Fréttablaðið - 06.12.2018, Blaðsíða 14

Tilveran
Fíkniefnið
sykur
Viðbættur sykur er viðvarandi vandamál í neyslu-
mynstri fólks. Íslensk börn fá of stóran hluta hitaein-
inga úr viðbættum sykri. Rannsóknir hafa sýnt fram
á að neysla sykurs sé ávanabindandi og að hún valdi
til dæmis hjartasjúkdómum, sykursýki og sams
konar áhrifum á lifrina og óhófleg áfengisneysla.
í mynd hvíts
sykurs. Hrá­
sykur, púður­
sykur, melassi,
síróp, agave­
síróp, viðbætt­
ur ávaxtasykur
og hunang geti
talist til við­
bætts sykurs.
„Það skiptir
e k k i m á l i
hvaða tegund af sykri er um að
ræða, almennt er ekki hollara
að bæta í matvælin einni sykur­
tegund fremur en annarri,“ segir á
vef Landlæknis. Þar er fólki ráðlagt
að drekka vatn eða kolsýrt vatn án
sítrónusýru í stað gos­ eða svala­
drykkja, að gæta hófs í neyslu á
sælgæti, kökum, kexi og ís og fá sér
fremur hnetur, fræ eða ávexti.
Sykur og hjartað
„Áhrif óhóflegrar neyslu sykurs á
líkurnar á offitu og sykursýki eru vel
þekkt. En það gæti komið mörgum
á óvart hversu mikið sykurneyslan
hefur áhrif á hjartað,“ sagði Frank
Hu, prófessor í næringarfræði við
Harvard, í grein sem birtist á vef
læknadeildar skólans.
Hu og kollegar hans fengu rann­
sókn sína á áhrifum neyslu við­
bætts sykurs á hjartað birta í JAMA
Internal Medicine árið 2014. Þar
sýndu rannsakendurnir fram á
tengsl mikillar neyslu á
sykri og aukinna líka á
því að deyja úr hjarta­
sjúkdómum. Rann­
gætir lent í því
að vera sífellt
að teygja þig
í einföld kol­
vetni til þess að
svara þörfinni,
til að mynda
hvítt brauð.
Það hækkar
blóðsykurinn.
Svo gætirðu
farið að leita
meira í saltan mat sem veldur hjart­
anu einnig vandræðum.“
Slæm áhrif á lifur
San Francisco­deild Háskólans í
Kaliforníu rekur vef sem nefnist
Sugar Science þar sem finna má
mikið af upplýsingum um áhrif
sykurneyslu. Þar er til dæmis
fjallað um að of mikill frúktósi,
eða ávaxtasykur, sem er ein helsta
sykran sem nýtt er sem viðbættur
sykur og má þar að auki finna í
ávöxtum, geti haft sams konar áhrif
á lifrina og óhófleg áfengisneysla.
31 prósent fullorðinna Banda­
ríkjamanna hefur til að mynda
þróað með sér fitulifur af þessum
sökum (e. nonalchoholic fatty liver
disease).
Einnig kemur fram að
rannsóknir hafi sýnt fram á
að fyrir marga leiði sykur­
neysla til breytinga í rand­
kerfi heilans, sem stýrir
hvötum og tilfinningum.
Þannig kalli sykurneysla á
bæði fráhvarfseinkenni og
þörfina fyrir meiri sykur.
Sykurneysla hækkar
blóðþrýstinginn
sem leiðir
til þess
a ð
Sykur er að finna í einhverri mynd í öllum mat sem inniheldur kolvetni. Til að mynda ávöxtum, græn­meti, korni og mjólkur­vörum. Og þótt rann­
sóknir hafi sýnt fram á að óhófleg
neysla ávaxta, grænmetis og korns
auki líkurnar á hjartasjúkdómum,
sykursýki og ákveðnum afbrigðum
krabbameins stafar helsta hættan
af neyslu viðbætts sykurs, að því er
kemur fram hjá bresku heilbrigðis­
stofnuninni, læknadeild Harvard­
háskóla og víðar.
Sykurneysla
barna mikil
L a n d s k ö n n u n
á m a t a ræ ð i
Í s l e n d i n g a
s e m g e r ð
var 2010 og
2011 leiddi
í l j ó s a ð
Íslendingar
á aldrinum
