Morgunblaðið - 01.08.2018, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Breyttarmælingar ámengun
bifreiða hafa vald-
ið nokkrum titr-
ingi meðal þeirra,
sem selja bíla hér
á landi, vegna útlits fyrir að
breytingin muni leiða til ræki-
legrar hækkunar á gjöldum og
þar með verði á nýjum bílum. Í
Morgunblaðinu í gær tekur
Bjarni Benediktsson, fjár-
mála- og efnahagsráðherra, af
skarið og segir að það sé ekki
markmið hinna breyttu mæl-
inga að auka tekjur ríkissjóðs.
„Ég hef haft áhyggjur af
þessu máli og er með það til
greiningar í fjármála- og efna-
hagsráðuneytinu,“ segir
Bjarni. „Þeirri vinnu er ekki
alveg lokið. En ég útiloka ekki
að við bregðumst við vegna
þessara ábendinga.“
Með hinum nýju mælingum
er ætlunin að komast nær því
hvað bílar valda í raun mikilli
mengun þegar komið er á göt-
una, en við þær kjöraðstæður,
sem hingað til hefur verið
mælt við. Það hefur lengi blas-
að við neytendum að yfirleitt
fer ekki saman uppgefin notk-
un bíla á eldsneyti og raun-
notkun og full ástæða til að
færa slíkar mælingar til betri
vegar. Það er hins vegar
ástæðulaust að slíkar breyt-
ingar bitni á neytendum, sér-
staklega í ljósi þess að nú þeg-
ar eru mishá bifreiðagjöld
notuð til að stýra neytendum
og ýta undir kaup á vistvænum
bílum.
Það er því ánægjulegt að
Bjarni ætlar að taka þetta mál
til skoðunar með það að leið-
arljósi að það sé
ekki markmið
breyttra mælinga
á mengun bifreiða
að auka tekjur rík-
issjóðs.
Bjarni fjallar
einnig um það í samtalinu við
Morgunblaðið í gær að hann
sjái fyrir sér að trygginga-
gjaldið verði lækkað í skrefum
strax um næstu áramót og svo
aftur ári síðar.
Tryggingagjaldið var hækk-
að þegar bankakerfið fór á
hliðina vegna þess ástands,
sem þá skapaðist á vinnu-
markaði. Gjaldið fór upp í
8,65%, en hefur smám saman
verið lækkað síðan og er nú
komið niður í 6,85%. Þótt allar
forsendur hækkunar trygg-
ingagjaldsins séu horfnar,
vinnumarkaðurinn sé öflugur
og atvinnuleysi hverfandi, hef-
ur gjaldið ekki verið fært til
þess horfs sem var 2008. Þá
var það 5,34%.
Áform um að lækka trygg-
ingagjaldið skipta verulega
miklu máli fyrir atvinnurek-
endur, sérstaklega smærri
fyrirtækja.
Í viðtalinu nefnir Bjarni
einnig lækkun neðra skatt-
þrepsins og vísar þar til
stjórnarsáttmálans. Segir
hann að það muni gerast í
áföngum í samspili skattþrepa
og bótakerfanna. Það er gott
að hreyfing er komin á þessi
mál. Reyndar er ástæða til að
fara rækilega ofan í saumana á
skattheimtu í landinu og má
þá hafa að leiðarljósi kjörorð
arkitekta, sem hampa einfald-
leikanum, þess efnis að oft er
minna meira.
Gott að hreyfing er
komin á áform um
skattalækkanir}
Endurmat gjalda og
skattalækkanir
Facebook sagðifrá því í gær
að fyrirtækið
hefði fjarlægt 32
notendur eða síð-
ur af vefjum sín-
um. Þeir sem
settu upp þessar síður munu
hafa villt á sér heimildir og
ætlað að nota síðurnar til að
hafa áhrif á bandarísku kosn-
ingarnar í nóvember.
Það er ágætt að Facebook
er farið að hafa áhyggjur af
umræðum um neikvæð áhrif
fyrirtækisins, en óvíst að
þessar 32 síður hafi mikið að
segja í stóra samhenginu. Og
þær breyta því ekki að þeir
sem verja of miklum tíma á
samfélagsmiðlum en litlum
tíma á raunverulegum fjöl-
miðlum eiga það á hættu að
verða af því sem máli skiptir
og sjá helst aðeins það sem
þeim líkar að heyra. Þröng-
sýni og jafnvel fordómar er
líklegur fylgi-
fiskur og er orðið
verulegt áhyggju-
efni með vaxandi
notkun samfélags-
miðla.
Af þessum sök-
um er ástæða til að hafa
áhyggjur af annarri þróun
sem glímt er við í Bandaríkj-
unum og víðar. Þar hefur það
til dæmis gerst að síðastliðinn
áratug hefur þeim sem starfa
á ritstjórnum fjölmiðla fækk-
að um fjórðung á um áratug.
