Feykir - 04.02.2016, Blaðsíða 8

8 05/2016
Óvissa um hvað nýir búvöru-
samningar bera með sér
Fréttaskýring
Viðræður á milli fulltrúa
bænda og stjórnvalda vegna
nýrra búvörusamninga hafa
staðið yfir um nokkurra
mánaða skeið. Í yfirlýsingu frá
samninganefnd bænda kemur
fram að samningagerð sé nú
langt komin en henni er þó
ekki lokið. „Samninganefndin
mun á næstu dögum leggja
allt kapp á að klára
samningana svo hægt sé hefja
kynningu á þeim í heild meðal
bænda,“ segir í yfirlýsingunni.
Að sögn formanns Félags
kúabænda í Skagafirði tekur
stjórnin hvorki afstöðu með
eða á móti honum þar sem
ekki er búið að kynna nýju
drögin, bændur hafi þó
áhyggjur af því að í honum sé
ekki framleiðslustýring.

„Eins og staðan er, ef maður
horfir á sölutölur, þá eru 133
milljónir lítrar af fitugrunni að
seljast innanlands en það voru
framleiddar 146 milljónir á
síðasta ári. Núna í janúar var
11% meiri framleiðsla en í janúar
í fyrra,“ sagði Róbert Örn
Jónsson, formaður Félags kúa-
bænda í Skagafirði, í samtali við
Feyki. Hann segir að þetta sé sá
þáttur sem kúabændur í
Skagafirði hafi áhyggjur af.
„Núna hefur verið ákveðið verð
fyrir innanlandsmarkað og
annað verð fyrir útflutning, sem
hefur verið lægra. Í nýjum
samningunum er gert ráð fyrir
að það verði bara eitt verð, og þá
meðaltal af þessu, og að þá muni
afurðaverð lækka,“ segir Róbert
og útskýrir að kúabændur í
Skagafirði eigi hlutfallslega meiri
kvóta en annarsstaðar þar sem
Kaupfélagið hafi staðið vel við
bakið á bændum með því að
kaupa kvóta inn á svæðið. „Þegar
nýi samningurinn kemur getur
sá sem á kvóta fyrir alla sína
framleiðslu í raun ekki aukið
framleiðsluna, hann verður fyrir
afurðatjóni og það lækkar verðið
til hans.“ Róbert segir óvíst
hvort eitthvað komi þar á móti í
nýju samningunum. „Það er
þónokkur hópur sem er í þessari
stöðu, sbr. umræðuna sem er
búin að vera hjá kúabændum í
Eyjafirði. Þeir er hafa sett sig á
móti þessu og vilja hafa
framleiðslustýringuna áfram.“
Þessar áhyggjur um framtíð
fundi voru allir sammála því að
breyta drögunum og var þeim
breytt nokkru sinnum. Síðan var
komist að niðurstöðu sem menn
voru sáttir við að senda frá sér og
það bréf var sent, þessi drög voru
aldrei samþykkt og aldrei send.
Menn voru einfaldlega að óska
eftir því að fá fund með
þingmönnum kjördæmisins til
að fara yfir stöðuna varðandi
búvörusamninginn. Það eina
sem vakti fyrir sveitarfélaginu
var að styðja við bændur og
atvinnulífið í Skagafirði með því
að fara með á þennan fund og
kynna sér málið. Sveitarfélagið
Skagafjörður er ekki aðili að
þessum búvörusamningi og
hefur ekki neina stöðu til þess að
íhlutast með það að viðræður
verði stoppaðar.“
Um búvörusamninginn segir
Stefán að miðað við þær upp-
lýsingar sem menn hafi, sem eru
mjög takmarkaðar, sé ljóst að
menn þurfi að vanda vel til
verka. „Þetta getur haft mjög
alvarlegar afleiðingar fyrir sveit-
arfélagið og mjólkurbændur.
Þannig að mér finnst eðlilegt að
menn sýni þessu stóra máli
áhuga og vilji fylgjast með því
hvað sé að gerast. Það er akkúrat
það sem við vorum að gera á
þessum fundi.“
Umræða um samningana
hefur byggst á því sem kynnt var
í lok nóvember á bændafund-
um. Samkvæmt yfirlýsingu frá
samninganefnd hafa talsverðar
breytingar orðið síðan þá og
verið tekið tillit til ýmissa
gagnlegra athugasemda frá
bændum. Að sögn Róberts er í
bígerð fundur þar sem nýi
búvörusamningurinn verður
kynntur fyrir bændum. Í
kjölfarið verði greidd atvæði um
samninginn.
mjólkurframleiðslu í firðinum
segir Róbert hafa verið kveikjuna
að því að óskað var eftir fundi
með þingmönnum Norðvestur-
kjördæmis. Sá fundur fór fram
sl. mánudag. „Ef kúabændum í
kjördæminu fer að fækka og illa
fer, þá fer byggðin í sveitinni
hallandi. Þetta eru áhyggjurnar
sem við höfum, það eru svo
miklar breytingar í nýja samn-
ingnum og óvissan er svo mikil,“
sagði Róbert ennfremur.
