Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.04.2017, Blaðsíða 36

36 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.4. 2017
E
nn eru hægri og vinstri lykilhugtök
þegar flokkar eru færðir á kort. Skil-
greiningin sjálf fer þó iðulega fremur
eftir pólitískum smekk en fræðilegum
forsendum.
Vinstrið allt í einn graut
Samfylkingin á Íslandi varð til með því að horfa til
valda en ekki hugsjóna. Flokkar „á vinstri kanti ís-
lenskra stjórnmála“ töldu það hindrun á leið til valda
hve kjósendur, hallir undir félagshyggju, dreifðu sér á
marga flokka. Það þóttu því kaflaskil þegar Samfylk-
ing tókst loks um aldamótin síðustu. R-listinn í borg-
arstjórn Reykjavíkur var undanfari, þótt Framsókn-
arflokkurinn væri þar innanborðs. Samfylkingin tók
til sósíalistaflokka og sósíaldemókrata. Forystumenn
Kvennalista höfðu í byrjun verið með látalæti um að
hann stæði utan og ofan við stjórnmál. Hann féll þó
vandræðalaust inn í samsteypu sósíalista og kom eng-
um á óvart. Furðu fljótt tók að fjara undan Samfylk-
ingu. Þá var brugðið undir hana flokkstrektum undir
furðunöfnum, eins og „besti flokkur“ og „björt fram-
tíð“. Nöfnin sögðu ekkert um innihaldið. Trekt-
arafbrigðið lánaðist í eitt kjörtímabil í borginni en dró
stórlega úr trúverðugleika Samfylkingar sem var-
anlegs stjórnmálaflokks. Björt framtíð endaði í rass-
vasa Benedikts Jóhannessonar, sem er skrýtinn leg-
staður. Sumir segja nýju ríkisstjórnina „mestu
hægristjórn“ sem setið hafi á Íslandi. Ekkert í stjórn-
arsáttmála ríkisstjórnarinnar byggir þó undir þá nið-
urstöðu.
Svik sópuðu burt fylgi
Hreinu vinstristjórninni sem sat frá vorinu 2009 var
uppsigað við að of hátt hlutfall launa frá vinnuveit-
endum kæmist beint í vasa vinnandi fólks. Skattar
voru því hækkaðir 100 sinnum á aðeins fjórum árum
til að tryggja að drýgri hluti af afrakstri stritsins
millilenti hjá hinu opinbera. Markmið þessara hundr-
að skattahækkana var að sögn alls ekki það, að hafa
alla þá aura frá fólkinu. Þeim yrði útdeilt aftur (með
tilheyrandi afföllum) í rekstur í þágu sama fólks, en
eftir höfði þeirra sem betur vissu en það sjálft hvernig
fara ætti með. Vissulega er vinstri ilmur af þeim
gjörðum, gott ef ekki fnykur. Kaupmátturinn fólksins
batnaði ekki við þessar tilfæringar og fyrirheit um að
slá skjaldborg um heimilin brugðust. Eins fóru loforð
um að rétta hlut þeirra sem mest höfðu, fyrir litla eða
enga eigin sök, skaðast á falli banka. Langlokutal um
aðgerðir urðu aldrei annað en það. Hæstiréttur lands-
ins greip hins vegar inn í þegar ákveðin mál höfnuðu
loks á hans borði og bætti stöðu margra svo sem með
úrlausnum um ólögmæt gengislán.
Það beið hins vegar ríkisstjórnar sem tók við vorið
2013 að rétta hlutina af. Hún stóð við loforð af fyrr-
nefndu tagi. Jafnvel þau sem gætnum mönnum höfðu
þótt glannaleg. Og í skjóli þeirrar ríkisstjórnar fóru
raunlaunin, hinn eiginlegi kaupmáttur fólks, hratt
vaxandi á ný.
