Morgunblaðið - 03.07.2018, Page 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2018
SMÁRALIND
www.skornirthinir.is
Útsöluverð
5.398
verð áður 17.995
vatnsheldir
stærðir 41-46
Útsöluverð
2.998
verð áður 5.995
stærðir 24-30
Útsalan í fullum gangi
30-70%
afsláttur
Sportskór með ljósum
Herraskór úr leðri
Nú um stundir er tal-
að um að hagur Íslend-
inga standi með miklum
blóma.
Þessu til stuðnings
má nefna:
 Erlend staða þjóð-
arbúsins í lok árs 2017
var 800 milljarðar í plús
en var neikvæð um
10,000 milljarða í árslok
2008.
 Erlend lán hins opinbera (ríki og
sveitarfélög) í lok 2017 voru 4,7% af
vergri landsframleiðslu á móti 23,5%
2008.
 Verg landsframleiðsla óx um
53% frá 2008 til 2017.
 Laun hækkuðu að sama skapi
um 53% frá 2008 til 2017.
 Sé tekið tillit til verðbólgu óx
kaupmáttur launa um 23,9%.
 Það sem kostaði erlendis frá ár-
ið 2008 100 krónur kostaði 70 krónur í
lok árs 2017.
 Heildareignir framteljenda
(260.153 talsins) voru 4.968 milljarðar
2016 á móti 3.656 milljörðum 2008.
 Skuldir framteljenda sem hlut-
fall af eignum voru 36% árið 2016 á
móti 46% 2008.
 Fjármagnstekjur sem hlutfall af
heildartekjum framteljenda 2016
voru 8% á móti 12,8% árið 2008.
 Atvinnuleysisbætur 2016 voru
7,8 milljarðar á móti 20,5 milljörðum
2008.
Það ætti að vera sérstakt fagn-
aðarefni þeim sem hafa áhyggjur af
misskiptingu tekna og eigna að hlut-
fall fjármagnstekna í heildartekjum
fór lækkandi milli 2008 og 2016 og
sömuleiðis að skuldsetning hefur
minnkað yfir sama tímabil.
Það að gengi krónunnar er hátt
þýðir að það er ódýrara fyrir okkur
að kaupa erlendis frá eða skreppa til
útlanda. Hvað þessu síðastnefnda
viðkemur, að öðru óbreyttu, þá
þrengir að innlendri starfsemi sem
keppir við innflutning og útflutnings-
starfsemi, svo sem sjávarútvegi, stór-
iðju, hugbúnaðargerð og þjónustu
innanlands við erlenda ferðamenn.
Það er vísast skoðun margra að
betra sé að hafa fjölþætta útflutn-
ingsstarfsemi fremur en fáþætta,
sem vörn við sveiflum í lands-
framleiðslunni og gengur það viðhorf
þvert á ánægju fólks
með sterka krónu.
Sé litið á gengi krón-
unnar í upphafi árs
2015 til loka 2017 þá
kemur í ljós að verð á
dollara hefur lækkað
um 18,5%.
Á sama tíma hafa
laun hækkað um 27%
miðað við launavísitölu
og innlent verðlag um
6,7%.
Þessar verðlags-
breytingar hafa komið
illa við fyrirtæki sem standa í útflutn-
ingi og eða keppa við innflutning eins
og sjá má af töflunni hér að neðan.
Áhrif verðlagsbreytinga á rekstr-
arniðurstöðu dæmigerðs hugbún-
arfyrirtækis í útflutningi má sjá í
meðfylgjandi töflu.
Hagnaður hefur farið úr 9,8 millj-
ónum árið 2014 í 102,2 milljóna tap
árið 2017. Eigið fé hefur farið úr 99,8
milljónum í lok 2014 í mínus 2,3 millj-
ónir í lok 2017. Þetta eru hinar
rekstrarlegu staðreyndir sem út-
flutningsfyrirtæki standa frammi
fyrir í dag. Það er svo að rekstrarleg
og efnahagsleg staða þeirra í lok árs
2014 var með ýmsum hætti en öll
hafa þau fundið fyrir óhagstæðum
áhrifum misgengis launa, innlends
verðlags og gengis. Það er svo í tilfelli
hvers og eins fyrirtækis hvort það
hafi eða geti staðið af sér þessa óhag-
stæðu þróun.
Það eru ýmsar ástæður sem valda
styrkingu krónunnar og engu að síð-
ur jákvæðum viðskiptajöfnuði. Veld-
ur þar mestu mikill vöxtur ferðaþjón-
ustunnar og lækkun erlendra skulda
og þar með minni vaxtabyrði sem
hvort um sig leiðir til betri útkomu
viðskiptajafnaðar. Í raun eru Íslend-
ingar að lána erlendum þjóðum beint
eða óbeint sem nemur viðskiptajöfn-
uði ár hvert.