Fram kom í fréttum RÚV sl.
föstudagskvöld að Kaupfélag
Skagfirðinga í samstarfi við Félag
kúabænda í Skagafirði og Svf.
Skagafjörð hafi ætlað sér að
stöðva samningaviðræður en
drögum af bréfi, sem ekki var
sent, var lekið til fréttastofu. „Við
vorum ekki að óska eftir að
stöðva samningaviðræður sem
eru í gangi núna. Við vildum
bara lýsa áhyggjum okkar yfir
þessu fyrir þingmönnum,“
svarar Róbert aðspurður um
málið. „Gunnar Bragi boðaði
þingmenn svæðisins saman, og
kaupfélagið, byggðarráð svf.
Skagafjarðar og stjórn Félags
kúabænda fundaði og þar var
haldin kynning fyrir þing-
mennina. Sumir þeirra þekktu
ekki mikið til málsins og voru
mjög ánægðir að fá þessa um-
ræðu og heyra okkar sjónarmið,“
sagði hann.
Vildu fræðileg úttekt
á kostum og göllum
núverandi kerfis
Samkvæmt upplýsingum frá
Kaupfélagi Skagfirðinga hafa
forsvarsmenn fyrirtækisins
ítrekað óskað eftir fundi með
formanni Bændasamtaka Ís-
lands til að fá upplýsingar þegar
ljóst var hvað stæði til. Að sögn
Ólafs Sigmarssonar fram-
kvæmdastjóra verslunarsviðs
KS hefur formaður BÍ ekki orðið
við þeirri beiðni. „Okkur hjá KS
hefur ekki enn gefist færi á að fá
óformlegt samtal við fulltrúa
bænda þrátt fyrir að vera stærsti
sláturleyfishafinn í sauðfé og
annar stærsti innvigtunaraðili í
mjólk á landinu. Þegar okkur
varð ljóst af opinberum um-
mælum formanns Bændasam-
taka Íslands og því sem út
spurðist að til stæði að gera
róttækar breytingar á stjórnkerfi
landbúnaðarins, ekki hvað síst
er varðaði fyrirkomulag við
stjórnun mjólkurframleiðsl-
unnar, spurðumst við fyrir um
hvort gerð hefði verið hlutlaus,
fræðileg úttekt á kostum og
göllum þess kerfis sem við
höfum búið við í langan tíma,
þ.e. kvótakerfið. Svör til okkar
voru að slíkt hefði ekki verið gert
og engin formleg ákvörðun
virtist vera um að slíkt stæði til
af hálfu BÍ né ríkisins,“ sagði
Ólafur í samtali við Feyki.
Í kjölfarið ákvað Kaupfélagið
að leita til Ragnars Árnasonar
hagfræðiprófessors við Háskóla
Íslands til að gera úttekt á nú-
verandi stjórnkerfi við mjólkur-
framleiðslu, kosti þess og galla,
og gera samanburð varðandi
aðra valkosti. Hann segir ein-
göngu hafi verið lagt upp með að
vinnan væri á grunni fræðilegrar
en hlutlausrar úttektar. Ragnar
komi sjálfur til með að kynna
skýrsluna.
Hvað aðkomu KS að fund-
inum, sem haldinn var sl. mánu-
dag, varðar segir Ólafur að fram
hafi komið í samtölum við þing-
menn Norðvesturkjördæmis í
janúar að þeir hafi ekki virst
upplýstir um stöðu mála með
nýja búvörusamninginn. Þá
óskaði KS, ásamt Svf. Skagafirði
og Félagi kúabænda í Skaga-
firði, eftir fundi með þing-
mönnum kjördæmisins til að
setja þá inn í málið.
Eðlilegt að menn sýni
þessu stóra máli áhuga
Að sögn Stefáns Vagns Stefáns-
sonar formanns byggðarráðs
Svf. Skagafjarðar komu aðilar úr
atvinnulífinu og bændur í
Skagafirði að máli við sveitar-
félagið og lýstu áhyggjum af
stöðu sinni varðandi búvöru-
samninginn og hvað hann þýddi
fyrir þeirra framtíð. Óskað var
eftir aðild sveitarfélagsins að
fundi með þingmönnum til að
fara yfir málið. „Bændur og
atvinnulífið gátu upplýst þing-
menn um áhyggjur sínar á
fundinum, og það er eðlilegt og
sjálfsagt mál að menn geri það
hafi þeir slíkar áhyggjur,“ segir
hann ennfremur.
