Morgunblaðið - 12.04.2018, Blaðsíða 82

82 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2018
VIÐTAL
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Fólk, staðir og hlutir eftir enska
leikskáldið Duncan Macmillan verð-
ur frumsýnt annað kvöld á Litla
sviði Borgarleikhússins, í samstarfi
við Vesturport og Þjóðleikhúsið í
Osló. Leikstjóri sýningarinnar er
Gísli Örn Garð-
arsson og leik-
stýrði hann einn-
ig norsku upp-
færslunni sem
hlotið hefur lof-
samlega dóma og
gengur fyrir fullu
húsi en verkið var
frumsýnt í Þjóð-
leikhúsinu í Osló í
febrúar síðast-
liðnum.
Leikritið heitir á frummálinu
People, Places and Things og var
frumsýnt í London árið 2015. Naut
það mikilla vinsælda þar í borg og
hlaut tvenn Olivier-verðlaun ári síð-
ar. Gísli heyrði af verkinu þegar
hann var að vinna í Englandi á sín-
um tíma og inntak þess kveikti í
honum, eins og hann greindi frá í
samtali við Morgunblaðið í júlí í
fyrra. Og nú er það komið á fjalirnar
í Borgarleikhúsinu, níu mánuðum
síðar, eftir að hafa hlotið mikið lof
frá frændum okkar Norðmönnum.
Leikkona fer í meðferð
Leikritið fjallar um leikkonu,
Emmu, sem er alkóhólisti og lyfja-
fíkill. Eftir hneykslanlegt atvik á
leiksviðinu fellst hún á að fara í af-
vötnun á meðferðarstofnun og virð-
ist á yfirborðinu tilbúin að takast á
við fíknina. Nína Dögg Filippus-
dóttir fer með hlutverk Emmu og
aðrir leikarar í sýningunni eru
Björn Thors, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir, Hannes Óli Ágústsson, Jó-
hann Sigurðarson, Maríanna Clara
Lúthersdóttir og Sigrún Edda
Björnsdóttir. Börkur Jónsson hann-
ar leikmynd og Þórður Orri Péturs-
son er ljósahönnuður en þeir unnu
einnig með Gísla að uppfærslunni í
Noregi.
Gísli segir verkið að mörgu leyti
eiga skýra skírskotun í líf sitt og
Nínu og að flestir muni hafa ein-
hverjar tengingar sem þeir kannist
við í verkinu. „Þetta fjallar um vímu-
efni og afneitun, það sorglega og það
hlægilega og grátbroslega í því sam-
hengi,“ útskýrir hann. Leikritið
fjalli um fólk sem glími við fíkn og
alkóhólisma á mismunandi stigum
og í mörgum birtingarmyndum. „Og
við fylgjumst fyrst og fremst með
leikkonu sem er skikkuð í meðferð
án þess að upplifa að hún eigi við
vandamál að stríða.“
– Er þetta algjört raunsæisverk
eða er líka húmor í því?
„Hvort tveggja. Það er mjög
raunsætt á margan hátt því þetta
eru raunveruleg mál en svo er þetta
líka grátbroslegt og litríkt eins og
lífið sjálft,“ svarar Gísli og bendir á
að við getum væntanlega öll verið
sammála því að alkóhólismi og fíkn
sé allt í kringum okkur og þess
vegna sé margt kunnuglegt í verk-
inu.
„Í öllum fjölskyldum er einhver
sem ætti ekki að drekka eða drekk-
ur of mikið, kann ekki að fara með
áfengi og svo við hin, sem eigum
ekki við vandamál að stríða en erum
í kringum þetta fólk og vitum ekki
hvernig við eigum að díla við það og
sýna því sannleikann.“
Norsk-íslenskt samstarf
Uppfærslan í Borgarleikhúsinu er
að flestu leyti sambærileg þeirri
norsku, að tungumáli og leikurum
undanskildum. „Ég er húsleikstjóri
við Þjóðleikhúsið í Osló og hef gert
flestar mínar sýningar hér á landi í
Borgarleikhúsinu,“ segir Gísli og að
hann hafi langað til að samnýta
krafta þessara húsa með einni sýn-
ingu. Því sé helmingur hins listræna
teymis norskur og hinn helmingur-
inn íslenskur. Nína Dögg og norska
leikkonan Ine Jansen fara með hlut-
verk Emmu og segir Gísli að þær
hafi náð vel saman og stillt saman
strengi á meðan sýningin var í mót-
un. „Þetta er tækifæri til að verða
fyrir áhrifum milli landa, vinna sam-
an og kynnast betur,“ segir hann um
samvinnuna.
Þýðandinn þekkir ferlið vel
Gísli segist hafa haft samband við
Macmillan á sínum tíma og kynnt
fyrir honum þessa hugmynd, að
vinna eina leiksýningu í tveimur
löndum og tók Macmillan vel í hana.