Á dagblöðum er þetta hlutfall
enn hærra.
Þessi þróun, samhliða auk-
inni notkun samfélagsmiðla,
mun að öllum líkindum hafa
þau áhrif að smám saman
verði fólk verr upplýst um
samfélagið. Sumir telja raun-
ar að þess megi þegar sjá
stað. Þróun af þessu tagi væri
verulegt áhyggjuefni fyrir
lýðræðið.
Facebook glímir við
gervinotendur, en
vandinn er mun víð-
tækari og alvarlegri}
Hættuleg þróun
G
óð dæmi um fagleg vinnubrögð
umkringja okkur en við tökum
ekki oft eftir þeim vegna þess að
það andstæða þeirra sem við tök-
um eftir, þegar eitthvað fer úr-
skeiðis. Að undanförnu hefur ýmislegt farið úr-
skeiðis; hátíðarfundur, barnaverndarmál,
skipun í landsrétt, skortur á húsnæði, fjár-
mögnun samgangna, brestir í heilbrigðiskerf-
inu og menntakerfinu. Dæmin virðast vera
mörg en sem betur fer eru þau samt hlutfalls-
lega fá. Það sem skiptir meira máli er hversu
alvarleg þau eru. Alvarlegu málin eru þau sem
síst eiga að fara úrskeiðis.
Til þess að koma í veg fyrir mistök þá erum
við fyrst með fjölda fagfólks sem getur komið
að ákvarðanatöku og svo þónokkuð umfangs-
minna eftirlitskerfi sem fylgist með ákvarðana-
tökunni, að tekið hafi verið tillit til allra faglegra at-
hugasemda, að lögum og reglum hafi verið fylgt og að
varúðar hafi verið gætt. Eftirlitskerfið er bæði faglegt og
pólitískt, stofnanir eins og ríkisendurskoðun og umboðs-
maður Alþingis sinna faglegri greiningu á meðan pólitíska
eftirlitið er viðameira þó það vakti aðallega að allar
ákvarðanir séu í þágu allra landsmanna.
Það er hagur okkar allra að þessi kerfi virki sem best,
að það sé hlustað á fagfólk og ábendingar eftirlitsaðila. Í
landsréttarmálinu var til dæmis ekki hlustað á fagfólk og
eftirlitsaðilar fengu ekki öll gögn málsins til skoðunar. Í
húsnæðismálum er búið að vekja athygli á vandamálunum
í langan tíma en viðbrögðin koma seint og virð-
ast hvorki ná að rót vandans né til þeirra sem
þurfa helst á aðstoð að halda.
Nokkur dæmi eru hins vegar sérstök, þar
sem reynt er að koma í veg fyrir að eftirlitið
geti sinnt sínu hlutverki. Í málunum um lands-
rétt, uppreist æru og barnaverndarstofu var
gögnum haldið frá eftirlitsaðilum á fyrri stig-
um málsins. Í máli sem ég er enn að vinna í er
enn verið að halda upplýsingum frá fjárlaga-
nefnd. Nýlega fékk nefndin gagnapakka sem
er byggður á beiðni: „óskað að ráðuneytið af-
hendi nefndinni öll gögn málsins“. Svarið var:
„Varðandi gögn sem óskað er eftir hefur ráðu-
neytið tekið saman öll tiltæk gögn sem fyrir
liggja í skjalasafni ráðuneytisins ... og sendast
þau samhliða svari þessu“. Ég veit hins vegar
um skjöl sem vantar í gagnapakkann sem fjár-
laganefnd fékk. Ég bað um þessi gögn 22. apríl sl. Undir
þá beiðni tóku nefndarmenn og skv. lögum ber ráðuneyt-
inu að útvega gögnin. Ég ætlaði að fara yfir gögnin í sum-
ar en það sem ég fékk var ekki það sem ég bað um.
Eftirlitskerfinu er vísvitandi, að mínu mati, haldið í
skefjum. Þar bera þingmenn meirihlutans mesta ábyrgð
enda skipa þau meirihluta allra nefnda. Hlutverk þeirra
virðist hins vegar vera að spila vörn fyrir valdið; að
stimpla, þegja og koma í veg fyrir virkt eftirlit. Eru það
fagleg vinnubrögð? bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Hvað eru fagleg vinnubrögð?
Höfundur er þingmaður Pírata
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Aron Þórður Albertsson
aronthordur@mbl.is
Plastnotkun í tengslum viðvörur kjöt- og grænmet-isbænda hefur farið minnk-andi síðustu ár og mun
minnka enn frekar á næstu árum.
Talið er að með aðgerðum síðustu ára
hafi tekist að minnka plastnotkun um
hundruð tonna sé horft til nokkurra
ára.
