Morgunblaðið - 20.06.2018, Qupperneq 21

UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2018
Fjölbreytt úrval af gæða viftum frá Vent-Axia fyrir eldhúsið, baðherbergið, skrifstofuna,
verkstæðið eða hesthúsið. Við aðstoðum ykkur við rétta valið.
Lo-Carbon Silhouette 125 Centrif-duo Silent
12in Wall fan Hi-line Sabre Plate
DALVEGI 10-14 | 201 KÓPAVOGI | SÍMI 540 7000 | FALKINN.IS
Hreint loft og vellíðan
Það borgar sig að nota það besta
VENT–AXIA VIFTUR
PÖNTUN AUGLÝSINGA: Til 25. júní.
Landsmót hestamanna
Veglegt sérblað tileinkað Landsmóti hestamanna
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 29. júní
Blaðið mun gera mótinu, og hestamennsku
góð skil með efni fyrir unnendur íslenska hestsins.
NÁNARI UPPLÝSINGAR:
Sigríður Hvönn Karlsdóttir
Sími: 569 1134
siggahvonn@mbl.is
SÉRBLAÐ
Hinn mikli bar-
áttumaður margra
góðra mála, Ásgeir
Jóhannesson í Kópa-
vogi, hringdi í mig á
dögunum og bað fyrir
skilaboð sem mér
þóttu allrar athygli
verð. Ásgeir hafði
verið á ferð þá um
daginn og hitt sölu-
menn álfsins fyrir
SÁÁ. Hann sagði
aumt að svo þörf starfsemi sem
þarna er verið að styrkja skyldi
þurfa að ganga beiningaveginn,
þar sem jafnvel börn væru á ferð
með betlistaf.
Hugmynd Ásgeirs, sem ég tek
heils hugar undir, er sú að ofan á
öll áfengiskaup yrði lagt eins kon-
ar tryggingagjald sem rynni beint
og óskorað til meðferðarmála, þ.e.
til þeirra sem yrðu undir í barátt-
unni við Bakkus, en þjónustu við
þetta fólk sinnir SÁÁ með sannri
prýði í dag. Þetta tryggingagjald
væri svo sjálfsagt áhættugjald, því
enginn sem færi að neyta áfengis
fengi í upphafi vitað hver örlög
hans yrðu, sérhver
áfengiskaup gætu orð-
ið skref til þeirra
grimmu örlaga.
Eitt er fullvíst að
það er bæði rétt og
skylt að huga vel að
því sem Sunnuhlíð-
arfrumherjinn, eins og
ég vil kalla hann, hef-
ur til mála að leggja.
Sannleikurinn er sá
að ef farið hefði verið
hvarvetna eftir því
sem Ásgeir lagði drög
að svo myndarlega á sinni tíð þá
væru öldrunarmál í öðrum farvegi
í dag. Þess vegna m.a. legg ég
eyru að orðum hans og bið aðra
eins að gjöra.
Og aftur að vímuefnunum og
baráttunni við myrkraöflin, sem ég
kalla svo.
Það er í raun skelfilegt að heyra
hversu vímuefnin fella sífellt fleiri,
þar sem áfengið er oftast frum-
rótin.
Það er líka dapurlegra en orð fá
að komið að heyra um fjárvöntun
til að taka á málum, sem varða
lífsafkomu og heill svo ótalmargra.
Í ljósi þess hve mikils er neytt af
áfengi er það, því miður reyndar,
að myndarlegt áhættugjald sem
hugmyndir Ásgeirs lúta að ætti
miklu að skila og nýtast á margan
veg í baráttunni til betra lífs.
Það er svo önnur og enn ótrú-
legri staðreynd að á Alþingi Ís-
lendinga eru þingmenn við það
iðnastir í þessum málaflokki að
opna enn fleiri ógæfugáttir. Ný-
lega var svo einnig bent á það hví-
líkur ógnarfjöldi á okkar litla landi
væri í framleiðslu á áfengi. Víst er
að Bakkus og Mammon eiga víðast
hvar samleið, það sannast þarna.
En ég bið allt hugsandi fólk að
hugleiða vel tillöguna hans Ásgeirs
og veita henni svo brautargengi.
Hún væri auðnuskref ef vel væri
eftir fylgt.
Skilaboð Ásgeirs Jóhannessonar
Eftir Helga Seljan »… að ofan á öll
áfengiskaup yrði
lagt eins konar trygg-
ingagjald sem rynni
beint og óskorað til
meðferðarmála.
Helgi Seljan
Höfundur er fv. alþingismaður.