Það kann að fara svo að velgengni í
ferðaþjónustu reynist ekki áfram sú
uppspretta gjaldeyris og atvinnu-
tækifæra og komi til niðursveiflu
væri æskilegt að önnur tækifæri til
útflutnings og atvinnusköpunar væru
til staðar til að milda niðursveifluna.
Til þess að tryggja eða styðja við
vöxt útflutningstekna með fleiri stoð-
um þarf að öðru óbreyttu gengi krón-
unnar að lækka. Ef við lítum fram hjá
inn/út-tollum eða niðurgreiðslu á
lausnum sem efnahagsbandalagið
kynni að gera athugasemdir við, ligg-
ur beinast við að hið opinbera auki við
eftirspurn eftir gjaldeyri, sem afleið-
ingu aukinna umsvifa í uppbyggingu
innviða og innflutningi á hvers konar
tækjum og lyfjum tengdum heil-
brigðisþjónustunni. Með hliðsjón af
viðskiptajöfnuði síðustu ára og áætl-
un næstu ára þyrfti eftirspurn-
araukningin að vera einhvers staðar
á milli 100 og 200 milljarða fyrir yf-
irstandandi ár sem síðan ákvarðast
ár frá ári að teknu tilliti til æskilegs
viðskiptajafnaðar og gengismark-
miða. Nefnd útgjöld ættu ekki að
kalla á aukna skattheimtu þar eð
greiðsla frá því opinbera væri í formi
peningaprentunar sem færi í kaup á
gjaldeyri og ætti ekki að auka veru-
lega eftirspurn eftir vinnuafli og að
því marki sem eftirspurnin eykst þarf
að gæta þess að hún dreifist innan
árs þannig að aukningin falli á þann
tíma ársins þar sem vinnuaflseft-
irspurnin er sem minnst. Ef til þess
kæmi að verðbólgan færi á skrið gæti
hið opinbera hindrað það með útgáfu
ríkisskuldabréfa. Aukin erlend fjár-
festing lífeyrissjóðanna hefði aug-
ljóslega áhrif til lækkunar á gengi,
hins vegar er það svolítið skondið
eins og nú er gert að tala um í öðru
orðinu að auka þurfi fjárfestingu er-
lendra á Íslandi og í hinu að lífeyr-
issjóðirnir eigi að fjárfesta meira er-
lendis. Leiða má líkur að því að erlent
eignasafn lífeyrissjóðanna hafi ekki
skilað góðum arði undangengin tvö til
þrjú ár, í það minnsta í samanburði
við innlenda eignasafnið.
Við erum öll í ástandinu og það er gott
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson
» Til þess að tryggja
eða styðja við vöxt
útflutningstekna með
fleiri stoðum þarf að
öðru óbreyttu gengi
krónunnar að lækka.
Þorbjörn Guðjónsson
Höfundur er cand. oecon.
Áhrif verðlagsbreytinga á rekstrarniðurstöðu
Dæmigert hugbúnaðarfyrirtæki í útflutningi
Árið 2014
Verðbreytingar
lok 2014 til loka 2017 Árið 2017
Rekstrartekjur 350.000.000 Gengi -18,45% 285.425.000
Vöru- og hráefnisnotkun -41.376.347 Innlent verðlag +6,70% -44.148.562
Launakostnaður -146.386.102 Laun +27,00% -185.910.349
Annar rekstrarkostnaður -116.617.893 Innlent verðlag +6,70% -124.431.292
Fyrningar -25.232.256 -25.232.256
Fjármagnsliðir -7.901.338 -7.901.338
Hagnaður fyrir skatt 12.486.065 -102.198.797
Tekjuskattur -2.497.213 –
Hagnaður eftir skatt 9.988.852 -102.198.797
Skuldir 131.688.963 131.688.963
Eigið fé 99.888.517 -2.310.280
Heildareignir = skuldir 231.577.480 129.378.684
Það gerist ýmislegt
skemmtilegt og fróð-
legt á Alþingi. Sumir
þar vita mikið, með-
allagið gildir hjá öðr-
um, en svo eru sumir,
sem vita fulllítið.
Þetta er auðvitað eins
og gengur og gerist,
en of lítil þekking er
frekar óheppileg akk-
úrat á Alþingi.
Í fyrirspurnatíma 7. júní spurði
einn þingmanna Miðflokksins fjár-
málaráðherra í sakleysi sínu út í
Arion banka. Sölumál og verðgild-
ismál eignarhluta ríkisins. Byggði
hann fróðleiksþörf sína á blaða-
grein sem hann hafði hnotið um.
Ég verð að viðurkenna að fyrir
mér var hugleiðing og
spurning þingmanns-
ins frekar óljós.
Enda brást fjár-
málaráðherra ekki við
hinn versti við,
kannski, en svona al-
lólundarlega. Sagði
hann að þingmaðurinn
vissi ekki nokkurn
skapaðan hlut um
málið og ráðlagði hon-
um að lesa fleiri
blaðagreinar og
kynna sér málið bet-
ur. Þetta virtist góð ráðlegging en
á þá auðvitað líka við um aðra.
