Morgunblaðið - 18.04.2018, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. APRÍL 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Síldin kom ogsíldin fór ásínum tíma.
Af því dró þjóðin
þann lærdóm að
„góðærin“ eiga
sinn tíma, sér-
staklega ef ekki er
gáð að. Stundum
virðast hagfræðingar enn
horfa á hagsveiflur með hlið-
sjón af því hvernig Jósef réði
drauma Faraós, þótt þess sé
hvergi getið. Á fundi í Hong
Kong á dögunum minnti La-
garde, æðsta spíra Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, á það að
efnahagsþróunin væri sjaldn-
ast línuleg heldur gengi hún í
bylgjum. Nú væri heimurinn á
toppi uppsveiflu sem hefði
snaraukið kaupmátt og ofur-
trú á framtíðina.
Fyrir aðeins fáeinum vikum
hefðu flestir verið samdóma
um að þetta ár yrði sennilega
það besta í efnahagslegum
skilningi sem sést hefði um
langa tíð. En framhjá því
mætti þó ekki líta að óþægi-
lega mörg þungbúin ský óveð-
urs væru að myndast á himni
efnahagslífsins. Það væri
beinlínis hættulegt að horfast
ekki í augu við þau merki og
bregðast ákveðið við. For-
stjóri IMF minnti í því sam-
hengi á þau alkunnu sannindi
að skynsamlegast væri að
gera við húsþakið í
glaða sólskini, en
bíða ekki með að-
gerðir þar til ský-
fallið lemdi það.
Ekki var þó
fyllilega ljóst hvað
það var sem að
mati frú Lagarde
hafði þyrlað svörtum skýjum
upp í heiðloftin blá. Hún
nefndi þó til sögunnar að
gangverk alþjóðaviðskipta
hefði verið ruglað nokkuð með
óheppilegum inngripum. og
þótti ljóst að þar væri spjótum
beint að stefnumörkun stór-
leikarans á stærsta sviðinu,
með allt sitt tíst og uppistand í
ávölu skrifstofunni vestra.
Sá verður þó ekki skilinn
öðruvísi en svo að hann styðji
sem greiðastar leiðir í alþjóða-
viðskiptum. En þær leiðir
verði að vera jafngreiðar fyrir
alla og þá ekki síst Bandarík-
in, sem segjast hafa verið
snuðuð og snýtt án viðbragða
síðustu árin. Stöðva verði að
stórir aðilar nýti sér hinar
góðu hliðar alþjóðaviðskipta
út í æsar en setji svo hömlur,
þrengingar og upphækkanir á
leiðir annarra leikenda þegar
henti og „steli“ jafnvel lög-
verndaðri framleiðslu og leiki
menn grátt. Flestir viður-
kenna að það sé óþægilega
mikið til í slíkum ásökunum.
Kreppur eru góðæri
AGS. Sjóðurinn var
við dauðans dyr
þegar björg-
unarbátur krepp-
unnar birtist 2007-8}
Sækir hor að
góðæriskúm?
Íslensku lands-liðin í knatt-
spyrnu, bæði
kvennalið og
karlalið, hafa á
undanförnum ár-
um staðið sig
langt umfram það sem hægt
var að ætlast til. Þetta hefur
orðið til þess að aukinn þungi
hefur færst í umræðu um
uppbyggingu betri þjóðar-
leikvangs í Laugardal. Með
lið í heimsklassa er eðlilegt
að Ísland vilji tryggja að til
sé viðunandi heimavöllur sem
sómi sé að.
Birt hefur verið skýrsla
starfshóps ríkis og Reykja-
víkurborgar og telur starfs-
hópurinn margt mæla með
því að núverandi þjóðar-
leikvangur verði endurnýj-
aður. Það sé hægt að gera
með því að byggja upp opinn
knattspyrnuvöll eða fjölnota-
leikvang með opnanlegu þaki.
Síðarnefndi kosturinn býð-
ur vissulega upp á fjölbreytt-
ari notkun en sá fyrrnefndi,
en kostnaðurinn er líka um-
talsvert meiri. Kostnaður við
opinn völl er tal-
inn liggja á bilinu
7-11 milljarðar
króna en kostn-
aður við yfir-
byggðan fjölnota
völl er talinn vera
11-18 milljarðar króna.
Ef ákveðið verður að fara
út í svo miklar framkvæmdir,
hvort sem um opinn eða yfir-
byggðan völl er að ræða, er
ljóst að kostnaðurinn verður
umtalsverður. Og reynslan
sýnir að hann getur hæglega
orðið mun meiri en fyrr-
greindar áætlanir benda til.