Og þegar kom að þýðingu verksins
fékk Gísli föður sinn, Garðar Gísla-
son, til liðs við sig. „Mig langaði að
fá þýðanda sem er mikið í þessum
heimi og pabbi er búinn að vinna
með fíklum uppi í Krýsuvík í fjöl-
mörg ár,“ segir Gísli en faðir hans
starfar sem menntaskólakennari og
hefur skrifað fjölda kennslubóka.
Gísli ólst upp í Noregi og segir hann
föður sinn því vel að sér þegar komi
að norskri þýðingu verksins. „Hann
er með góða tilfinningu fyrir hvers-
dagslegu tungumáli og þekkir mjög
vel allt lingóið og meðferðarferlið
sem á sér stað í verkinu. Þýðingin
þarf að koma frá organískum stað
þannig að það er ekki eins og ég sé
að reyna að redda fjölskyldunni
vinnu, þetta liggur hreinlega okkur
öllum nærri,“ segir Gísli.
Lyfin urðu að dauðagildru
– Hver var mesta áskorunin fyrir
þig sem leikstjóra við að setja upp
þessa sýningu?
„Fíkniefnaneysla ungs fólks og
inntaka lyfseðilsskyldra lyfja virðist
aldrei hafa verið meiri. Þetta er
raunverulegt þjóðfélagsvandamál og
ég hef persónulega orðið vitni að því
að of-úthlutun lyfseðilskyldra lyfja
til náins ættingja hafi dregið við-
komandi til dauða. Lyfin sem áttu að
hjálpa urðu að dauðagildru. Það er
engum dulið að það þarf samfélags-
átak gegn þessu. Fjölskyldur standa
ráðþrota gagnvart þessu meini aftur
og aftur, kynslóð eftir kynslóð og
þetta rústar heilu fjölskyldunum.
Svo ekki sé nú minnst á fjölskyldu-
skömmina sem fylgir þessu. Hve-
nær er þetta orðið „raunverulegt“
vandamál sem fjölskyldan getur
rætt innbyrðis? En við þá sem
standa fyrir utan? Er þetta aum-
ingjaskapur? Er þetta sjúkdómur?
Erum við misheppnaðir foreldrar
sem getum ekki haldið barninu okk-
ar frá vímuefnum? Er þetta uppeld-
inu að kenna? Allar þessar spurn-
ingar og þessi barátta á meðan allt
flæðir í áfengi og eiturlyfjum sem
gerir mótspyrnuna nánast ómögu-
lega. Og svo skömmin.
Ég myndi því segja að mesta
áskorunin við að setja þetta verk
upp væri að blanda þessu tvennu
saman, að nálgast umfjöllunarefnið
af alúð um leið og maður vill gera
gott og lifandi leikhús sem leikur á
allan tilfinningaskalann. Það eru jú
margar hliðar á fíkninni og hérna
mætir hún leikhúsinu í einni útgáfu
sem verður frumsýnd á morgun.
Það er mikil leikaravinna sem liggur
að baki enda er inntakið frá per-
sónulegum stað. Ég er búinn að
fylgja verkinu eftir í langan tíma,“
svarar Gísli. „Þetta er leikhópavinna
sem verður að sýningu þar sem
maður er með mjög skýran fókus á
hvert eigi að fara með verkið.“
– Nú er sýningin í Noregi búin að
fá glimrandi dóma, það hlýtur að
vera þægilegt fyrir þig að setja hana
upp á Íslandi með þá í farteskinu?
„Jú,“ segir Gísli og hlær. „Ef ég
hefði klúðrað þessu í Noregi hefði ég
þurft að endurskoða þetta. Ég hefði
getað byrjað alveg upp á nýtt, það
var ekkert sjálfgefið að þetta héldist
í hendur og það hefði í sjálfu sér ver-
ið reynsla að gera tvær gjörólíkar
útgáfur, en ég var að vona að þessi
samvinna myndi skila svipuðum
sýningum á báðum stöðum.“
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Í meðferð „Þetta fjallar um vímuefni og afneitun, það sorglega og það hlægilega og grátbroslega í því samhengi,“ segir leikstjórinn Gísi Örn um verkið.
Nálgast umfjöllunarefnið af alúð
 Leikritið Fólk, staðir og hlutir frumsýnt í Borgarleikhúsinu á morgun  Leikkona sem glímir við
áfengis- og lyfjafíkn fer í meðferð  „Þetta er raunverulegt þjóðfélagsvandamál,“ segir leikstjórinn
Gísli Örn
Garðarsson
Bankastræti 6 – sími 551 8588 – gullbudin.is
Úrval af íslenskri hönnun
Unicorn hálsmen
frá 5.400,-
SEB köttur - gylltur
frá 18.600,-
Alda hálsmen
frá 9.600,-
Birki armbands spöng
frá 22.400,-