Kenninguna um „há-
mark umfangs efna-
skipta á ævilengd“ sem
virðist sameiginleg svo
til öllum lifverum er
eftir dr. Roland Prinz-
inger prófessor í líf-
fræði og efnafræði en
hann starfaði frá 1984
–2012 við Johann Wolf-
gang Goethe háskólann
í Frankfurt /Main.
Hann er frægur fyrir kenningar sín-
ar um lífslengd sem byggjast á orku-
notkun lífveranna. Með því að rann-
saka efnaskiptahraða og
orkuumsetningu á massaeiningu
(efnaskiptaorku á gramm massa)
kom í ljós að því stærri sem lífveran
er þeim mun hægari er efnaskipta-
hraðinn og gildir þetta fyrir allt:
plöntur, dýr og einfrumunga. En
þetta verður öfugt varðandi nokkuð
jafna hámarksævilengd lífveranna
(lífeðlisfræðilegur tími) og lifa stærri
lífverur lengur vegna hægari efna-
skiptahraða. Fyrir fugla fannst að
fuglar sem lifðu t.d. 4 ár notuðu jafn-
mikla orku yfir ævina og 80 ára páfa-
gaukur. Sé þetta skoðað lífeðlis-
fræðilega verða allir jafn gamlir ef
orkan er tímamælirinn. Ef sjúkdóm-
um, slysum, drápum eða næring-
arskorti o.fl. væri ekki til að dreifa
myndi maðurinn lifa yfir 100 ár eins
og hann hefur haft upplag til í þús-
undir ára en meðalaldur haldist lágur
og nokkuð stöðugur. Á síðustu rúm-
lega 100 árum hafa æ fleiri náð hærri
aldri vegna læknavísindanna og betri
næringar. Roland heldur því fram að
hámarks ævilengd sé gefin öllum líf-
verum með æviorkunotkun reiknaðri
á massaeiningu og sé sú sama hjá öll-
um . Þá lifa konur lengur en karlar
sem er skýrt með því að þær noti
jafnmikla orku yfir æviskeiðið en
bara hægar.Sama eigi sér stað hjá
öðrum dýrum. Roland heldur því
fram að heildaræviorka allra lífvera
sé sú sama reiknuð á massa. Mest er
orkunotkunin í byrjun en minnkar
með tímanum og hjá manninum um
30% við sjötugt. Þetta er ekki ótrú-
legt því hjá lífverum sem nota súrefni
til að brenna fæðunni
eru hvatar og efni efna-
skiptanna yfirleitt þau
sömu auk þess sem
flestar frumur lífvera
nota hina skjálfstæðu
hvatbera til orku-
vinnslu á ATP orku-
miðlinum.Hvatberarnir
deyja eftir að hafa
framleitt visst magn
orku og ráða þannig í
raun ævilengd hýsils-
ins. Lífslíkur eru því í
raun háðar því hvort við brennum
orkunni hratt eða hægt því heildar-
orkukvótinn er fasti. Þeir sem sofa
mikið, vinna létt störf og taka ekki
þátt í keppnisíþróttum eigi því að
geta náð hæstum aldri með því að
vera lengur að nýta kvótann. Þá er
góð heilsa ekki forsenda langlífis því
að gamla frú Carrie í BNA var orðin
116 ára 1991 og hafði þá legið á
sjúkrahúsi í 76 ár. Meira að segja dýr
í búrum eins og páfagaukar lifa leng-
ur en frjálsir. Þá verða munkar og
nunnur háöldruð. Þá er það stressið
sem örvar hormónana og þeir svo
efnaskiptin sem eykur notkun orku-
kvótans. Það er t.d. gott að jogga og
ná niður stressi og um leið efna-
skiptahraðanum og spara orkukvót-
ann. Hugsanlega hjálpar „ræktin“
hér líka til en sé þá ekki hjarta og
æðar látin verða fyrir of miklu álagi
því það er alls ekki hollt fyrir lífs-
lengdina vegna mikillar orku-
brennslu. Bara hækkun hitastigs hjá
einfrumungum tvöfaldar efnaskipta-
hraðann og helmingar ævilengd til
næstu frumuskiptingar.
Orkulega séð
gætum við öll
orðið jafngömul
Eftir Pálma
Stefánsson
Pálmi Stefánsson
» Oxandi frumur
flestra lífvera eru
með líka hvata, hvarf-
efni og orkuvinnslu og
sömu orku / gramm
massa en efnaskipta-
hraðinn ræður hámarks
ævilengd.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
Atvinnublað
alla laugardaga
mbl.is