Fara þarf varlega þegar
ákvörðun verður tekin um
þetta mál og hafa meðal ann-
ars í huga að útreikningum
um mögulegar tekjur og
kostnað við slíkar fram-
kvæmdir þarf að taka með
miklum fyrirvara. Ekki þarf
að líta lengra en niður að
Reykjavíkurhöfn til að sjá
nýlegt dæmi um metnaðar-
fulla og glæsilega byggingu
sem var fjarri því að standast
forsendur um tekjur og
gjöld.
Gæta þarf hófs
þegar opinberar
framkvæmdir eru
annars vegar}
Þjóðarleikvangur
F
rístundaheimili gegna mikilvægu
hlutverki í lífi flestra fjölskyldna
barna á grunnskólaaldri. Þar
fer fram frábært starf og á dög-
unum urðu ákveðin tímamót í
faglegri umgjörð þeirra þegar í fyrsta sinn
voru gefin út markmið og viðmið um gæði
starfs á frístundaheimilum á vegum mennta-
og menningarmálaráðuneytisins. Starfsemi
frístundaheimila hefur þróast mikið frá árinu
1995 þegar heimildarákvæði um þau var sett
grunnskólalög. Leiðarljós frístundaheimila
er að bjóða börnum upp á þátttöku í fjöl-
breyttu frístunda- og tómstundastarfi með
það að markmiði að efla sjálfstraust og fé-
lagsfærni þeirra. Lögð er áhersla á að um-
hverfi starfsins einkennist af öryggi, fag-
mennsku og virðingu þar sem jákvæð
samskipti og lýðræðislegir starfshættir eru í hávegum
hafðir í samræmi við Barnasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna.
Þessi nýju markmið og viðmið sem kynnt voru á
dögunum lýsa í senn metnaði og eru skýr varðandi
hlutverk, öryggi, velferð, inntak starfsins, jafnræði og
fagmennsku starfsfólks frístundaheimila. Gætt var að
því að þau væru ekki íþyngjandi fyrir sveitarfélögin,
ættu frekar að vera leiðbeinandi en þó með
það að markmiði að aðbúnaður barna á
grunnskólaaldri sem dvelja á frístundaheim-
ilum og skóladagvistum sé góður og að
tryggt sé að faglega verði staðið að rekstri
slíkrar þjónustu. Mikið og gott samráð hef-
ur átt sér stað í þessari vinnu við sveitar-
félögin sem reka frístundaheimilin og aðra
helstu hagsmunaaðila starfseminnar. Alls
staðar komu fram jákvæð viðhorf við gerð
markmiða og viðmiða og rætt um þýðing-
armikið skref til að efla faglegt starf frí-
stundaheimila og auka þróunarstarf í heima-
byggð.
Nú er mikilvægur áfangi er í höfn sem
snýr að því að samræma kröfur til starfsemi
frístundaheimila og stuðla að þróunarstarfi
um land allt í útfærslu og aukinni samþætt-
ingu skóla- og frístundastarfs fyrir yngri nemendur í
grunnskólum. Ég bind vonir við að sú góða vinna muni
gagnast öllum þeim sem starfa að málaflokknum og
verða til þess að efla starf frístundaheimilanna – nem-
endum, foreldrum þeirra og starfsfólki til hagsbóta.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Metnaður í markmiðum
fyrir frístundaheimili
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
liljaalf@gmail.com
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Erna Ýr Öldudóttir
ernayr@mbl.is
Bresk og bandarísk stjórn-völd vara nú sérstaklegavið netnjósnum Rússa.Viðvörunin er afrakstur
samvinnu Öryggisstofnunar (DHS)-
og Leyniþjónustu Bandaríkjanna
(FBI) og Netöryggisstofnunar Bret-
lands (NCSC) og má finna á vefsíð-
unni ncsc.gov.uk.
Því er haldið fram að Rússar
herji sérstaklega á netkerfi og net-
tæki eins og beina (e. routers), m.a. í
þeim tilgangi að undirbúa árásir á
stjórnkerfi og innviði annarra landa.
Breska blaðið The Times grein-
ir frá því að þúsundir nettækja á
heimilum, hjá fyrirtækjum og stofn-
unum, séu í hættu á að hakkarar nýti
sér aldur, galla, veikleika í hönnun
og uppsetningu stýrikerfa og hug-
búnaði tækjanna, ásamt auðveldum
aðgangsorðum og útrunnum vírus-
vörnum. Þeir geti óséðir yfirtekið
netkerfi og beina, safnað upplýs-
ingum, „spoofað“ (breytt tölvupósti
eða spjalli í sendingu) tölvu-
samskipti fólks og beðið átekta eftir
skipun um árás. Þegar hafi verið
brotist inn í fjölda beina frá Cisco,
einu stærsta tölvuinnviðafyrirtæki
landsins. Gefið er í skyn að vanda-
málið sé nú þegar útbreitt og alvar-
legt og Rússlandsforseti, Vladimír
Pútín, hafi með þessu gífurlega öfl-
ugt vopn í höndunum.
