söguefni, sem héruðin áttu í'
fórum sínum; fengi hún fær-
ustu menn til þess að rita
sína þætti eins og títt hefir
verið um héraðasögurnar;
þætti þessa notaði hún síðan
eftir því, sem henni þætti
henta í ritverk sitt. Iðnsaga,
sjómannasaga og saga land-
búnaðarins ætti einnig þarna
heima, því að saga atvinnu-
veganna er þáttur hinnar al-
mennu menningarsögu. Senni
lega er þetta ekki orðið of
seint enn þá, • þó að betra
hefði verið fyrr. Tæki ein-
liver dáðríkur útgefandi þetta
að sér og lyki þessari önn
vel og rösklega væri fyllt
liálfautt skarð í íslenzkri
söguritun.
Þrjár bækur.
Af hinum mörgu bókum,
sem Isafoldarprentsmiðja h.f.
gefur út á þessu ári verður
getið hér þriggja nýútkom-
inna bóka þessa útgáfufyrir-
tækis. Þær eru:
1. Horfin sjónarmið. Eftir
James Hilton.
2. Lífsgleði njóttu. Eftir
Sigrid Boo.
■ 3. Svart vesti við kjólinn.
Eftir Sigurð Gröndal.
Fyrsta bókin: Horfin sjón-
armiö, er eftir enskan skáld-
sagnahöfund og heitir á
frummálinu: Lost Horizon.
Ilöfundurinn fæddist árið,
1900, las enska bókmennta-
sögu við Cambridgeháskóla,
var blaðamaður um tíu ára
skeið, en tók á ungum aldri
að rita skáldsögur. Kom
fyrsta skáldsaga lians út,
þegar hann var tvítugur. Síð-
an hafa komið út eftir hann
á annan tug skáldsagna. I
fyrra kom út í íslenzkri þýð-
ingu saga eftir liann: Verið
þér sælir, herra Chips, og
átti vinsældum að fagna.
Horfin sjónarmið er með,
ágætustu bókum Hiltons. Hún
er verðlaunasaga og hefur
ærið kvikmynduð. Kvikmynd
sú, er mönnum kunn hér á
landi og hefur þótt mikið til
hennar koma.
Þessi saga Hiltons gerist
í Tíbet, í Lamaklaustrinu,
Shangri-La. Er Shangri-La
orðið að tákni sannrar sið-
menningar og eilífs friðar,
griðastaður eða óskalandi
friðvana manna á ógnaröld
stríðs og styrjar, þegar þau
verðmæti, sem mannsandinn
hefur þráð og kostað kapps
um að eignast, eftir því sem
aldir liðu, hafa verið gereyði-
iögð á hinum almenna vett-
vangi mannkynsins.
Það er langt síðan gríski
spekingurinn Platon rit-
aði um eins konar óskaland
eða framtíðarríki. Utopia hét
það á grísku og þýðir: hvergi.
Löngu seinna reit Englend-
ingurinn Thomas Moore
(1480—1535) annað rit sam-
nefnt. Hefur það síðan jafn-
an verið haft til fyrirmynd-
ar, þegar menn hafa gert sér
framtíðarástand manna og
þjóðfélags að umhugsunar-
efni og ritað um það bækur.
Moore var hugsjónamaður og
göfugmenni. Hann var kanzl-
ari Hinriks VIII. Bretakon-
ungs og lét þjóðmál mjög til
sín taka.
Rúmri öld síðar ritaði
italskur maður, Tliommasol
Campanella, um enn glæsi-
legra framtíðarríki. í „Sól-
arríki“ hans er ríkishöfðing-
inn eins konar æðsti prestur
samfélagsins, og ráðgjafar
hans og aðalfulltrúar eru:
Vald, Vizka og Ást.
Horfin sjónarmiö er að
öðrum þræði frásögn um
einskonar „Sólarríki", sam-
félag, sem hvergi á sinn
líka, og er því fullkomin
„útopía“, því að engin
regla er án undantekningar.
Er þeim, sem áhuga hafa
á slíku samfélagi, ráðið fast-
lega til að Iesa bók Hiltons
og kynnast þar griðastaðn-
um Shangri-La, og eignast
þannig sólríki fyrir huga
sinn.
Horfin sjónarmið má telja
með betri bókum erlendum,
sem þýddar hafa verið á.
íslenzku, skemmtileg og heill-
andi. Sigurður Björgúlfsson
hefur annazt þýðinguna. Er
hún hnökralaus og fellur
víðast vel að efninu.
*
Rétt áður en nýafstaðin,
heimsstyrjöld hófst, tók ung
kona í Noregi, Sigrid Boo,
að vekja á sér athygli fyrir
skáldsagnagerð. Sögur henn-
ar voru mjög alþýðlegar,
um daginn og veginn, og
unnu sér skjótt almennings-
hylli. Sigrid Boo á mikla og
nákvæma athyglisgáfu og
segir oft svo laglega frá smá-
atvikum og smámunum, að
með ágætum má telja. Kven-
legum fínleika og smávegis
tepruskap lýsir hún vel, en
líka þeirri skarpskygni, sem
konur einar eiga um það,
sem karlmönnum sést oft
yfir.
Þýddar hafa verið á ís-
lenzku þrjár sögur hennar:
„Við, sem viiinum eldhús-
störfin“; „Allir hugsa um
sig, það er bara eg, sem
hugsa um mig“; „Lífsgleði
njóttu“.
Bækur hennar liafa orðið
vinsælar hér á landi, og er
ekki vafamál, að svo mun
og verða um þessa siðustu
bók hennar: Lifsgleöi njótiu.
Frásögn hennar er notaleg
og söguefnið skemmtilegt.
Siðfræði bóka hennar felst
í þessum einföldu orðum:
Þaö er bara eg, sem hugsa
um mig. Einfalt mál er þetta,
en ef hver og einn liugsar
um það, sem hans er, störf
sin og tilgang lífs sins, má
fullyrða að mikið hefði á-
unnizt og þeir yrðu þá ekki
svo ýkja margir, sem aðrir
þyrftu að annast um og
mæðast út af. Þá siðfræði
má rekja til goðspjalls, því,
að svo segir í Hávamálum:
Bú es betra,
en biðja sé,
lialr es heima hverr;
þótt tvær geitur eigi
ok taugreptan sal,
þat es þó betra en bæn.
Vinnan er óbrigðull gleði-
og hamingjugjafi. Á grund-
velli starfa og þess sjálf-
stæðis, er þau skapa, eign-
ast menn lífsgleði. Þetta
eru forn sannindi, en síung
og sígild með hverri kyn-
slóð. Þessi sannindi felast
í bókum þessarar norsku
skáldkonu.
Þýðing þessarar síðustu
sögu hennar er lagleg og
lipur.
14
ÚT SÝN