Ólíkindamál af ýmsu tagi réðu mestu um að ríkis-
stjórnarflokkarnir nutu ekki náðar kjósenda eftir svo
myndarlega umgengni við kosningaloforð. Var sú
stjórn vinstri eða hægri stjórn? Þeir sem horfðu með
blinda auganu til flokkanna sem stóðu að henni flokk-
uðu hana umsvifalaust sem hægri stjórn. Tvennt
kemur til. Framsóknarflokkurinn er þeirrar náttúru,
að sé hann í stjórn með vinstriflokkum þá heitir sú
stjórn vinstristjórn. Framsóknarflokkurinn kallar sig
stundum, einkum fyrir kosningar, „félagshyggju-
flokk“, sem er íslenskun á sósíalistaflokki. En Fram-
sókn er þá sennilega að höfða til gamalla tengsla við
félagslegar hreyfingar samvinnumanna. En þetta er
jafnframt hentistefna, sem Framsókn telur ekki
spilla stöðu sinni sem „miðjuflokks“. Framsóknar-
flokkurinn á í miðjuflokkasamstarfi, jafnt á Norð-
urlöndum sem víðar. Slíkum flokkum dettur ekki í
hug að skilgreina sig sem sósíalistaflokka sem fram-
sóknarmenn hér gera hins vegar reglubundið með ís-
lenskun heitisins. Nallinn er ekki sunginn á sam-
kundum framsóknarmanna. Kvöldblíðan lognværa
kemur blíð úr þeirra barka og annar kveðskapur sem
vísar til lands og þjóðar án nokkurs rembings á
kostnað annarra þjóða eða ættkvísla. Mörg íslensk
skáld hafa bundið fagurlega utan um þá samleið sem
þjóð á með landi sínu. Slíkur skáldskapur skyggir
ekkert á heilbrigð viðhorf um getu og viðhorf annarra
og þá fegurð sem það fólk sér allt um kring hjá sér.
Hin skýringin á skrýtnum skilgreiningum rík-
isstjórna er að stjórn þar sem Sjálfstæðisflokkurinn
er öflugur þátttakandi í er umsvifalaust sögð hægri
stjórn. Sjálfstæðisflokki svipar um margt til annarra
flokka hægra megin við miðju. Eigi hann aðild að rík-
isstjórn þá er samstarfsaðilinn langoftast flokkur
sem sjálfur telur sig sósíalistaflokk af einhverju tagi
eða flokk með ríkulegu félagshyggjuívafi, eins og
Framsóknarflokkurinn. Það er ekki mjög sannfær-
andi að halda því fram að hægfara flokkur liggjandi
upp að miðjunni hægra megin frá í samstarfi við ann-
an flokk á vinstra hveli miðjunnar eða vinstra megin
vð hana sé hægri stjórn. Auðvitað má slá slíku fram
en það er ekkert vit í því. Skammtímafyrirbæri í ís-
lensku stjórnmálalífi eins og smáflokkarnir tveir í nú-
verandi ríkisstjórn verðskulda ekki flokkslega skil-
greiningu.
Síðasta söludag bar hratt að
Samfylkingin sveik sínar eigin forsendur þegar hún
gerði aðild að Evrópusambandinu að máli sem svaraði
öllum stjórnmálalegum spurningum. Það vita allir
sem vilja, að Samfylkingin hefði aldrei náð saman í
eitt framboð hefði aðildin að Evrópusambandinu yf-
irskyggt öll önnur viðfangsefni. En hitt réð einnig
miklu hversu hratt og með afgerandi hætti Samfylk-
ingin samsamaði sig vafasömustu peningaöflum
landsins. Þessir tveir þættir gerðu Samfylkingu í senn
að einsmálsfloki og að vafasömum flokki. Sú birting-
armynd hafði náð til nægilega margra þegar árið 2013
og var orðin yfirþyrmandi í kosningunum haustið
2016. Nú er Samfylkingin með rúm 5% í fylgi og kom-
in með formann sem berst fyrir því að börn í móð-
urkviði séu kölluð „frumuklasar“ en ekki börn og að
hætt verði að tala um fóstureyðingar og talað um
„þungunarrof“ svo hægt verði að fjölga fóstureyð-
ingum úr 1000 á ári. Tveir myndarlegir tilvonandi
barnaskólar á ári er ekki nægilega háleitt markmið.
Það er fróðlegt að horfa til Bretlands, en þó einkum
Frakklands, í þessu samhengi vegna kosninga sem
standa yfir í Frakklandi og eru fram undan í Bret-
landi eftir 5 vikur. Í Bretlandi bendir allt til þess að
sitjandi forsætisráðherra Íhaldsflokksins muni auka
fylgi sitt þótt flokkurinn hafi nú verið með hreinan
meirihluta eða í forystu fyrir samsteypustjórn í sjö ár
Verður eitthvað
ófyrirsjáanlegt í
hinni fyrirsjánlegu
seinni lotu?
’
En þegar komið var upp í fólk með hálfa
milljón eða meira á mánuði átti Macron
betri hljómgrunn. Millistjórnendur fyrirtækja
og forstjórar studdu Macron og efstu lög fjár-
málageirans var þéttasta klappliðið. Þrátt
fyrir þetta er spurt víða: Tekst Macron að
sigra hægrið? Hægrið? Hann er hægrið.
Reykjavíkurbréf28.04.17