Jafnframt segir að bresk
stjórnvöld hafi greint frá því að mik-
ilvægar stofnanir og innviðir þar í
landi hefðu nú þegar orðið fyrir net-
árásum studdum af rússneskum
stjórnvöldum. Bandarísk stjórnvöld
hafi í framhaldinu sagst vera tilbúin
að svara Rússum í sömu mynt.
„Sá sem stjórnar beini getur
fylgst með allri netumferð um hann
og safnað upplýsingum eins og inn-
skráningar- og lykilorðum. Þetta er
gríðaröflugt vopn í höndum óvinar,“
að sögn yfirmanns netöryggismála í
Hvíta húsinu, Rob Joyce. Fram kom
að Rússar hafi stundað njósnir og
árásir í netheimum sl. 20 ár, en aldr-
ei fyrr hafi stjórnvöld á Vestur-
löndum séð ástæðu til að taka jafn
djúpt í árinni í yfirlýsingum og við-
vörunum vegna þess.
„Rússar eru sterkasti og hættu-
legasti andstæðingur okkar í net-
heimum,“ á yfirmaður NCSC, Ciar-
an Martin, að hafa sagt, en með
netárásum gætu þeir lamað mikil-
væga innviði eins og t.d. orku- og
vatnsveitu og heilbrigðisþjónustu.
Ekki vitað um innbrot enn
„Við höfum engar sannanir fyr-
ir eða vitneskju um að brotist hafi
verið inn í netbeina og -kerfi á þenn-
an hátt hérlendis, en við vitum hérna
hjá fyrirtækinu að slíkir beinar eru
aðgengilegir af netinu í þúsunda-
tali,“ segir Theódór Ragnar Gísla-
son, tæknistjóri hjá tölvuöryggis-
fyrirtækinu Syndis, en vill þó ekki
útiloka að það hafi gerst þó að ekki
sé vitneskja til staðar um það.
Theódór segir það geta verið
erfitt fyrir fólk að komast að því
hvort brotist hafi verið inn í tækin
þeirra eða ekki, til þess þurfi tölvu-
rannsókn þar sem hugbúnaður í
beinum sé óaðgengilegur og mjög
sérhæfður.
„Það sem fólk gæti
gert er að uppfæra lykil-
orðin sín og reyna að sjá
til þess að hugbúnaður-
inn í þeim sé reglulega
uppfærður, en oft sé það
ekki þannig. Svo ætti að
vera skylda hjá netþjón-
ustuaðilum, sem láta fólki
beinana í té, að ganga úr
skugga um að beinarnir
þeirra séu öruggir hvað varðar
uppsetningu og sam-
skipti þeirra við netið.“
Rússar taldir vera að
undirbúa netstyrjöld
Skjáskot/Cybermap Kapersky Lab
Netárásir Ísland er í 177. sæti yfir lönd sem ráðist er oftast á skv. vefkorti
netöryggisrisans Kapersky Lab sem sýnir netárásir gerast í rauntíma.
Skýrslunni, sem nefnist Viðvör-
unin, er fyrst og fremst beint til
stjórnvalda, innviðaþjónustu,
fyrirtækja og netfyrirtækja sem
veita þessum aðilum þjónustu.
Hún tekur sérstaklega til net-
kerfa og beina og segir hakk-
arana m.a. nýta sér úreltan hug-
búnað og/eða veikleika í
uppsetningu og tengingum við
netið. Þeir skimi skipulega á
netinu fyrir tækjum sem notast
við opin/veik tengi og þjón-
ustur eins og:
Telnet (oftast TCP tengi
23, en einnig TCP tengi 80,
8080 o.s.fr.v.).
HTTP, tengi 80.
Einföld netstjórn-
unarkerfi (SNMP, tengi
161/162).
Cisco Smart Install
(SMI tengi 4786).
Skýrslan útskýrir nánar
að hverju sé að hyggja og
hvað gæti gerst við
innbrot.
Skimað fyrir
veikleikum
MEÐ HVAÐA HÆTTI
TENGJUMST VIÐ NETINU?
Theódór Ragnar
Gíslason