Morgunblaðið - 09.04.2018, Blaðsíða 26

VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Um þessar mundir eru liðin tuttugu
ár frá því félagarnir Lárus Jóhann-
esson og Jóhannes Ágústsson opnuðu
litla hljómplötuverslun á horni Bar-
ónsstígs og Geirsgötu. Fljótlega var
verslun 12 tóna orðin að nokkurs kon-
ar félagsmiðstöð fyrir bæði tónlistar-
unnendur og efnilegt, ungt tónlist-
arfólk.
Lárus segir leiðir þeirra Jóhann-
esar hafa legið saman hjá Taflfélagi
Reykjavíkur. „Sem unglingar vorum
við á kafi í skákinni og tókum meira
að segja þátt í skákmótum erlendis,“
segir hann en þeir Jóhannes unnu
brautryðjendastarf í þjálfun afreks-
barna í skákíþróttinni sem síðar þró-
aðist yfir í Skákskóla Íslands. „Við
vorum líka báðir á kafi í tónlist; Jó-
hannes, verslunarstjóri í Japis, sem
þá var og hét, og ég stórkúnni hjá
honum. Sú hugmynd kviknaði hjá
okkur að gera eitthvað saman tengt
tónlistinni og varð ofan á að opna
verslun sem myndi bjóða upp á tón-
list sem væri illfáanleg hjá öðrum
búðum. Auk þess að koma með nýtt
efni inn á markaðinn vildum við líka
skapa þægilegt andrúmsloft og hafa
mjög góða aðstöðu til hlustunar þar
sem viðskiptavinir gætu hlustað á allt
það sem væri í boði í búðinni og í leið-
inni gætt sér á úrvals espresso-kaffi.“
Kenndi ýmissa grasa í geisla-
diskarekkunum og skrifar Lárus það
m.a. á hvað þeir félagarnir eru miklar
alætur á tónlist. Fjölbreytnin og and-
rúmsloftið laðaði að litríkan hóp. „Við
fengum til okkar margt af ungu og
leitandi fólki sem var að spá í stefnur
og strauma úr alls kyns áttum, og
margt af því þekkt nöfn í tónlist-
arheiminum í dag. Koma t.d. Jóhann
Jóhannsson, meðlimir Sigur Rósar og
meðlimir Múm upp í hugann.“
Verslunin flutti á Skólavörðustíg
árið 2001 og hefur verið þar alla tíð
síðan. „Í dag er allt annað landslag í
verslun í miðbænum en á þessum
tíma vakti fyrir okkur að finna búð-
inni góðan stað sem væri samt ekki
alveg í alfaraleið, og að fólk þyrfti að
taka eitt lítið hliðarskref til að koma
til okkar.“
Verslunin studdi við útgáfuna
Árið 2003 bætist útgáfustarfsemi
við rekstur 12 tóna og kom fyrirtækið
með töluverðum látum inn á íslenska
hljómplötumarkaðinn. „Fyrsta platan
okkar vara jólaplata Eivørar Páls-
dóttur og var ein mest selda platan
þau jólin,“ segir Lárus og bætir við að
það hafi frá upphafi vakað fyrir þeim
Jóhannesi að ráðast í útgáfu, og þá
láta hagnaðinn af rekstri verslunar-
innar renna til útgáfustarfseminnar.
„Við lögðum líka áherslu á að greiða
leið ungs fólks sem væri að stíga sín
fyrstu skref, og vorum t.d. fyrstu út-
gefendur Mugison, Jóhanns Jóhanns-
sonar, Víkings Heiðars Ólafssonar,
Daníels Bjarnasonar, Ólafar Arnalds
og Ragnheiðar Gröndal. Allt er þetta
fólk sem steig sín fyrstu skref undir
eigin nafni hjá okkur, en varð síðan
listamenn sem öll þjóðin á.“
Undanfarnir tveir áratugir hafa
verið tími mikilla breytinga í tónlist-
arbransanum og er rekstrarumhverfi
12 tóna allt annað í dag en það var ár-
ið 1998. Útgáfustarfsemin fór mjög
vel af stað hjá fyrirtækinu og um
miðjan síðasta áratug opnaði versl-
unin útibú í Danmörku til að geta
komið íslensku tónlistarfólki betur á
framfæri erlendis. Var markið sett
hátt og skipulögðu Lárus og Jóhann-
es t.d. tónlistarferðalög með lista-
mönnum sínum vítt og breitt um Evr-
ópu. Tók samt smám saman að
þrengja að rekstrinum og að lokum
drógu 12 tónar saman seglin og lok-
uðu búðinni í Kaupmannahöfn.
