Morgunblaðið - 13.03.2018, Qupperneq 21

Ágæt umræða hefur skapast á síðum
Morgunblaðsins um það hvort vatnsafls-
virkjanir og þjóðgarðar geti farið saman.
Nýverið birtist svargrein okkar í Vestur-
Verki við hugleiðingum Ómars Ragnars-
sonar um Hvalárvirkjun í Ófeigsfirði á
Ströndum og þjóðgarð á Vestfjörðum.
Ómar svarar greininni jafnharðan og er
okkur bæði ljúft og skylt að bregðast aftur
við skrifum hans.
Þrjátíu ár frá hugmynd
til framkvæmdar
Umræðan um þjóðgarð á hálendi Vestfjarða er á byrjunarreit
og má líkja við það þegar hugmyndir um Snæfellsjökulsþjóðgarð
komu fyrst fram upp úr 1970. Eysteinn Jónsson, þáverandi for-
seti sameinaðs Alþingis, hafði forystu um málið á vettvangi Nátt-
úruverndarráðs og árið 1972 ályktaði þing ráðsins um stofnun
þjóðgarðs á utanverðu Snæfellsnesi. Unnið var að málinu næstu
ár og viðræður hafnar við landeigendur en ekki dró til tíðinda fyrr
en tuttugu árum síðar. Árið 1994 var skipuð nefnd til að vinna að
stofnun þjóðgarðs, sem skilaði lokaskýrslu 1997, og sumarið 2001
var þjóðgarðurinn loks stofnaður. Sjá vef Umhverfisstofnunar:
https://www.ust.is/snaefellsjokull/verndun-og-stjornun/#Tab1.
Að halda því fram, eins og Ómar gerir, að ferlið hafi einungis
tekið sjö ár en ekki þrjátíu er í besta falli afvegaleiðing og má ljóst
vera að áratugi getur tekið að koma slíkri hugmynd í fram-
kvæmd. Vert er að rifja þessa löngu atburðarás upp þegar rætt
er um stofnun þjóðgarðs á hálendi Vestfjarða og hafa um leið í
huga allan þann fjölda einstaklinga, sem eiga land á umræddu
svæði og ná þyrfti samkomulagi við áður en lengra er haldið.
Samhengi hlutanna
Það er sérkennileg nálgun hjá Ómari að fara í virkjanasam-
anburð á Vestfjörðum til þess eins að segja að Hvalárvirkjun
sé stórvirkjun á vestfirskan mælikvarða. Auðvitað er hún það
því aðeins ein virkjun í fjórðungnum stendur undir nafni sem
slík; Mjólkárvirkjun,sem er tæp 11 megawött að stærð. Aðrar
virkjanir teljast smávirkjanir.
Vestfirðingar búa við lakasta raforkuöryggi allra lands-
manna og þeir eru langan veg frá því að vera sjálfbærir í
orkuframleiðslu. Á köldum vetrardögum eru allt að 40 mega-
wött flutt inn á Vestfirði af meginflutningskerfi Landsnets.
Það slagar hátt í 55 megawatta framleiðslugetu Hvalárvirkj-
unar. Svigrúm til að bæta við nýjum orkunotendum í
fjórðungnum, t.d. nýrri atvinnustarfsemi, er nær ekkert
miðað við óbreyttar forsendur.
Vestfirðir eru hluti af Íslandi og því er eðlilegast að
bera mannvirkjagerð þar saman við það sem gerist ann-
ars staðar á landinu. Hvalárvirkjun telst aðeins miðl-
ungsstór í íslensku samhengi en sem slík mun hún þó
reynast búbót fyrir raforkuframleiðslu landsmanna. Með
nútímalegum tengingum mun hún einnig bæta afhend-
ingaröryggi raforku á Vestfjörðum til mikilla muna. Af
hverju ætti ekki að virkja á Vestfjörðum líkt og annars
staðar á landinu? Af hverju eiga Vestfirðingar að búa við
það að flytja þurfi inn í landshlutann í stórum stíl orku
sem dreift er með gömlum og ótryggum línum Lands-
nets?
Miðhálendisþjóðgarðurinn mun geyma virkjanir
Víða um heim fara virkjanir og þjóðgarðar ágætlega saman þar
sem ýmist var virkjað fyrir eða eftir stofnun þjóðgarðanna. Gagn-
legt er að skoða hvað aðrar þjóðir hafa gert en mestu máli skiptir
hvernig við Íslendingar ætlum að haga okkar málum.
