Morgunblaðið - 29.12.2017, Blaðsíða 48

48 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29.12. 2017
Því oftar sem við störum út í himinhvolfið því
meira grunar okkur að einhver þar sé að
stara á móti, á okkur. Möguleikinn varð enn
meira spennandi fyrr á þessu ári þegar al-
þjóðlegur hópur stjörnufræðinga uppgötvaði
minnst þrjár plánetur í stjörnukerfinu Trapp-
ist-1, en það er ekki langt frá okkur, sem
gætu hýst líf.
Ef við uppgötvuðum líf í annarri veröld
myndi það breyta okkar. Það myndi breyta í
grundvallaratriðum því hvernig okkur finnst
að vera lifandi vera í alheiminum. Og eins og
alltaf virðist vera reyndin um uppgötvanir í
stjörnufræði myndi það auka okkur auðmýkt.
Þú þekkir sennilega nokkur fræg dæmi.
Kópernikus sýndi að jörðin og nokkrar aðr-
ar sjáanlegar plánetur snúast umhverfis
sólina, sólin snýst ekki umhverfis jörðina.
Galileo sýndi að máninn er þakinn gríð-
arlegum fjallstindum og dölum. Stjörnu-
fræðingar um allan heim hafa sýnt fram á
að sólin, stjarnan sem gefur okkur líf, er
ekki neitt furðufyrirbæri; hún er ein af
milljörðum stjarna. Jafnvel Vetrarbrautin
okkar er varla einstök, til eru líka millj-
arðar af stjörnuþokum.
Ímyndið ykkur bara að finna plánetu með
þægilegum yfirborðshita og andrúmslofti með
verulegri vatnsgufu og ekki síst metani, aðal-
þættinum í náttúrugasi. Þótt það séu að nafn-
inu til fleiri en leið til að framleiða náttúrugas
verður megnið af því náttúrugasi og lífrænum
sameindum sem við notum til með náttúru-
legum ferlum lífvera. Við erum að tala um ör-
verur, annaðhvort þær sem lifa í sjó eða mýr-
lendi eða þær sem lifa innan í verum eins og
okkur.
En hvert beinum við sjónum okkar ef við
viljum finna örverur? Eða enn betur, hvernig
leitum við? Rökrétt upphaf myndi vera að
leita að reikistjörnu sem ekki er allt of ólík
okkar jörð. Það sem skilur jörðina frá öllum
öðrum plánetum sem við þekkjum vel –
Merkúr, Venusi, Mars, Júpíter, Satúrnusi,
Úranusi og Neptúnusi – er fjarlægð hennar
frá sólinni sem gerir jörðinni kleift að vera
með rennandi vatn. Loftþrýstingurinn er
hæfilegur og yfirborðshitinn líka, milli frost-
og suðuhita vatns er hann frá 0 í 100 gráður
á Celsius (eða 32-212 ef mælt er í þessum
undarlegu Fahrenheit-gráðum).
Vísindamennirnir sem fundu Trappist-1-
sólkerfið voru einmitt að leita að slíkum að-
stæðum og þeir fundu ekki eina heldur sjö
plánetur, allt plánetur sem snerust umhverfis
sól. Þrjár þeirra virtust vera þess eðlis að þar
gæti vel verið rennandi vatn á yfirborðinu.
Á næstu mánuðum og árum munu stjörnu-
fræðingar endurbæta enn leitaraðferðirnar,
þeir vona að hægt verði að finna að lokum
gögn sem myndu segja okkur hvort það sé
vatnsgufa í andrúmslofti þessara fjarlægu
reikistjarna og rennandi vatn í hafi á yf-
irborði þeirra.
En samt er afar ólíklegt að ferðalög milli
okkar plánetu og þeirra verði að veruleika.
Ef við hugum að allri eðlisfræði sem við
þekkjum er ekki til nein fær leið til að við
getum ferðast eins og geimfarar yfir í annað
sólkerfi. Það er einfaldlega of mikið rými í
geimnum. Það tæki geimfar tugi þúsunda ára
að fara til Proxima Centauri, sólarinnar sem
er næst okkar. Ferðalag til Trappist-1 tæki
margfalt meiri tíma, hún er í 40 þúsund ljós-
ára fjarlægð. Og þrátt fyrir að hlustað hafi
verið og horft í áratugi höfum við ekki enn
heyrt nein vitræn merki frá öðrum stöðum í
alheiminum. (Hér máttu bæta inn þínum eig-
in brandara um stjórnmál jarðarbúa.)