Hefðu lokað ef ekki
væri fyrir ferðamennina
Plötusala hafði þá tekið miklum
breytingum, fyrst með ólöglegu nið-
urhali, síðan með risum eins og iT-
unes og loks að streymið tók yfir með
fyrirtækjum á borð við Spotify. Segir
Lárus að 12 tónar hefðu ekki getað
lifað þessar miklu sviptingar af nema
vegna mikillar sérstöðu og svo vegna
fjölgunar ferðamanna. „Stærstu búð-
irnar sem reyndu að vera með sem
allra mest úrval misstu marks og
voru þær fyrstu til að detta út af
markaðinum. Mannauðurinn í fyr-
irtækinu okkar, ástríðan fyrir tónlist-
inni, og úthugsað úrval af tónlist hélt í
okkur lífinu á meðan plötusala varð æ
erfiðari,“ útskýrir hann. „Í dag eru
það síðan erlendu ferðamennirnir
sem eru orðnir helstu bakhjarlar ís-
lenskrar tónlistar. Þeir eru miklu
duglegri að versla við okur en Íslend-
ingarnir, finnst íslensk tónlist mjög
spennandi og margir kynntust land-
inu fyrst í gegnum tónlistina. Segir
það sína sögu að ef maður leitar að
fimm frægustu Íslendingunum á Go-
ogle þá má vænta þess að fjórir
þeirra séu tónlistarfólk. Ef við hefð-
um ekki haft alla þessa ferðamenn er
ég hræddur um að við værum búin að
loka 12 tónum fyrir löngu.“
Lakari plötusala þýðir að 12 tónar
eiga erfiðara með að sinna útgáfu-
starfseminni. „Breytingin á tónlist-
armakaði hefur verið svakalegt högg
fyrir alla útgefendur á Íslandi, og
þýðir að við höfum ekki sömu burði til
að setja fjármagn í verkefni sem
gætu skilað okkur fleiri fram-
úrstefnulegum hljómsveitum á borð
við Sigur Rós, Mammút og Of Mon-
sters and Men,“ segir Lárus og bend-
ir á að jafnvel þótt íslenskir tónlist-
armenn fái sinn skerf af tekjum
streymisfyrirtækja eins og Spotify þá
eru upphæðirnar minni en tekjurnar
af plötusölu og ferðast ekki um tón-
listarhagkerfið með sama hætti og
áður. „Í gamla daga fóru þessir pen-
ingar allir í gegnum blóðrásina hér á
landi, þó að hluti af þeim hafi á end-
anum farið út í heim. Í dag rata pen-
ingarnir beint til Svíþjóðar, í tilviki
Spotify, og svo seytlar einhver skerf-
ur til baka. Er áætlað að Íslendingar
streymi tónlist fyrir um það bil millj-
arð króna árlega, og að þar af komi
aðeins um 150 milljónir aftur til
landsins.“
Munurinn á tekjum af plötusölu
annars vegar og streymi hins vegar
er sláandi. „Gefum okkur að hingað
komi til mín í búðina ungur tónlist-
„Erlendir ferðamenn eru
orðnir helstu bakhjarlar
íslenskrar tónlistar“
 Með minnkandi plötusölu hafa útgefendur ekki sömu
burði og áður til að styðja við unga tónlistarfólkið sem er
rétt að byrja  Tekjur af streymi tónlistar flæða ekki með
sama hætti um tónlistarhagkerfið og tekjur listamanna af
einum seldum diski eru á við þúsund spilanir á Spotify
26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. APRÍL 2018
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
„Hljómsveitin Volta var stofnuð 2015
á Akureyri með því hugarfari að
spila eingöngu frumsamda tónlist og
leyfa sköpunargleðinni að njóta sín,“
segir Aðalsteinn Jóhannsson, bassa-
leikari hljómsveitarinnar Volta, sem
sendi fyrir skömmu frá sér sína
fyrstu plötu, Á nýjan stað, og hefur
hún að geyma 12 frumsamin lög.
Auk Aðalsteins eru í sveitinni þeir
Heimir Bjarni Ingimarsson sem
syngur og leikur á kassagítar, Ingv-
ar Leví Gunnarsson sem leikur á raf-
gítar, Arnar Scheving trommari,
Hans Friðrik Hilaríus Guðmundsson
sem leikur á Hammond-orgel og Jó-
hannes Stefánsson sem leikur á raf-
gítar.
Heimir og Aðalsteinn hafa leikið
lengi saman, bæði í hljómsveitum og
sem dúett, og bættust Arnar og
Ingvar í hópinn fyrir þremur árum
og varð þá til hljómsveitin Volta. Síð-
ar komu svo Hans og Jóhannes.
Aðalsteinn er spurður hvernig
tónlist hljómsveitin semji og flytji og
segir hann Volta ekki hafa fastmót-
aða tónlistarstefnu, hún sé „rokk-
popp-sveitatónlistarbræðingur með
tilfinningu“.
Tröppugangur lífsins
En sækja þeir félagar innblástur
til ákveðinna tónlistarmanna eða
hjómsveita?
„Nei, það er meira bara svona það
sem hefur síast inn í gegnum árin,“
svarar Aðalsteinn. Lög og textar á
plötunni eru eftir hann og Heimi og
segir Aðalsteinn að textarnir fjalli
flestir um tröppugang lífsins, til-
veruna og annað sem verði á vegi
okkar allra, bæði ljós og skugga.
– Nú eru lögin bæði á íslensku og
ensku, hvers vegna á tveimur tungu-
málum?
„Okkur finnst erfiðara að semja á
íslensku, því þá er maður eitthvað
svo berskjaldaður. Einhvern veginn
Tröppugang-
ur lífsins
 Norðlenska hljómsveitin Volta send-
ir frá sér breiðskífuna Á nýjan stað
 Erfiðara að semja texta á íslensku