Ekki er annað að sjá en að ágætis samstaða sé að myndast um
þjóðgarð á miðhálendi Íslands. Nýleg og ítarleg skýrsla umhverf-
is- og auðlindaráðuneytis, „Forsendur fyrir stofnun þjóðgarðs á
miðhálendi Íslands“, vitnar um það. Innan marka þjóðgarðsins
munu flestar helstu virkjanir Íslendinga falla auk þess sem þar
verður að finna ýmsa virkjunarkosti sem nefndir eru í ramma-
áætlun; kostir sem gætu orðið að veruleika í framtíðinni. Sú stað-
reynd að bæði virkjanir og miðlunarlón eru fyrir á svæðinu,
ásamt mögulegum virkjunarkostum, hindrar ekki framgang
verkefnisins.
Lappland Íslands?
Ómar nefnir í niðurlagi sínu að í Lapplandi selji Finnar myrk-
ur, kulda, þögn og ósnortna náttúru. Í það sæki fólk frá suðlægari
löndum. Væntanlega telur hann þjóðgarð á hálendi Vestfjarða
vera svipaða vöru. En þá er vert að halda því til haga að veðurfar
nyrst í Finnlandi er stöðugt. Veglegur tveggja akreina vegur,
E75, nær norður að E6 við landamærin að Finnmörku. Vandamál
við að halda vegum opnum eru hverfandi og mikil frostharka á
vetrum kemur í veg fyrir hálku. Meðfram helstu vegum eru hótel,
bensínstöðvar, bílaleigur o.s.frv. Allir nauðsynlegir innviðir eru
því fyrir hendi til að þjóna ferðafólkinu sem sækir til Lapplands.
Þessu er ekki til að dreifa í Árneshreppi á Ströndum. Nýr og
veglegur heilsársvegur frá Hólmavík norður í Ófeigsfjörð kostar
ekki undir fimm milljörðum og líklega gott betur því óhjákvæmi-
lega þyrfti að grafa göng undir Kaldbakshorn. Rekstur slíks veg-
ar að vetrarlagi norður í kuldann, þögnina og ósnortnu náttúruna
yrði afar dýr sökum umhleypinga. Miðað við fjárveitingar til
vegamála og þau nauðsynlegu stórverkefni í vegasamgöngum á
Vestfjörðum, sem beðið hafa lengi, má ætla að biðin eftir slíkum
vegi norður í Árneshrepp verði löng.
Virkjanir í þjóðgörðum
Eftir Gunnar
Gauk Magnússon
» Vestfirðingar búa við lakasta raforku-
öryggi allra landsmanna og þeir eru
langan veg frá því að vera sjálfbærir í
orkuframleiðslu.
Gunnar Gaukur
Magnússon
Ítarlegt yfirlitskort yfir virkjunarsvæði Hvalár þar sem sjá má öll
helstu mannvirki, s.s. stöðvarhús, skurði, stíflur, vinnuvegi og lón.
Höfundur er framkvæmdastjóri VesturVerks á Ísafirði.
UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2018
Funahöfði 1 | 110 Reykjavík | Sími 567 4840 | www.bilo.is | bilo@bilo.is
HYUNDAI TUCSON COMFORT
NÝRBÍLL dísel, sjálfskiptur.
TILBOÐSVERÐ 4.990.000 kr.
Verð í umboði 5.580þkr. Raðnúmer 257552
M.BENZ SPRINTER 316D L2H1
03/2012, ekinn 97 Þ.km, dísel (164hö) , beinskipt-
ur, dráttarkrókur. Tilboðsverð 2.290.000 kr.
+ vsk. Raðnúmer 257463
Þú finnur bílinn á bilo.is Auglýstir bílar eru á staðnum Skráðu bílinn á bilo.is
HYUNDAI SANTA FE PREMIUM2.2 TDI
NÝR BÍLL diesel, sjálfskiptur.
TILBOÐSVERÐ 6.990.000 kr.
Verð í umboði 7.990þkr. Raðnúmer 230680
RENAULTMASTER DCI125 L2H2
Árg. 2015, ekinn 57 Þ.km, dísel, 6 gíra.
Tilboðsverð 2.590.000 kr. + vsk.
Raðnúmer 257307.
FORD TRANSIT 350 TREND L3
Nýr ókeyrður, dísel, 6 gíra, 7manna.
Verð 4.490.000 kr. + vsk.