átján til áttatíu
ára fái að meðal­
tali tæp níu pró­
sent orku úr viðbætt­
um sykri. Það er undir
tíu prósenta viðmiði Embættis
landlæknis en þó er tekið fram á vef
Landlæknis að talið sé að enn frek­
ari takmörkun gæti verið til bóta.
Yngri Íslendingar neyta svo meiri
sykurs. Sex ára börn fá ellefu pró­
sent orku úr viðbættum sykri, níu
ára börn þrettán prósent og fimm­
tán ára börn sextán prósent.
Embættið birtir á vef sínum hag­
nýtar upplýsingar um sykurneyslu.
Þar kemur fram að viðbættur sykur
þurfi ekki endilega að birtast okkur
Þórgnýr Einar Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
Gunnþórunn Jónsdóttir
gunnthorunn@frettabladid.is
brisið framleiðir insúlín.
Of mikið insúlín leiðir
svo til þess að líkam­
inn geymir aukið
magn hitaeininga
í formi fitu. Þetta
my n d a r e i n s
konar vítahring.
Fíkniefnið
sykur
Rannsókn þriggja
fræðimanna sem birt­
ist í ritrýnda tímaritinu
Neuro science & Biobehavi­
oral Reviews árið 2008 sýndi fram á
að rottur gætu í ákveðnum tilfellum
orðið háðar sykri. „Þetta gæti mátt
heimfæra yfir á mannfólk, eins og
gefið hefur verið til kynna í rann­
sóknum á átröskunum og offitu,“
sagði í útdrætti skýrslu rannsak­
endanna.
Þar segir að sykurneysla valdi því
að dópamín og ópíóðar myndist
í heilanum. Þar af leiðandi megi
draga þá ályktun að sykur sé í raun
ávanabindandi. Fleiri rannsóknir
hafa verið gerðar sem styðja þessa
staðhæfingu.
Þrír rannsakendur fengu birta
grein á síðasta ári í British Journal
of Sports Medicine þar sem farið
var yfir þann fjölda rannsókna sem
hafa verið gerðar á því hvort sykur
sé ávanabindandi. Fram kom að
ýmsar rannsóknir á dýrum hefðu
leitt í ljós að sykurneysla valdi fleiri
einkennum fíknar en er nóg til þess
að sykur teljist ávanabindandi efni.
Slíkar rannsóknir hafi aukinheldur
sýnt fram á álíka hegðun og við
neyslu vímuefna. Til að mynda frá­
hvarfseinkenni og sterka þörf fyrir
næsta skammt.
„Jafnt í dýrum sem mönnum sýna
sönnunargögnin fram á mikilvæga
samsvörun og skörun vímuefna­ og
sykurneyslu. Bæði í áhrifunum á
heilastarfsemina og á hegðun,“ sagði
í útdrætti greinarinnar.
sóknin var gerð á fimmtán ára
tímabili. Líkur þátttakenda, sem
fengu sautján til 21 prósent hita­
eininga úr sykri, á því að deyja úr
hjartasjúkdómi voru 38 prósentum
hærri en þeirra sem fengu átta pró­
sent hitaeininga úr sykri.
„Til að gera langa sögu stutta
þá aukast líkurnar á hjartasjúk­
dómum eftir því sem sykurneysla
eykst,“ sagði Hu og bætti við að
sykurneysla virtist svo hafa enn
frekari óbein áhrif sem hefðu þó
ekki verið fyllilega rannsökuð. Til
að mynda gæti sykurneysla leitt til
lifrarsjúkdóma.
Hu varaði þó við
því að fara of geyst
í að skera niður
neyslu viðbætts
sykurs. „Þú
6 . d e s e m b e r 2 0 1 8 F I m m T U d A G U r12 F r é T T I r ∙ F r é T T A b L A ð I ð
0
6
-1
2
-2
0
1
8

0
4
:3
7
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
A
6
-E
B
8
C
2
1
A
6
-E
A
5
0
2
1
A
6
-E
9
1
4
2
1
A
6
-E
7
D
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
A

F
B
0
7
2
s
_
5
_
1
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K