Fréttablaðið - 08.05.2018, Blaðsíða 13

Verða lífeyrissjóðir
of stórir fyrir Ísland?
Dagskrá:

Íslenska lífeyrissjóðakerfið er stórt miðað við hagkerfi landsins. Eignir í lífeyris-
sjóðakerfinu eru um ein og hálf landsframleiðsla og eiga sjóðirnir um þriðjung af
heildarfjármunum á Íslandi. Er því spáð að sjóðirnir haldi áfram að stækka á
næstu árum.

En stefnir lífeyrissjóðakerfið í að verða of stórt fyrir Ísland? Landssamtök
lífeyrissjóða, í samstarfi við vefmiðlinn Kjarnann, standa fyrir morgun-
verðarfundi þar sem leitast verður við að svara þeirri spurningu. Fundurinn
verður sendur út á vef Kjarnans.
8:00 - 8:30 Morgunverður
8:30 - 9:40 Framsögur
Þorbjörn Guðmundsson, formaður stjórnar LL
Gylfi Magnússon, dósent í viðskiptafræði við HÍ
Már Guðmundsson, seðlabankastjóri
Jón Þór Sturluson, starfandi forstjóri Fjármálaeftirlitsins
9:40 - 10:00 Almennar umræður framsögumanna og fyrirspurnir
Stjórnandi: Fanney Birna Jónsdóttir, aðstoðarfréttastjóri Kjarnans
Skráning á: www.lifeyrismal.is/LLskraning
Fundurinn er öllum opinn og aðgangur er ókeypis
www.lifeyrismal.is
Miðvikudaginn 9. maí 2018 kl. 8.30-10.00 á Grand Hótel Reykjavík
Skammt er til sveitarstjórnar-kosninga en framboðsfrestur ekki útrunninn, þegar þetta
er skrifað. Engu að síður er löngu
byrjað að kjósa í atkvæðagreiðslu
utan kjörfundar og er þá kjörseðill-
inn autt blað. Þess munu vart dæmi
um víða veröld að unnt sé að kjósa
þannig út í bláinn, enda hefur lýð-
ræðis- og mannréttindaskrifstofa
Öryggis- og samvinnustofnunar Evr-
ópu (ÖSE) margsinnis gert athuga-
semdir við þetta fyrirkomulag.
Þetta er aðeins eitt dæma um hvað
kosningalög okkar eru um margt
forneskjuleg, bæði lögin um kosn-
ingar til Alþingis svo og þau um kjör
sveitarstjórna. Aldrei hefur verið
gert hreint í þessum lagabálkum
og ákvæðin færð til nútímahorfs.
Þannig má t.d. ætla að enn sé kosið
á opnum fundum, sbr. hugtakið
„utankjörfundaratkvæðagreiðsla“.
Þó liggja hjá Alþingi hugmyndir
um verulegar endurbætur á ákvæð-
um um framkvæmd þingkosninga.
En það sama á við um þessi grund-
vallarlög og sjálfa stjórnarskrána:
Alþingi virðist aldrei hafa dugnað
til að taka á málinu. Eða skortir
pólitískan vilja?
Af nógu er að taka eigi að benda
á ákvæði sem laga þarf í kosninga-
lögum. Þegar hefur verið nefndur
sá afkáraleiki að framboð liggi ekki
fyrir þegar kosning hefst. Þá erum
við langt á eftir flestum grönnum
okkar í því að auðvelda kjósendum
að neyta kosningaréttar síns. Bréf-
kosningar þekkjast hér ekki, en
sums staðar nýtir stór hluti kjós-
enda sér þá leið. Um rafrænar kosn-
ingar er nánast ekkert rætt, hvorki
um kosti þeirra né galla.
Ofangreind dæmi lúta að fram-
kvæmd kosninga en lýðræðisþáttur
málsins er þó mikilvægastur.
Vita kjósendur að þeir geta nánast
engin áhrif haft á röð frambjóðenda
á listum við sveitarstjórnarkosning-
ar? Útstrikanir eða umraðanir eru
tilgangslausar. Þetta er þó ekki alveg
markleysa í þingkosningum, enda
var vægi slíkra breytinga aukið tals-
vert með lögum frá aldamótaárinu.
En það hefur „gleymst“ í 18 ár að
gera hliðstæðar breytingar á lögum
um sveitarstjórnarkosningar. Þar
gilda enn ákvæði frá 1987 sem gerðu
kjósendur nær valdalausa um lista-
breytingar. Víðast hvar í grannlönd-
unum er þó kjósendum veitt meira
vald til að velja sér frambjóðendur í
kosningum til sveitarstjórna en til
þjóðþinga. Á Íslandi er þessu öfugt
farið! Að mati margra kjósenda
skiptir þó meira máli hvaða ein-
staklingar veljast til sveitarstjórna
en hvaða flokk þeir skipa.
Nefna má annað sem hefur dagað
uppi í meðferð kosningalaga. Í þing-
kosningum geta framboð spyrt sig
saman í vísi að kosningabanda-
lögum. Ákvæðin eru þó ófullkomin
og hafa því ekki verið nýtt. Með
slíkum bandalögum væri þó unnt
að gefa kjósendum vísbendingu
um það hvaða fylkingar gætu staðið
saman að myndum ríkisstjórnar
eftir kosningar í stað þess að þeim
sé haldið í óvissu með tuggunni
„að ganga óbundin til kosninga“. Í
lögum um sveitarstjórnarkosningar
er ekki gefinn kostur á neinum slík-
um listasamsteypum. Í þeim fjölda
framboða, sem nú stefnir í, a.m.k. í
Reykjavík, væri fengur að því fyrir
kjósendur að framboðin sýndu lit
