Morgunblaðið - 11.07.2018, Blaðsíða 11

FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 2018
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Harpa Grímsdóttir, hópstjóri ofan-
flóðavöktunar Veðurstofu Íslands,
segir að framhlaupið úr Fagraskóg-
arfjalli í Hítardal hafi komið af svæði
sem hafði áður verið á hreyfingu.
- En er hætta á að svona atburðir
verði víðar?
„Það er sjaldgæft sem betur fer að
það verði svona stórir atburðir og
ekki víða hætta á þeim,“ sagði Harpa.
„Þar sem jöklar hörfa í hlýnandi
loftslagi verða eftir brattar og óstöð-
ugar hlíðar. Nú erum við að fylgjast
með sprungu í Svínafellsheiði ofan
við Svínafellsjökul. Hætta er á að
berghlaup geti mögulega orðið þar
og víðar á jökla.“
Fyrst kom minni skriða
Framhlaupið í Fagraskógarfjalli
varð klukkan 05.17 þann 7. júlí, sam-
kvæmt jarðskjálftamæli á Ásbjarn-
arstöðum í Borgarfirði. Talið er að
meginskriðan hafi fallið þá. Refa-
skytta sem var á svæðinu heyrði
skriðu falla um klukkan 23.30 kvöldið
áður. Þegar rofaði til sást að skriða
hafði fallið þar sem stóra framhlaupið
féll tæpum fimm tímum síðar, að því
er segir á vef Veðurstofu Íslands. Þar
kemur fram að upptakasvæðið sé
mögulega gamalt framhlaup. Frum-
niðurstöður benda til að rúmmál
framhlaupsins sé 10-20 milljónir m3
og flatarmálið um 1,5 km2. Skriðan er
líklega 20-30 metra þykk þar sem
hún er þykkust og jaðarinn víða 5-10
metra hár. Framhlaupið er talið vera
ein af stærstu skriðum sem fallið hafa
á sögulegum tíma á Íslandi. Til sam-
anburðar var berghlaupið sem varð í
Öskju 2014 um 20 milljónir m3.
Talið er að hlíðin hafi sprungið
fram vegna veikleika sem var í fjall-
inu. Þá þykir líklegt að rigningar og
leysing undanfarna mánuði hafi vald-
ið því að vatnsþrýstingur í sprungum
á svæðinu hafi verið óvenjumikill.
Framhlaupið olli miklum landspjöll-
um og talið er líklegt að fé hafi orðið
undir hlaupinu. Ljóst er að töluverð-
ar breytingar verða á vatnafari svæð-
isins sem m.a. munu hafa áhrif á lax-
veiðiána Hítará.
Vegarlokun aflétt í gær
Veðurstofan telur ekki sérstaka
hættu vera á öðru stóru framhlaupi á
svæðinu, að svo stöddu. Mikið er um
grjóthrun og smáskriður í skriðu-
sárinu og getur það haldið áfram. Því
er ekki ráðlegt að vera á ferðinni ná-
lægt sárinu.
Lokun á veginum meðfram Hítará,
sem lokað var eftir að framhlaupið
varð á laugardag, var aflétt í gær.
Jón S. Ólason, yfirlögregluþjónn á
Vesturlandi, sagði í samtali við mbl.is
að sveitarstjórn Borgarbyggðar
vinni að því að setja upp aðvörunar-
skilti í stað lokunarskiltanna. Þar
verður varað við því að hrun geti orð-
ið úr fjallshlíðinni, að sögn Gunnlaugs
A. Júlíussonar, sveitarstjóra Borgar-
byggðar.
Guðmundur Ingi Guðbrandsson,
umhverfis- og auðlindaráðherra,
greindi frá stöðu mála í Hítardal á
ríkisstjórnarfundi í gær.
Veikleiki fjallsins
 Hætta er á berghlaupum þegar jöklarnir hopa  Fram-
hlaupið í Fagraskógarfjalli kom fram á jarðskjálftamæli
Ratsjármynd/Landhelgisgæslan
Framhlaupið Á ratsjármyndinni má greina landslagið í skriðunni. Þar eru
bæði hólar og lægðir. Skriðan stíflaði Hítará og vatn safnaðist ofan við.
Skriða féll úr Dýjafjalli í Fagra-
dal í Vopnafirði vorið 2011. Dal-
urinn er í eyði og urðu menn
skriðunnar ekki varir fyrr en um
sumarið. Árni Magnússon á
Vopnafirði fer í Fagradal á
hverju sumri.
„Fyrstu ummerkin sáum við í
fjörunni þar sem áin fellur til
sjávar. Þar var komin eyri og
nýtt og allt öðruvísi grjót og
gróðurleifar. Svo var kvistur í
þessu en það er ekki mikið af svo-
leiðis í þessu landi, helst þó þarna
inn frá,“ sagði Árni. Þegar geng-
ið var út á fjallið Búr, sem er
gegnt Dýjafjalli, sást skriðan.
Þar sem skriðan fór yfir voru
mýrar sem áður voru heyjaðar.
Skriðan ruddi burt grónu landi
og dreifði víða aur. Árni sagði að
sárið sé byrjað gróa upp en eigi
töluvert langt í land með að verða
fullgróið.
Um 200.000 rúmmetrar
Jón Kristinn Helgason, jarð-
fræðingur hjá Veðurstofu Íslands,
fór á vettvang 2-4 vikum eftir að
skriðan féll. Miðað við þá miklu
úrkomu sem var í maí 2011 telur
hann líklegt að skriðan hafi fallið
um miðjan mánuðinn.
Upptakabraut skriðunnar var
um 70-80 metra breið og hljóp
hún tæpan kílómetra niður í ána
og breiddi mjög úr sér. Greinileg
ummerki sjást um kílómetra nið-
ur með árbakkanum. Skriðan fór
um 100 metra upp í hlíðina á móti
og var um 30 metra hæðarmis-
munur á farvegi árinnar og þar
sem skriðan fór hæst. Svo hélt
hún áfram niður farveginn.
Jón telur að hlíðin hafi verið
orðin vatnsósa og efnið sprungið
fram af miklum ofsa. Skriðan
stíflaði ána á a.m.k. 200 metra
kafla. Ummerki voru um að vatn
hafi safnast upp á bak við stífluna
og myndað lítið lón sem svo
sprakk fram. Flóðið hefur ætt
fram árfarveginn niður í árósa.
Áætlað er að efnismagnið í skrið-
unni hafi verið allt að 200.000 m3,
miðað við mælingar á staðnum.
Þá var ekki tekið tillit til rofsins
niður hlíðina.
Ljósmynd/Jón Kristinn Helgason
Fagridalur Skriðan úr Dýjafjalli fór yfir dalinn og upp í hlíðina á móti.
Skriðan spratt fram
af miklum ofsa
 Skriða í Fagradal í Vopnafirði 2011
Álfheimum 74, 104 Rvk, sími 568 5170
Verið velkomin
1988 - 2018
Afmælistilboð
Í tilefni 30 ára
afmælisársins verður
30%afsláttur
frá miðvikudeginum 11. júlí til
miðvikudagsins 18. júlí af öllum
ponsjó, kjólum og töskum