Morgunblaðið - 29.09.2018, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 2018
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Þ
að færist í vöxt að fólk
leiti til sjúkraþjálfara
vegna ýmissa einkenna
sem rekja má til notk-
unar á snjallsíma, tölvu
eða spjaldtölvu í lengri tíma. Gjarn-
an á þarna í hlut fólk sem kvartar
yfir verkjum í hálsi, öxlum og
brjóstbaki sem rekja má til lang-
varandi kyrrstöðu í sömu líkams-
stöðu eða beitingar við notkun á
snjalltækjum. „Nei, þetta er ekki
stórt hlutfall af skjólstæðingahópi
sjúkraþjálfara en þróunin er samt
alveg skýr. Tölvur og snjalltæki
verða sífellt stærri hluti af tilveru
okkar og við þurfum því að læra að
skapa okkur góðar venjur við notk-
un þeirra til að stuðla að bæði lík-
amlegu og andlegu heilbrigði,“ seg-
ir Hjalti Rúnar Oddsson, sjúkra-
þjálfari hjá Styrk við Höfðabakka í
Reykjavík.
Álag, erfðir og áföll
Fólk leitar til sjúkraþjálfara af
mjög mörgum mismunandi ástæð-
um, allt frá stoðkerfisvandamálum
til endurhæfingar vegna slysa og
sjúkdóma. Það fer að einhverju
leyti eftir færni og áhugasviði
hvers sjúkraþjálfara hvaða vanda-
málum hver og einn sinnir helst.
Þar af leiðandi sinnir Hjalti því að-
allega fólki með stoðkerfisvanda-
mál sem meðhöndla má með réttum
æfingum, fræðslu um líkamsbeit-
ingu og viðeigandi mjúkvefja-
meðferð.
„Ætli gigt sé ekki sá stoðkerf-
issjúkdómurinn sem við sjáum
mest af hjá Styrk, þá helst slit- og
vefjagigt,“ segir Hjalti. Sjúkra-
þjálfunin er í sama húsi og Þraut
ehf. sem veitir þjónustu við fólk
sem er með vefjagigt. „Það eru
ýmsir þættir sem geta aukið líkur á
því að einstaklingur þrói með sér
slitgigt, til dæmis langvarandi röng
líkamsbeiting, slys eða áverkar,
erfðir og ofþyngd. Í sambandi við
vefjagigtina er ekki hægt að benda
á einn afgerandi orsakaþátt, þar
sem í flestum tilfellum er um að
ræða samspil margra þátta eins og
líkamlegt og andlegt álag, erfðir,
sjúkdóma og áföll.“
Verkjaboðin þögguð niður
Oft gerist það að fólk sem hef-
ur þrotið örendið – greinst með
kulnun eins og slíkt er kallað – leit-
ar til sjúkraþjálfara. Stundum ger-
ir fólk sér kannski ekki grein fyrir
einkennum kulnunar og leitar því
fyrst til fagfólks eins og sjúkra-
þjálfara, sem hins vegar geta
greint hlutina í stærra samhengi.
Oft fylgja kulnun, að sögn Hjalta,
undirliggjandi stoðkerfisvandamál
sem fólk hefur verið of upptekið til
að sinna. Verkjaboðin eru einfald-
lega þögguð niður með pillum og
streðinu haldið áfram. Það er ekki
fyrr en fólk staldrar aðeins við að
það gerir sér grein fyrir hvaðan
verkirnir eru að koma og hverju
þeir gætu mögulega tengst. Þá eru
einnig dæmi um einstaklinga í
kulnun sem upplifa ósérhæfða
verki sem rekja má til líkamlegs og
andlegs álags.
Æfingar, mjúkvefjameðferð,
liðlosun og sértæk þjálfun eru sú
aðstoð sem er á færi sjúkraþjálfara
að veita og eðli mála samkvæmt er
meðferð alltaf einstaklingsmiðuð.