Hvaða merki sem er, brestur eða geisli frá
fjarlægu sólkerfi, myndi leysa úr læðingi
steypiflóð af spurningum: Eiga þeir ritmál?
Reka þeir bændabýli? Hafa þeir kynmök?
Þurfa þeir á þessu að halda? Ætla þeir að
koma í heimsókn? Og þá, hvað gerum við ef
þeir eru á leiðinni? Hvað myndi þeim finnast
um okkur? Erum við þess virði að þeir hafi
við okkur samskipti, samskipti yfir óravíddir
geimsins? Eða eru málefni okkar manna of
smásmuguleg og ómerkileg til að annar stofn
lífvera geti haft áhuga á þeim?
Ef þessar geimverur gætu ferðast hingað
myndu þær líklega ekki fá meira álit á okkur
en við höfum á termítum: „Þessir menn eru
svo sannarlega merkilegir. Þeir reisa handa
sér flókin hús (eða það sem samsvarar hús-
um) og nota til þess aðeins allra einföldustu
stofnanir og fyrirmæli (stjórnarskrárbundnar
ríkisstjórnir, auðræði, tækniræði).“
En þar við létu þeir sitja. Þegar öllu er á
botninn hvolft virðumst við vera að gera okk-
ar eigin jörð óbyggilega fyrir milljarða af
okkar tegund, að ónefndum tugum annarra
tegunda sem eiga á hættu útrýmingu. Mynd-
um við breyta viðhorfum okkar ef við fengj-
um merki að utan?
Rannsakendurnir hjá Transiting Planets
and Planetesimals Small Telescope--
áætluninni sem fundu pláneturnar í Trapp-
ist-1 eru sagðir vera friðelskandi og alvarlega
þenkjandi hugsuðir, eins og munkarnir sem
bera sama heiti og áætlunin, Trappistarnir.
Við gætum lært sitthvað af þeim.
Samanlögð útgjöld jarðarbúa til varn-
armála eru um 1,7 þúsund milljarðar dollara
á ári. Ef við fengjum nægilega innblásna hug-
mynd – segjum sem dæmi að viljum sjá til
þess að plánetan okkur verði nógu lengi í lagi
til að við getum gengið úr skugga um það
hvað sé að baki þessu hugsaða merki utan úr
geimnum – gætum við lækkað útgjöldin um
helming og notað það sem sparast til að sam-
einast og vernda og efla þjáða jörðina fremur
en að tæta hana í sundur.
© Bill Nye. Á vegum The New
York Times Syndicate.
Cesar Manso/Agence France-Presse — Getty Images
Ef við finnum líf á annarri stjörnu, getum við þá lifað nógu lengi til að kynnast því?
BILL NYE
er aðalframkvæmdastjóri Plánetufélagsins, samtaka
sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og helga sig
rannsóknum á sólkerfinu.
Ef við uppgötvuðum líf í annarri veröld
myndi það breyta okkar. Það myndi
breyta í grundvallaratriðum því hvernig
okkur finnst að vera lifandi vera í alheiminum.
FUNDIST HAFA SJÖ PLÁNETUR Á STÆRÐ VIÐ JÖRÐINA SEM SNÚAST UMHVERFIS SÓL OG GÆTU HÝST LÍF
’’
TU
RN
ING POINTS | TÍM
A
M
Ó
T
|
2018
|TURNINGPOIN
TS
|T
ÍM
A
M
Ó
T
|
20
18
|
Alheimurinn kallar –
hverju svörum við?
Persítaloftsteinn í Vetrarbrautinni lýsir upp
næturhimininn á Spáni. Stjörnufræðingar
og aðrir vísindamenn eru ávallt vakandi
fyrir vísbendingum úr geimnum sem bent
gætu til lífs á öðrum hnöttum.