Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.04.2017, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.04.2017, Blaðsíða 18
VIÐTAL 18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.4. 2017 á þessum tíma veikist aðstoðarkonan hans af lungnakrabba og deyr á örfáum mánuðum frá þremur ungum börnum. Svo höfðu átt sér stað vinslit þarna sem voru okkur báðum erfið og ýmislegt fleira sem kom til sem gerði þetta ár, árið 1997, með ólíkindum erfitt. Og ég fann að hann var ekki eins sterkur fyrir og ég hafði haldið.“ Persónulegt mótlæti var framandi fyrir Sig- urstein og virtist koma honum á óvart. En Sig- urbjörg þekkti hins vegar mótlæti vel. „Það var alls konar mótlæti sem ég hafði farið í gegnum. Alin upp í sveit, missti föður minn, byrjaði ekki í skóla fyrr en 8 ára gömul, bjó við endalausa stríðni, hrekki og einelti og með afar fáar ánægjulegar gleðiminningar úr grunnskóla meðan hann dásamaði sínar stundir þar. Al- gjörlega þveröfugt við mig. Hann hafði fullt af tækifærum til að snúa ákvörðun sinni við en það var bara eitthvað sem var honum svona þung- bært. Ég sagði oft við Sigurstein að hugsa um það hvað fólkið sem dó hjá honum í stólnum og hann bjargaði hefði verið lánsamt að hann brást hár- rétt við. En líklega hefði hann þurft meiri hjálp á þessum tíma þótt ég hafi ekki áttað mig á því þá því við vorum að takast á við mjög erfiða hluti saman, algjör tímamót í okkar lífi. Hann var 44 ára og ég 42 ára og við fundum að við vor- um búin að missa af lestinni, við vorum búin að missa af tækifærinu til að eignast barn.“ Þegar Sigursteinn deyr á Sigurbjörg enn fósturvísana. „Mér skilst að það hefði þurft að gefa skrif- legt samþykki til að láta eyða þeim. Ég hafði enga heimild til að nýta mér þá eða reyna að eignast barn að honum látnum. En satt best að segja, ég veit ekki hvað varð um þá. Ég bara minnist þess ekki að hafa skrifað undir eitthvert plagg. Ég greiddi reglulega eitthvert geymslu- gjald, svo hættu þeir gíróseðlar að koma og ég get ekki munað, því það var svo margt að hugsa um á fyrstu fimm árunum, að hafa nokkurn tím- ann skrifað undir eitthvað um eyðingu þeirra. Ég sagði einhvern tíma við lækninn að það yrði mér mjög erfitt að skrifa undir það að láta eyða þeim. Svo ákvað ég bara að hugsa ekki meira um þetta. Taka enga ákvörðun, ekki dvelja neitt í þessari fortíð. Þessi maður er farinn úr lífi þínu og lífið með honum heyrir fortíðinni til.“ Telurðu, með hliðsjón af mótlæti sem þið tók- ust á við á ólíkan hátt, að Sigursteinn hafi verið viðkvæm týpa? „Já, hann var það. Hann hafði ríka samkennd með fólki, var opinn og einlægur. Hann var eng- inn töffari og vildi ekki vera það. Ég upplifði hann samt sem áður alltaf mjög sterkan og yf- irvegaðan í þessari mildi.“ Sigurbjörg og Sigursteinn höfðu átt hund, Gretti, sem var 14 ára gamall. Sigurbjörg fékk heimild til að leyfa Gretti að fara með húsbónda sínum í kistuna. „Ég vissi að ég myndi þurfa að láta Gretti fara fljótlega, hann var orðinn gamall og veikur, með lifrarveiki. Sigursteinn kunni öll hans lyfja- mál og hélt honum gangandi. Blessað dýrið var gjörsamlega eirðarlaust og miður sín í húsinu okkar sem breyttist í einhvers konar sorgarhof, það var svo mikið myrkur. Og það var eitthvað mýkjandi og ljúft í sorginni að hugsa til þeirra beggja saman einhvers staðar. Að Sigursteinn væri ekki einn.