Kristín Linda Sveinsdóttir,
markaðsstjóri hjá Íslensku grænmeti
sem er sölufélag garðyrkjumanna,
segir að frekari breytingar séu í far-
vatninu sem miða að því að pakka
fjölda vara á vegum grænmetis-
bænda í jarðgeranlegar umbúðir. Frá
árinu 2002 hefur Íslensku grænmeti
tekist að minnka plastnotkun hjá sér
um 60% og eru aðgerðirnar nú liður í
því að gera fyrirtækið nær plastlaust.
„Þegar við byrjuðum í þessu þá voru
plastpakkar og filmur í raun það eina
sem var í boði. Við höfum síðan síð-
ustu ár verið að reyna að minnka
þessar umbúðir eins og við getum en
þær eru auðvitað hafðar þarna til að
verja vöruna. Það sem við erum að
gera núna er að skipta út öllum plast-
glösum sem geyma tómata og smág-
úrkur. Þess utan munu kirsuberja-
tómatar og jarðarber fara yfir í
jarðgeranlegar umbúðir,“ segir
Kristín og bætir við að fyrirtækið sé
nú að skoða filmur gerðar úr jarðger-
anlegu efni. Að því loknu sé næst á
dagskrá að pakka íslenskum kart-
öflum inn í umbúðir gerðar úr jarð-
geranlegu efni, en umbúðir utan um
kartöflur hafa að mestu verið
óbreyttar síðustu ár. „Við erum að
vona að við getum verið farin af stað
með það verkefni í haust. Við munum
þá setja kartöflurnar í filmu og net
sem gerð eru úr jarðgeranlegu efni.
Með því verður hægt að sjá kartöfl-
urnar frá ýmsum hliðum en það er
gríðarlega mikilvægt,“ segir Kristín.
Spurð um hvers vegna græn-
metið eigi að sjást frá ýmsum hliðum
segir hún það vera að fenginni
reynslu. Kristín segir að áður en fram
komu pakkningar úr jarðgeranlegu
efni hafi Íslenskt grænmeti gert til-
raunir með pappaöskjur undir græn-
meti. Að sögn Kristínar féllu umbúð-
irnar ekki í kramið hjá neytendum.
„Fólk er vant því að geta skoðað vör-
una frá nokkrum sjónarhornum en í
þessum umbúðum sá það einungis
efsta lagið. Salan hríðféll í kjölfarið
og við þurftum að breyta þessu á nýj-
an leik,“ segir Kristín.
Umhverfisvænni kjötumbúðir
Svipaðar breytingar er varða
plastnotkun hafa verið upp á ten-
ingnum hjá Ferskum kjötvörum,
kjötvörukeðju Haga, en þar hefur
plastnotkun minnkað umtalsvert síð-
ustu ár. Með nýjustu aðgerðum fyr-
irtækisins er ráðgert að plastnotkun
á vegum fyrirtækisins minnki um 30
tonn á ári.
Jónas Guðmundsson, gæðastjóri
Ferskra kjötvara, segir að plastbökk-
um undir vörur íslenskra bænda hafi
á undanförnum misserum verið skipt
út fyrir pappaspjöld. „Við erum auð-
vitað eins og allir aðrir að
reyna að draga úr notkun á
plasti. Til að gera það höfum
við notast við pappaspjöld
sem innihalda um 70% minna
af plasti en var í gömlu plast-
bökkunum. Pappaspjaldið er
síðan með plastfilmu yfir sem
hægt er að rífa af þegar kom-
ið er að því að flokka en þetta
er allt saman endurvinn-
anlegt,“ segir Jónas og bætir
við að auk þess að vera um-
hverfisvænni umbúðir dragi
pappaspjaldið úr matarsóun,
en geymsluþol kjöts lengist
um nokkra daga með notkun
pappaspjaldsins.
Dregið úr notkun
á plasti í umbúðum
Samkvæmt upplýsingum frá
Ferskum kjötvörum hafa um-
búðir utan um kjöt lést um 18
grömm, eða farið úr 21 grammi í
3 grömm, með nýjustu breyt-
ingum.
Spurður hvort breytingarnar
hafi í för með sér sparnað fyrir
Ferskar kjötverur kveður Jónas
já við. Það sé einna helst í flutn-
ingskostnaði en um-
fang flutnings á veg-
um fyrirtækisins hefur
farið úr tólf gámum í
einn eftir aðgerðirnar.
„Flutningur á vegum
fyrirtækisins er að
minnka mjög mikið og
það er auðvitað tals-
verður sparnaður fólg-
inn í því. Það er samt
ekki aðalatriðið enda
er þetta hluti af þróun
sem er það sem koma
skal í umbúðum í Evr-
ópu og heiminum öll-
um,“ segir Jónas.
Spara með
breytingum
KOSTNAÐUR MINNKAR
Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
Grænmeti Breytingar á vegum Íslensks grænmetis eru í farvatninu og
miða þær að því að gera umbúðir á vegum fyrirtækisins plastlausar.