Varðandi fyrrnefnd drög að
bréfi segir Stefán Vagn að engin
efnisleg afstaða til þessara
samninga hafi verið í því bréfi
sem sent var. „Aðilar á þessum
Nokkur helstu atriði búvörusamninga
sem komu fram í yfirlýsingu frá
samninganefnd bænda:
• 10 ára samningstími vegna þess að breytingar eru miklar.
• Viðbótarfjármagn fæst inn í samningana, alls 700 m. kr. á
ári að meðaltali ef miðað er við 10 ára tímabil. Fjárhæðin
verður hærri fyrstu árin en lækkar á seinni hluta tímabilsins.
• Gerður verður öflugur rammasamningur fyrir landbúnaðinn
í heild sem kemur í stað búnaðarlagasamnings. Aukinn
stuðningur við jarðrækt og lífræna ræktun. Þróunarfé og
nýliðunarstuðningur verður í rammasamningi.
• Greiðslumark sem gengur kaupum og sölum hverfur á
samningstímanum.
• Kvótakerfi í mjólk verður lagt niður um miðjan samninginn
– eitt verð fyrir afurðir eins og í sauðfénu.
• Þak á stuðningi við einstaka framleiðendur í nautgripa- og
sauðfjárrækt. Enginn framleiðandi fær meira en ákveðið
hlutfall af samningnum (unnið út frá 0,7% í nautgriparækt).
• Búrekstur verður að ná ákveðinni lágmarksstærð til þess að
eiga rétt á stuðningi.
• Garðyrkjusamningur verður með svipuðu sniði og fyrri
samningur. Niðurgreiðslur vegna raforku verða færðar inn
í samningstexta.
• Fjárfestingastuðningur verður veittur til að mæta breyttum
kröfum um aðbúnað búfjár í nautgripa- og sauðfjárrækt.
Einnig sérstök aðstoð vegna svínaræktar.
• Stuðningur til nautakjötsframleiðslu verður í nýjum
samningi.
• Nýtt verkefni um aukið virði sauðfjárafurða til að sækja
fram erlendis og til eflingar markaðsfærslu gagnvart
ferðamönnum.
Af hverju þessi leið?
• Stuðningur nýtist starfandi bændum en rennur ekki til
þeirra sem eru hættir eða til fjármálastofnana.
• Greiðslumarkskaup hafa kostað kúabændur 28 milljarða
síðastliðna tvo áratugi. Fjármagnskostnaður er ekki
meðtalinn.
• Ekki er auðvelt að leggja mat á kostnað við
greiðslumarksviðskipti sauðfjárbænda með sambærilegum
hætti. Verð í viðskiptum með greiðslumark sauðfjár er ekki
skráð.
• Kostnaði við greiðslumarkskaup er létt af bændum. Það
þýðir auðveldari nýliðun og aukin samkeppnishæfni.
• Markmiðið er að gera samninga sem byggja upp traustan
landbúnað til framtíðar.
Brugðist var við athugasemdum
með því að bæta við varnöglum
• Endurskoðanir árin 2019 og 2023. Mat lagt á árangur
samningsins með hliðsjón af markmiðum hans. Ákvarðanir
um endurskoðun teknar með hliðsjón af því mati.
• Hæg innleiðing fyrri hluta samningstíma. Kvótakerfi í
mjólkinni leggst ekki af fyrr en í fyrsta lagi eftir 5 ár.
• Heimilt verður að færa allt að 20% fjármuna milli verkefna
innan samninganna til að breyta áherslum ef þörf krefur.
• Ríkið býður innlausn á greiðslumarki í mjólk fyrir þá sem
vilja hætta. Þeir geta fengið núvirt andvirði beingreiðslna
greitt í einu lagi.
• Nýtt verkefni um framleiðslujafnvægi í mjólk. Hægt að
nýta til að búa til hvata til framleiðslustýringar til dæmis
til eflingar á markaðsfærslu nautgripaafurða, sérstakra
uppbóta fyrir slátrun kálfa og kúa, tilfærslu í aðra
framleiðslu á kúabúum, eða tímabundnar býlisgreiðslur
óháðar framleiðslu.
• Nýtt verkefni um býlisgreiðslur í sauðfjárrækt. Almennur
stuðningur við sauðfjárbú eftir stærðarflokkum frá 100-800
vetrarfóðruðum kindum.
• Samið verður um rauð strik í nautgripa- og sauðfjárrækt til
að skapa enn frekari möguleika til að grípa til aðgerða ef
þróun greinanna verður neikvæð.
• Ef mjólkurverð lækkar um 15% eða meira fram að fyrri
endurskoðun verður ákvörðun um afnám kvótakerfisins
endurskoðuð.
• Í sauðfjárrækt eru sett rauð strik ef ekki tekst að auka
verðmæti afurða um 7,5% að raunvirði fram að fyrri
endurskoðun. Þá verður afnám beingreiðslna endurskoðað.
UMFJÖLLUN
Berglind Þorsteinsdóttir