Ljósmæðrablaðið - 01.12.2010, Síða 7

7Ljósmæðrablaðið - desember 2010
Útdráttur
Ljósmæðrafélag Íslands stóð fyrir könnun
á tímabilinu júní – júlí 2010 þar sem mark-
miðið var að kanna umfang heimaþjónustu
ljósmæðra. Könnunin byggðist á framvikri
skráningu upplýsinga þar sem ljósmæður
fylltu út sérhönnuð eyðublöð til gagna-
öflunar. Þær breytur sem aflað var náðu til
ýmissa þátta er varða skipulag og umfang
þjónustunnar.
Alls náði könnunin til heimaþjónustu 343
kvenna (61% svörun) víðs vegar af landinu
þó flestar vitjanir hafi átt sér stað á höfuð-
borgarsvæðinu (75%). Niðurstöður voru
meðal annars eftirfarandi: Frágangur og
umsvif vegna beiðna um heimaþjónustu fór
helst fram á morgnanna (50%) og flestar
beiðnir voru afgreiddar fyrir kl. 16 á daginn
(70%). Ljósmæðurnar höfðu haft kynni af
sængurkonunum í 60% tilfella áður en til
heimaþjónustu kom. Fjöldi vitjana spannaði
frá 1 – 11, meðalfjöldi vitjana var 6,71
og meðaltímalengd hverrar vitjunar 54
mínútur. Frumbyrjur reyndust fá marktækt
fleiri og lengri vitjanir en fjölbyrjur (P<
0,001, P<0,05). Í ljós kom að þær konur
sem fengu fleiri en 8 vitjanir voru flestar
alvarlega veikar að undanskildum konum er
fætt höfðu heima. Ef umfang heimaþjónustu
ljósmæðra var skoðað út frá tíma kom í
ljós að um 50-60 % af þjónustunni er veitt
utan hefðbundins dagvinnutíma þar sem
um 30% vitjana fara fram um helgar, 40%
síðdegis eða á kvöldin; 31% símtala eiga
sér stað um helgar og 36-42% síðdegis eða
á kvöldin. Yfir 80% ljósmæðra gerðu grein
fyrir því hvernig þær stóðu að útskrift og í
öllum tilfellum utan einu voru veittar skrif-
legar og/eða munnlegar upplýsingar til
ungbarnaverndar.
Niðurstöður könnunarinnar veita ýmsar
upplýsingar sem gefa til kynna að umfang
heimaþjónustu ljósmæðra einkennist af
miklum sveigjanleika, ábyrgðarskyldu og
faglegu mati ljósmæðra bæði hvað varðar
tímaramma og faglegt mat á einstaklings-
bundnum þörfum kvenna og fjölskylda fyrir
þjónustuna.
Lykilorð: heimaþjónusta ljósmæðra,
umfang þjónustu, samfelld þjónusta,
sveigjanleiki og ábyrgðarskylda ljósmæðra
í heimaþjónustu
Abstract
During the period of June-July 2010
The Icelandic Midwives‘ Association
represented a study aiming to analyze
the scope of home care midwifery, post-
partum. The survey was based on home care
midwives registration of data regarding
various aspects of the organization and
scope of the service.
In total the survey covered home care of
343 postpartum women (61% response rate)
across the country although most visits took
place in the capital area (75%). Results
included the following: About 50% of the
women were discharged from the hospital
in the mornings and 70% before 4 pm.
Midwives had acquaintance of puerperal
women in 60% of cases before the home
care started postpartum. Number of visits
ranged from 1 to 11 with the average of
6.71 visits and the average duration of 54
minutes for each visit. Primiparae were
getting significantly more and longer
visits compared to multiparas (P<0.001, P
<0.05). While excluding women who had
homebirth the results showed that women
who received more than 8 visits were
likely to have serious health problems or
complications postpartum. About 50-60% of
the home midwifery care is provided outside
the regular daytime hours, where about
30% of visits are carried out during the
weekends, 40% in the evenings or at night;
31% of telephone calls occur on weekends
and 36-42% in late in afternoons or in the
evenings. Over 80% of midwives explained
how they discharged women and how they
reported information to the public health
care. In all cases except one, written and/or
oral information was given.
The survey results provide some inform-
ation indicating that the extent of home
care midwifery postpartum is characterized
by high flexibility, accountability and
professional care of midwives.
Keywords: postpartum, home care
midwifery, scope of care, continuity,
flexibility and accountability of home care
midwifery
Inngangur
Síðastliðinn áratug hafa sífellt fleiri konur
og börn útskrifast fyrr af fæðingarstofn-
unum og eftirlit í sængurlegu í auknum
mæli færst inn á heimili fjölskyldna. Bent
hefur verið á ótvíræða kosti þess að konur
og börn útskrifist snemma af fæðingar-
stofnunum svo sem að fjölskyldan fái tæki-
færi til þess að takast í sameiningu á við
ný hlutverk og umönnun nýfædda barns-
ins. Tengslamyndun, brjóstagjöf, aðlögun
fjölskyldunnar og samskipti innan hennar
gangi betur fyrir sig og að konur finni
síður fyrir fæðingarþunglyndi (Dennis,
2005; Britton, Britton og Gronwaldt,1999;
Winterburn og Fraser, 2000). Einnig hefur
verið bent á ýmsa ókosti snemmútskrifta
svo sem auknar líkur á þróun ýmissa
frávika hjá móður og barni (Catz, Hanson,
Simpson og Yaffe, 1995; Malkin, Garber,
Broder og Keeler, 2000). Í ljós hefur
komið að það sem skiptir í raun höfuðmáli
varðandi árangur þjónustunnar í tengslum
við snemmútskriftir er að veitt sé markviss
heimaþjónusta og eftirlit í kjölfar útskrifta
af fæðingastofnun (Winterburn og Fraser,
2000; Porteus, Kaufman og Rush, 2000;
McKeever o.fl., 2002). Einnig skiptir máli
að þjónustan sé samfelld þannig að hún
sé heildræn og markviss og að gætt sé
samræmis í stuðningi og fræðslu (Porteus
o.fl., 2000; Valdés, Pugin, Schooley,
Catalán og Aravena, 2000; Winterburn og
Fraser, 2000).
Umfang heimaþjónustu
ljósmæðra á Íslandi.
Könnun Ljósmæðrafélags Íslands
Hildur Sigurðardóttir, lektor og ljósmóðir,
forstöðumaður fræðasviðs um umönnun í
sængurlegu, hjúkrunarfræðideild
Háskóla Íslands
R I T R Ý N D G R E I N