Í blöðunum var svo fjallað um
þetta m.a. með fyrirsögninni „Seg-
ir þingmann ekki vita nokkurn
skapað hlut um sölu Arion“. Þetta
var vitaskuld ekki skemmtilegt
fyrir þingmanninn sem þó er mað-
ur mikið og margmenntaður og
reyndur víða að úr heiminum, líka
úr Miðausturlöndum.
Ekki veit ég hvort sjóndeild-
arhringur fjármálaráðherra nær
svo langt. Alla vega náði hann
ekki til annarra Norðurlanda –
Svíþjóðar – þennan sama dag.
Seinna sama dag fitjaði nefni-
lega góður og gegn þingmaður
Flokks fólksins, doktor, upp á
fárinu sem fylgir verðtryggðum
lánum, einkum þar sem húsnæð-
iskostnaður er hafður með í vísi-
tölu, en þetta keyrir hana upp án
þess að verðhækkanir varnings og
þjónustu komi til.
25 aðrar þjóðir Evrópu hafa
þetta því ekki svona. Þær halda
húsnæðiskostnaði utan vísitölu,
enda ræðst hann ekki af verðlags-
hækkunum heldur framboði og
eftirspurn eftir lóðum, skipulags-
hraða borgar- og bæjaryfirvalda
o.s.frv.
Doktorinn var því að berjast
fyrir því að húsnæðiskostnaður
yrði tekinn út úr framfærslu-
vísitölu, en þáttur hans í vístöl-
unni hefur valdið skuldurum
landsins, sem álpuðust til að taka
vísitölubundin lán, stórfelldum –
milljarðatuga – aukaútgjöldum.
Barátta doktorsins er því gott
mál, sem undirritaður hefur talað
fyrir og styður – líka reyndar
fyrrnefndur þingmaður, sem fjár-
málaráðherra snupraði – en þetta
kerfi myndar eftirfarandi víta-
hring:
 Bæjar- og skipulagsyfirvöld eru
síðbúin með skipulag nýrrar
byggðar og úthlutun lóða.
 Skortur á lóðum leiðir til hækk-
unar á húsnæði, bæði til kaups og
leigu.
 Þessi aukni húsnæðiskostnaður
er reiknaður inn í framfærslu-
vísitölu.
 Það þrýstir upp verðbólgu-
vísitölu.
 Verðbólga þrýstir upp vöxtum.
 Hækkandi vextir auka til-
kostnað fyrirtækja, sem aftur leið-
ir til kostnaðarhækkunar og verð-
hækkana.
Svona rúllar þetta áfram. Gáfu-
legt kerfi, eða hitt þó heldur.
Engin furða að Lars Jonung,
prófessor frá Lundi, sem peninga-
stefnunefnd fékk til að meta ís-
lenzkt hag- og peningakerfi, hafi
sagt að við gætum öll verið miklu
ríkari, ef hag- og peningastjórn
landsins hefði verið stöðugri og
vitrænni.
Þetta átti auðvitað ekki aðeins
við um vísitöluútreikninginn, held-
ur líka og sérstaklega um gjald-
miðilinn, krónuna, sem allir sjá að
er stórfelldur bölvaldur, svikatól,
nema íhalds- og afturhaldsöflin;
Sjálfstæðismenn, Framsókn,
Seðlabankastjóri og nú kannske
VG líka.
En aftur inn á þing 7. júní.
Fjármálaráðherra þurfti auðvit-
að að láta til sín taka í umræðunni
um vístöluna, enda á þetta að vera
hans sérfag og sterkasta hlið.
Hann vitnaði til þess, að húsnæð-
isvandi væri mikill í Svíþjóð – þó
að þetta væri nú ekki beint sú um-
ræða – og mikill fjöldi ungmenna
þyrfti að búa heima hjá foreldrum
sínum í „evru-landinu Svíþjóð“,
þar sem „evru-vextir“ réðu, eins
og ráðherra orðaði það.
Þetta virkaði flott útspil hjá
fjármálaráðherra og átti þetta
auðvitað að sanna að evra væri
slæm en krónan góð, þó að leiðin
að þeim ætlaða sannleika væri
nokkuð löng.
Það var bara einn galli á gjöf
Njarðar: Gjaldmiðill Svía er
sænsk króna, ekki evra!
Mennirnir sem vissu of lítið
Eftir Ole Anton
Bieltvedt
Ole Anton Bieltvedt
» 25 þjóðir Evrópu
halda húsnæðis-
kostnaði utan vísitölu,
enda ræðst framboð og
eftirspurn eftir lóðum af
skipulagshraða borgar-
og bæjaryfirvalda
o.s.frv.
Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslu-
maður og stjórnmálarýnir.