Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.2017, Qupperneq 8

Vikublað 28. febrúar–2. mars 20178 Fréttir
Eyravegi 23, Selfossi - S: 555 1314 - hannyrdabudin.is
Póst-sendum um allt land
Garn í sjöl
„Ég er rosalega reið
út í kerfið á íslandi“
n Börn afplánunarfanga upplifa einmanaleika,
kvíða og skömm n „Maður óskar engum að vera
í þessari stöðu“ n Dæmd fyrir glæpi foreldranna
Þ
að eru sumir sem gefa
manni ekkert tækifæri sem
manneskju af því að maður
er dóttir hans. Fyrsta spurn-
ingin sem ég fæ þegar fólk
veit hver ég er er: „Talar þú við
pabba þinn?“ segir ung íslensk
kona sem var tíu ára gömul þegar
faðir hennar afplánaði dóm í fang-
elsi. Hún fann víða fyrir fordómum
samfélagsins og heyrði talað um
föður sinn sem „ógeðslegasta mann
landsins.“ Hún var greind með ofsa-
kvíðaröskun í kjölfar fangelsunar
hans og leitaði seinna meir í of-
beldissamband. Ástæðan var sú
að henni fannst hún vera minna
virði en aðrir sökum þess hver faðir
hennar var.
Börn foreldra sem afplána fang-
elsisdóma verða fyrir fordómum
í samfélaginu og eru oftar en ekki
dæmd fyrir glæpi foreldranna.
Sjálfsmyndin bíður hnekki og geta
langtímaafleiðingarnar orðið alvar-
legar. Engin sérstök aðstoð eða ráð-
gjöf er í boði fyrir börn fanga hér
á landi. Þetta er meðal þess sem
kemur fram í niðurstöðum MA-rit-
gerðar Svövu Davíðsdóttur við fé-
lagsráðgjafadeild Háskóla Íslands
en þar er rætt við sjö einstaklinga
sem eiga það sameiginlegt að hafa
verið börn fanga. Einstaklingarnir
lýsa baráttu við kvíða, þunglyndi og
fleiri geðraskanir, þar sem umfjöll-
un fjölmiðla hefur mikil áhrif.
Börn sem eiga foreldri í fangelsi
upplifa einmanaleika og skömm
enda fáir í svipuðum aðstæðum
sem þau geta leitað til með reynslu
sína.
„Maður óskar engum að vera
í þessari stöðu, það er ekki það,
en það er samt mjög kærkomið
að hitta manneskju sem að hefur
upplifað það sama,“ segir kona
sem var 17 ára þegar móðir henn-
ar fór í fangelsi. Hún segir skömm-
ina hafa komið í veg fyrir að hún
talaði um aðstæður sínar. Önnur
ung kona sem ólst upp við að eiga
föður í fangelsi kveðst hafa haldið
uppi grímu út á við. „Ég lék það
rosa fínt og svo fór ég heim og fór
að gráta. Það er aðeins verið að fela
tilfinningarnar sem komu svo upp
heima.“
Sagt að pabbi væri „í vinnu úti
á landi“
Börn fanga upplifa sig stimpluð af
samfélaginu, þá ekki síst í kjölfar
fjölmiðlaumfjöllunar. Ungur íslenskur
maður, sem var á fermingaraldri
þegar faðir hans fór í fangelsi, upplifði
að samfélagið ætlaðist til þess að
hann sýndi ákveðna hegðun sökum
þess hvers sonur hann væri. Hann
fór jafnvel að hegða sér eins og
stimplunin gerði ráð fyrir.
„Þegar ég lít til baka ég áttaði mig
ekkert á því þá. Ég sé þetta alveg núna,
ég var rosa mikið málaður út á þetta af
fólki sem vissi þetta. Af kennurum og
svona, ég var bara settur í þetta hlut-
verk. Að vera þessi gaur, vera vand-
ræðaunglingurinn. Samt æfði ég fót-
bolta og var alveg svona með því fólki,
ég var samt settur í þennan hóp.“
Hann segir jafnframt að á sínum
tíma hafi enginn útskýrt fyrir honum
það sem hafði gerst þegar faðir hans
fór í afplánun í fangelsi. Honum var
sagt að pabbi hans væri í vinnu úti á
landi. Hann komst að sannleikanum
þegar hann sá nafn föður síns birt í
þætti af Sönnum íslenskum sakamál-
um.
„Þau þorðu ekki að tala um þetta
eins og þetta væri bara alveg tabú ein-
hvern veginn. Aldrei komið hreint
fram við mig með þetta. Mikið af
svona hlutum.“
Flestir viðmælendur sögðu að for-
eldrar þeirra hefðu breyst mikið við
afplánunina; þeir voru ekki sömu
manneskjur og áður. Erfitt sé fyrir fyrr-
verandi fanga að fóta sig í samfélaginu
á ný. Margir viðmælendanna lýsa
reiði út í fangelsiskerfið á Íslandi, út í
foreldri sitt, eða þá samfélagið í heild.
Þannig lýsir ung kona, sem var 17 ára
þegar þegar móðir hennar fór í fang-
elsi: „Ég held að það hafi farið með
hana að sitja inni. Hún varð aldrei
eins eftir þetta. Henni fannst hún vera
verri pappír, skammaðist sín náttúr-
lega, náði sér einhvern veginn aldrei á
strik. Ég er rosalega reið út í kerfið á Ís-
landi. Þetta var engin betrunarvist.“ n
Auður Ösp Guðmundsdóttir
audur@dv.is
Skortur á
kennurum
yfirvofandi
Mikil fækkun síðan námið var lengt í fimm ár
R
íkisendurskoðun hvetur stjórn-
völd til að grípa til aðgerða til að
koma í veg fyrir kennaraskort á
Íslandi. Hann er yfirvofandi.
Þetta er á meðal þess sem fram kemur
í úttekt stofnunarinnar.
Nemendum við kennaradeildir
hefur fækkað mjög frá árinu 2009 en
þá var kennaranám lengt úr þremur
árum í fimm. Nú er svo komið að ekki
útskrifast nægilega margir kennarar
til að viðhalda nýliðun í stéttinni. Í út-
tektinni eru kennaradeildir Háskóla
Íslands og Háskóla Akureyrar hvatt-
ar til að leita leiða til að laða nýnema
að náminu – auk þess að auka skil-
virkni í kennaranámi. Mikilvægt sé að
draga úr brotthvarfi nemenda og auka
námshraða þeirra.
„Talið er að um 60% menntaðra
leikskólakennara og um helmingur
menntaðra grunnskólakennara séu
við kennslustörf í leik- og grunn-
skólum landsins. Það bendir til að
kennaraskortur verði ekki eingöngu
leystur með fjölgun kennaranema
heldur sé einnig mikilvægt að laða
menntaða kennara til starfa og hvetja
þá til að halda áfram störfum innan
stéttarinnar.“ Þetta segir á vef Ríkis-
endurskoðunar. n
baldur@dv.is
Kennarar Myndin er úr safni
og er tekin á samkomu vegna
kennaraverkfalls. Mynd SiGtryGGur Ari