“ Þrennt sem hélt í mig Við erum komin að þeim kafla sem tók við eftir að Sigurbjörg var orðin ein. Eftirlifendum er samkvæmt allri tölfræði sérstaklega hætt við að fara sömu leið; að binda enda á líf sitt. „Ég hef oft hugsað um það, af hverju ég hafi svo ekki bara gert þetta líka, því auðvitað kom það upp í huga minn, að ég ætlaði bara að ljúka þessu. Ég hélt hjá mér búnaði til að geta endað lífið eins og hann og hugleiddi það að það væri ekkert sem héldi í mig hérna. Ég hafði ekki einu sinni neinn með mér til að rifja upp heimilislíf okkar. Þetta líf sem ég átti með þessum manni var bara farið. Og ég get sagt þér að ég hef komist að niðurstöðu um það, eftir þessi 20 ár, af hverju ég gerði það ekki. Það er þrennt sem stendur upp úr. Í fyrsta lagi þá hugsaði ég með mér: Ef hann var svona góður maður, ef við áttum svona gott líf saman – hvers konar vitnisburður um okkar líf er það ef ég vel það að fara svo á eftir honum? Ég heyrði fólk segja: Hvernig gat hann gert henni þetta og mér fannst svo erfitt að heyra það því hann hafði gefið mér svo mikið. Ég vildi ekki taka undir þessa ásökun með því að fara á eftir honum. Og ég hugsaði með mér: Nei, ég ætla að standa með honum. Ég ætlaði ekki að halda í annað en bara einhverjar góðar minn- ingar og þakklæti fyrir allt sem hann gaf mér. En hann gaf mér alveg svakalega áskorun líka en ég hef aldrei ásakað hann. Ég get ekki hugs- að mér að skilja þannig við hann, aldrei. En þegar ég lá allar þessa löngu nætur og grét úr mér lungum og lifur í angistinni að vera búin að missa hann þá fór ég allt í einu að segja við sjálfa mig; ég vildi að það væru liðin fimm ár. Ég vildi að það væru liðin 10 ár, þá væri ég kannski komin eitthvað lengra með þetta, búin að vinna úr þessu. Um leið og ég fór að hugsa svona fann ég hvernig mín eðlislæga forvitni kviknaði. Ég fór að velta fyrir mér hvað myndi nú taka við í lífi mínu. Hvers konar lífi ég kæmi til með að lifa. Og eftir því sem ég hugsaði þetta meir því forvitnari varð ég. Ég vildi sjá hvernig þetta færi og það dreif mig áfram. Og ég hugs- aði með mér að nú ætlaði ég að finna mér eitt- hvað sem væri ekki hægt að taka frá mér og það var að sækja mér meiri menntun. Pabbi farinn, bróðir minn, eiginmaður, margt fólk. Það er hægt að taka svo margt af manni en ekki menntunina. Og þá fæddist sú ákvörðun að fara í meira nám. Þriðja atriðið er að ég gat ekki hugsað mér að mamma yrði að sjá á bak öðru barni. Ég vildi ekki leggja þessa kvöl á nokkurn mann. Ég fann að þetta var engin venjuleg sorg og það var erfitt fyrir mig að stytta mér einhverja leið í henni. En ég gat ekki bara ein yfir þessu og verið að hugsa um þetta allt aftur og aftur. Sú ákvörðun að fara út í nám varð upphaflega til niðri á Þjóðhagsstofnun. Sigurbjörg var þá yfirmaður öldrunarmála í Reykjavíkurborg og var að undirbúa skýrslu fyrir forsætisráðu- neytið og þingið um öldrunarmál. „Ég var að vinna að þessu með Sigurði Snæv- arr hagfræðingi og hann sagði við mig þar sem ég var komin stuttu eftir lát Sigursteins í vinn- una: „Sigurbjörg, hvað ert þú að gera hérna? Nú eru tímamót hjá þér, þú átt að fara og læra eitthvað meira. Ég skal útvega þér viðtal hjá London School of Economics. Hugsaðu bara um þig núna.“ Í raun og veru hafði Sigursteinn sagt þetta líka. Þannig að þá verður sú ákvörðun til og ég enda á að taka fyrst meistaranám í LSE og hellti mér síðan í doktorsnám þar.