með því að hópa sig eitthvað saman.
Hér er lítt tóm til að fjalla um
brýnar lýðræðisumbætur í lögum
um þingkosningar. Nefna má virkt
persónukjör, eins og nær 80%
kjósenda tjáðu sig fylgjandi í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni 2012. Eða þá
það ranglæti að vægi kjósenda er
enn misjafnt. Vildu þó um 2/3 fyrr-
greindra kjósenda fullan jöfnuð.
Fyrirkomulag kosninga er forneskjulegt
ÖSE hefur þrívegis gert alvarlegar
athugasemdir við þessi ójöfnu
mannréttindi íslenskra kjósenda.
Þá er það ámælisvert að það skuli
geta gerst að flokkar fái fleiri þing-
sæti en landsfylgi þeirra veitir þeim
rétt til. Að ekki sé komið í veg fyrir
þetta kann að vera stjórnarskrár-
brot. En því miður höfum við engan
dómstól sem tekur á stjórnlaga-
brotum með almennum hætti. Þó
hefur þessi ójöfnuður milli flokka
haft pólitískar afleiðingar. Síðasta
ríkisstjórn, sú sem sat lungann úr
árinu 2017, hafði eins sætis meiri-
hluta á Alþingi með hjálp þessa
lýðræðishalla.
Stjórnlagaráð gerði margvíslegar
og útfærðar tillögur um bætt fyrir-
komulag kosninga. En þeim, eins
og öðrum tillögum ráðsins, hefur
verið stungið undir stól. Þó hafa
2/3 hlutar kjósenda í almennri
atkvæðagreiðslu kallað eftir nýrri
stjórnarskrá á grundvelli tillagna
ráðsins.
Þorkell
Helgason
sat í stjórn-
lagaráði
Þessi aðdragandi kosninga er lítt frábrugðinn öðrum. Fram-bjóðendur og flokkar keppast
við að laða að sér kjósendur og sem
fyrr flýgur það hæst sem vel lætur
í eyrum. Nokkuð hefur verið rætt
um hið risavaxna vandamál sem er
aðgengi að húsnæði. Birtingarmynd
þess er nýlegt útspil byggingaverk-
taka sem auglýsir íbúðarkost sem
fyrstu kaup á tæpar 700 þúsund á fer-
metra. Fjörutíu milljónir takk, fyrir 60
fermetra. Húsaleigumarkaðurinn er
í sama móanum og nánast útilokað
fyrir aðra en kvótakrakka og silfur-
skeiðunga að taka þátt í þessu. Hinir
húka í foreldrahúsum.
Einhvern tíma á þessu kjörtímabili
var frábært byggingarland í vesturbæ
Reykjavíkur afhent einum hrunverj-
anum sem sýnir glöggt að ráðamenn
sjá ekki eða vilja ekki sjá samhengi
húsnæðisvandans við fjármagnseig-
endur. En í hnotskurn er hann þessi:
Fjárfestingafélög gleypa allt sem til
fellur á húsnæðismarkaði, sprengja
upp öll verð og verða feitari og feitari
á brauðstriti okkar hinna. Vel má vera
að þetta hljómi eins og kommúnista-
ávarp en þetta er samt svona.
Þess vegna er skrítið, ekki sízt að
framboð sem kenna sig við jöfnuð,
skuli humma þetta af sér og jafnvel
taka þátt í þessum okurleik. Hvers
vegna í ósköpunum ganga sveitar-
stjórnir stærstu bæjarfélaganna ekki
fram fyrir skjöldu og boða bílskúrs-
blokkir, gámaraðhús og einbýliskofa
fyrir ungt fólk? Einfalda og ódýra
íverustaði til kaups eða leigu, 20, 30
og 40 fermetra? Þetta yrði valkostur
þeirra sem EKKI vilja ganga bönkum
eða öðrum fjármagnsöflum á hönd
og strita lungann úr ævinni í þeirra
þágu. Verð á svona húsnæði gæti
verið um fjórðungur af rassaboðum
þeim sem nú tíðkast og leigan aðeins
brotabrot.
Í dag hefur ungt fólk harla lítinn
hvata til að hasla sér völl á húsnæðis-
markaði, nýr alvöru valkostur í lík-
ingu við framansagt gæti breytt því á
einni nóttu. Hættum að vera meðvirk,
bjóðum einkaframtaki birginn sem
ekki bætir lífskjörin í landinu heldur
þvert á móti, heldur þeim niðri.
Hvað eru sveitarstjórnar-
menn að hugsa?
Lýður Árnason
læknir og
kvikmynda-
gerðarmaður
Fjárfestingafélög gleypa allt
sem til fellur á húsnæðis-
markaði, sprengja upp öll
verð og verða feitari og feitari
á brauðstriti okkar hinna.
Vel má vera að þetta hljómi
eins og kommúnistaávarp en
þetta er samt svona.
Vita kjósendur að þeir geta
nánast engin áhrif haft á röð
frambjóðenda á listum við
sveitarstjórnarkosningar?
Útstrikanir eða umraðanir
eru tilgangslausar.
S k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 13Þ R i ð J u D A G u R 8 . m A í 2 0 1 8
0
8
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:5
8
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
B
4
-E
9
9
8
1
F
B
4
-E
8
5
C
1
F
B
4
-E
7
2
0
1
F
B
4
-E
5
E
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
4
0
s
_
7
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K