„Já, ég tel að við sjúkraþjálf-
arar getum gert heilmikið fyrir
fólk, en hver er sjálfum sér næstur
og öll berum við ábyrgð á eigin
heilsu. Í flestum tilfellum er hreyf-
ing það úrræði sem ber mesta og
varanlegasta árangurinn. Reglu-
bundin þjálfun með réttum
áherslum spilar þar lykilhlutverk,
hvort sem um er að ræða líkamlega
eða andlega kvilla. Oft virðumst við
þó eiga erfitt með að finna hvatann
og forgangsraða tímanum okkar til
að fara og hreyfa okkur, jafnvel þó
að við vitum hversu gott það gerir
okkur. Göngutúr, þó ekki sé nema
hálftími á dag, getur gert mikið
fyrir heilsu okkar og líðan.“
Vilja komast fljótt á völlinn
Hjalti Rúnar starfar í litlu
hlutfalli hjá Styrk samhliða því að
vera aðjúnkt við íþróttafræðasvið
Háskólans í Reykjavík. Fram til
haustsins starfaði hann hjá karla-
liði ÍA í knattspyrnu sem sjúkra-,
og styrktarþjálfari ásamt því að
vera styrktarþjálfari kvennalands-
liðsins í fótbolta. Hann segir verk-
efni þessi ólík, þó vissulega svipi
mörgu saman. Í öllum tilvikum sé
hann að vinna með fólk sem þurfi
þó að nálgast með ólíkum hætti.
„Munurinn á stofunni og fót-
boltanum er helst sá að viðhorf
fólks til meðferðarinnar eru yf-
irleitt ólík. Fæstir leita til sjúkra-
þjálfara á stofu nema þeir þurfi
nauðsynlega á því að halda og oft
þarf að virkja áhugahvöt til þess að
fá fólk til að sinna æfingum og
breyta venjum. Í fótboltanum þarf
minna að hvetja leikmenn til að
vinna í meiðslunum sínum, enda
vilja flestir leikmenn komast eins
fljótt á völlinn og mögulegt er.
Munurinn á því að starfa með
landsliði og félagsliði er þónokkur.
Í landsliðsverkefni koma ekki leik-
menn nema þeir séu heilir heilsu,
eða mjög líklegir til þess að geta
tekið þátt í verkefninu. Verkefnin
eru yfirleitt stutt og leikmenn eru
að koma úr mismunandi aðstæðum
sem þarf að mæta hverju sinni,“
segir Hjalti og bætir við að lokum.
Halda meiðslum í lágmarki
„Hjá félagsliði er þessu öfugt
farið. Undirbúningstímabilið er frá
nóvember til loka apríl og þjálfarar
geta haft áhrif á alla þætti þjálf-
unarinnar, ólíkt því sem gerist í
landsliðinu. Þetta er langt tímabil
sem þarf að skipuleggja með tilliti
til álags, æfinga og keppni. Þó að
meiðsli sé óhjákvæmleg í fótbolta
er ég þó þeirrar skoðunar að með
réttu álagi og æfingavali sé hægt
að halda meiðslum í lágmarki og
þar með gefa leikmönnum mögu-
leika á því að taka framförum á
vellinum. Reglulega yfir tímabilið
þarf að mæla leikmennina til að
meta framgang þjálfunarinnar og
aðlaga. Þá má ekki gleyma mann-
lega þættinum, en samskipti og
traust á milli þjálfara, sjúkra- og
styrktarþjálfara og leikmanna
skipta öllu máli.“
Sinna æfingum og breyta venjum
Gigt og stoðkerfisvandi eru algeng viðfangefni sjúkra-
þjálfara. Hver er sjálfum sér næstur um ábyrgð á eig-
in heilsu en þegar hún brestur getur kulnun í starfi oft
verið hin raunverulega skýring, segir Hjalti Rúnar
Oddsson hjá Styrk - sjúkraþjálfun.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sjúkraþjálfari Stundum gerir fólk sér kannski ekki grein fyrir einkennum kulnunar og leitar því fyrst til fagfólks
eins og sjúkraþjálfara, sem geta greint hlutina í stærra samhengi, segir Hjalti Rúnar Oddsson í viðtalinu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hlaup Í flestum tilfellum er hreyfing það úrræði sem ber mesta og varan-
legasta árangurinn í endurhæfingu eftir veikindi, slys og áföll.
AFP
Farsími Notkun snjalltækja getur
fylgt röng líkamsbeiting svo aðstoð
sjúkraþjálfara reynist nauðsynleg.
Verkjaboðin eru ein-
faldlega þögguð niður
með pillum og streðinu
haldið áfram. Það er
ekki fyrr en fólk staldrar
aðeins við að það gerir
sér grein fyrir hvaðan
verkirnir koma.