“ Örvaði sig vitsmuna- og líkamlega Þegar Sigurbjörg fór af landinu fór hún með búnaðinn sem hún hafði komið sér upp til að nota ef hún skyldi gefast upp til heimilislækn- isins síns. „Það var þarna sem ég valdi lífið. Og ég sagði henni það, að ég ætlaði að lifa. Ég ætlaði bara að vona að lífið væri svolítið meira í mínum hönd- um núna. Ég fór út haustið 1998. Ég hafði þá hafið mjög stranga líkamsþjálfun sem gaf mér endorfín sem ég held að hafi hjálpað mér. Og ég fór að hjóla. Hjólaði eins og vitlaus manneskja upp og niður með Thamesá, niður til Brighton og upp í Cambridge, ég hjólaði og hjólaði. Ég var svo ákveðin að ég hætti að vera hrædd við umferðina. Ég sagði bara: Ég ER umferðin. Ég kom mér fyrir á miðlínunni og hjólaði á miðri götu. Ég var orðin svakalega vel á mig komin líkamlega en var líka að láta reyna á mig vits- munalega í mjög erfiðu námi. Einhverjir myndu kalla þetta flótta. En hvað á maður að gera við þessar aðstæður? Ég gat ekki flúið neitt. En hitt er annað mál að ég fann alltaf að ég gat ekki komist neitt áfram með sorgina nema bara bita og bita í einu. Og mín leið út úr þessu var að örva mig vitsmunalega, örva hugmyndavinnu mína og það að leysa úr spurningum og svona, flókin verkefni. Og styrkja mig líkamlega. Ég fór í mjög langar hjólaferðir niður í gegnum Evrópu sem kröfð- ust rosalegs úthalds, hljóp mitt fyrsta maraþon árið 2003 og ég er búin að vera að hlaupa allar götur síðan.“ Þetta gerði Sigurbjörgu sterka aftur. „Þetta sýndi mér að það eru einhverjir hlut- ir í lífi manns sem er hægt að hafa stjórn á. Meðan það eru mjög margir aðrir sem ég hef ekki á mínu valdi. En maður hefur alltaf eitt- hvert val hvernig maður bregst við og hvað maður gerir við líf sitt. Ég bjó þó við þau for- réttindi að við áttum þetta hús, ég átti tann- læknastofuna hans og gat fjármagnað næstu 10 ár í lífi mínu. Móðir mín hafði ekki þetta sama val. Ég gat valið mína áskorun, þær eru allt of margar áskoranirnar sem maður fær engu ráðið um og maður hefur áttað sig á því eftir, hvað get ég sagt, ýmsar ógnir við heilsu mína. Ýmis erfið veikindi sem ég hef lent í síð- ustu árin, þar sem ég fékk meðal annars heila- himnubólgu og í Bretlandi lenti ég í alvarlegu hjólreiðaslysi þar sem ég höfuðkúpubrotnaði. Ég er því mjög einbeitt í að halda heilsu, vera í góðu formi og halda einhverju innihaldsríku í kollinum á mér til að vinna með og fylla líf mitt af því.“ Og nú eru liðin 20 ár og Sigurbjörg er enn ein. Hún kennir og þjálfar ungt fólk í að velta fyrir sér spurningum um málefni líðandi stund- Síðasta myndin sem tekin var af Sigursteini, nokkrum klukkutímum áður en hann dó, í sófanum heima þar sem þau hjónin voru að horfa á bíómynd eftir notalegan kvöldverð. Sigurbjörg fann hann nokkrum klukkustundum síðar látinn í þessum sömu fötum. Sigursteinn, Sigurborg og hundurinn þeirra Grettir sem fékk að fara með honum í kistuna. Hjónin voru afar samrýmd og góðir vinir en þau byrjðu saman í MR. Sigursteinn var eftirlæti kennara og félaga sinna og ólst upp á kærleiksríku heimili. ’Mín leið út úr þessu var aðörva mig vitsmunalega,örva hugmyndavinnu mína ogþað að leysa úr spurningum og svona, flókin verkefni. Og styrkja mig líkamlega. Sigursteinn Gunnarsson fæddist árið 1953. Hann lést 44 ára gamall, árið 1997.

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.