Raðnúmer 257474
Umræðan um mikið
brotthvarf í fram-
haldsskólum er ekki
ný af nálinni og er
illu heilli að verða
gamalkunnugt stef í
umræðunni um ís-
lenska framhalds-
skólastigið. Ætla má
að brotthvarf í ís-
lensku skólakerfi sé
tæp 20% í sam-
anburði við rúm 10%
ef miðað er við meðaltal í löndum
Evrópusambandsins. Finnar eru
þeir nágrannar okkar sem hafa
náð hvað bestum árangri í að
draga úr brotthvarfi, en í Finn-
landi er brotthvarfsprósentan
7-8%. Í umfjöllun um góðan ár-
angur Finna á grunnskólastigi er
áhugavert að skoða þá áherslu
sem þeir leggja á að
mæta hratt og örugg-
lega öllum ein-
staklingum sem skil-
greindir eru með
einhverskonar náms-
erfiðleika eða þörf
fyrir aukna aðstoð.
Hjá Finnum er þessi
hópur talinn vera allt
að 30% af nem-
endafjölda.
Andleg líðan nem-
enda hefur mikið ver-
ið rædd í þessu sam-
bandi og áhersla á
aukna sálfræðiþjónustu í íslensk-
um framhaldsskólum hlýtur vissu-
lega að vera afar brýnt verkefni.
En fleira þarf til. Ástæður brott-
hvarfs eru fjölmargar og öll um-
ræða um töfralausnir er var-
hugaverð. Það er hins vegar
áhugavert að skoða þróun brott-
hvarfs með hliðsjón af þeim miklu
breytingum sem eru óumflýj-
anlegar til að mæta þörfum at-
vinnulífs sem byggist í meira mæli
á stafrænu hagkerfi.
Að mati Samtaka iðnaðarins er
tvennt sem gæti skipt sköpum
þegar kemur að baráttunni við
brotthvarf. Í fyrsta lagi þarf
markvissa vinnu og kynning-
arstarf með grunnskólanemendum
áður en þeir velja sér nám að
loknum grunnskóla. Með aukinni
kynningu og opinni umræðu um
þau ólíku tækifæri sem bjóðast
t.a.m. með iðn- og starfsmenntun
má ætla að fleiri nemendur velji
sér námsleið og skóla sem eru lík-
legri til að styðja við og virkja
áhuga þeirra og hæfileika og
draga þar með úr líkum á brott-
hvarfi. Alltof mörg dæmi eru um
að nemendur velji sér nám til að
þjóna vilja annarra í nærsamfélag-
inu eða í þeirri viðleitni að standa
undir væntingum sem þeir telja að
til þeirra séu gerðar. Slík dæmi
sjást glöggt í fjölda þeirra nem-
enda sem innritast í bóknám en
velja sér síðar á ferlinum iðnnám
eða annað starfsnám.
Í öðru lagi er mikilvægt að auka
umræðu og áherslu á færni ein-
staklings og styrkleika fremur en
undirbúning nemenda fyrir til-
tekin störf. Rannsóknir og spár
sýna að á næstu árum verður
megináhersla á færni og þverfag-
lega þekkingu þar sem mestu máli
skiptir aðlögunarhæfni, sköpun og
rökræn, gagnrýnin og lausna-
miðuð hugsun. Jafnvel hefur verið
gengið svo langt að segja að
starfstitlar verði aflagðir í þeirri
mynd sem við þekkjum í dag. Það
gæti reynst nemendum á fram-
haldsskólastigi auðveldara að
finna sinn stað í íslensku mennta-
kerfi ef áhersla í umræðunni og
náminu sjálfu verður í auknum
mæli á færni og styrkleika hvers
einstaklings.
Við þurfum fordómalausa um-
ræðu um mikilvægi þess að ein-
staklingar velji nám sem þeir telja
eftirsóknarvert og fellur vel að
styrkleikum þeirra og áhugasviði.
Skilningur þeirra á því hvernig
aukin færni getur nýst í verk-
efnum framtíðarinnar er grund-
vallaratriði þegar kemur að því að
viðhalda áhuga, hvetja og stuðla
að því að nemendur ljúki þeirri
vegferð sem þeir leggja upp í þeg-
ar framhaldsskólanám hefst.
Eftir Ingibjörgu
Ösp Stefánsdóttur » Ástæður brotthvarfs
eru fjölmargar og öll
umræða um töfralausnir
er varhugaverð.
Ingibjörg Ösp
Stefánsdóttir
Höfundur er sviðsstjóri reksturs
mennta- og mannauðsmála hjá Sam-
tökum iðnaðarins.
Að velja rétt og virkja færni í baráttunni við brotthvarf