Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.09.2018, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.9. 2018
E
ngu líkara er en að Evrópa haldi hvert
námskeiðið af öðru um það, hvernig
ófyrirsjáanlegir atburðir skekja
stjórnmálalífið. Þessi líflega fróð-
leikskynning heldur áfram í hverju
horni álfunnar.
Grikkland og Tyrkland
Í vor var það suð-austurhornið. Þá var tilkynnt að
megrunarkúrar og þurrkatíð sem ESB, SESB og
AGS þvinguðu Grikkland til að sæta væri á enda með
„ásættanlegum“ árangri. Þjóðarframleiðsla Grikk-
lands var þá orðin fjórðungi minni en hún var þegar að
hjálparstarfsemin hófst. Atvinnuleysi var enn óhugn-
anlegt og eignastaða einstaklinga og fyrirtækja, svo
ekki sé talað um „hið opinbera“ var ávísun með svörtu
stórletri á basl og bágindi svo langt sem sást inn í
framtíð. En þó var fullyrt að aðgerðirnar hefðu gengið
upp og jafnvel framar vonum. En sú fullyrðing gekk
ekki sjálf upp fyrr en menn áttuðu sig á að það var
framtíðarstaða mikilvægra banka í Þýskalandi og
Frakklandi sem hafði verið undir og var nú sögð
trygg.
Austar í Evrópu hangir lýðræðið í Tyrklandi á blá-
þræði og efnahag landsins er haldið á floti með lítið
sverari línu.
Erdogan forseti er enn að tryggja að þeir sem
tengdust með einhverjum hætti byltingartilraun hers-
ins (eða hluta hans) fái makleg málagjöld. Réttlæt-
issveitir valdsins sýna takmarkalausa „víðsýni“ í því
uppgjöri og möskvar netanna sem fleygt er yfir söfn-
uðinn eru smáir. Einstaklingar sem gagnrýndu
stjórnvöld löngu fyrir byltingartilraunina eru nú tald-
ir hafa verið virkir í aðgerðum hersins. ESB og stjórn-
endur þess í Brussel og í ríkjunum tveimur sem eitt-
hvað vega innan þess fara mjög gætilega í allri
gagnrýni og aðvörunarorðin geta ekki máttlausari
verið.
Er mikill munur á því hvernig valdaöfl ESB um-
gangast ríkisstjórnir í Varsjá og Búdapest annars
vegar og Ankara hins vegar. Vissulega eru fyrrnefndu
ríkin innan ESB en ekki ráðandi þar og því má tuska
þau til og hóta að hentugleikum.
En Tyrkland hefur um háa herrans tíð verið í eins
konar aðlögunarferli umsóknarríkis, þó ekki eins vel
sett og umsóknarríkið Ísland sem er enn með óaft-
urkallaða umsókn og nú í langtíma hléi samkvæmt
óboðlegum yfirlýsingum utanríkisráðuneytisins.
En þess utan heldur Erdogan milljónum flótta-
manna innan gaddavírsgirðinga að beiðni ESB og er
með þá þar í eins konar útseldri leigu fyrir fúlgur fjár.
Vissulega skiptir sú atvinnustarfsemi Tyrkland máli
efnahagslega eins og staðan er þar nú. Og um leið fær
landið hættulegt pólitískt tak, því að verði Erdogan
verulega misboðið gæti hann lyft upp girðingunum og
flóðaldan myndi óðara færa stjórnmálalíf í ESB í kaf.
Spánn og Katalónía
Meira en milljón manns mótmælti furðufangelsunum í
Madrid fyrir fáeinum vikum, en það var varla nefnt í
háværustu fjölmiðlum álfunnar öfugt við fundinn
mikla vestra sem tæplega 30 sóttu, dálítið skrítnir
flestir, og kitluðu fréttanef þúsund sinnum fleiri
fréttamanna. Helstu áhugamál þessara 30 virtist vera
að standa í ístaðinu fyrir leiðtoga gömlu „Suðurríkj-
anna“ sem lítið hefur heyrst af síðan 1865. Að öðru
leyti virðast þeir ekki hættulegri en þeir sem fordæma
svik allra sem „hlupu frá þeirri staðreynd að jörðin sé
flöt“. En sá hópur telur augljóst af samanburði að
fréttamenn halli á þá gagnvart suðurríkjamönnum.
En hvað mega þá milljón manns í Katalóníu segja,
sem reynt var að þegja í hel, þar sem barist var um
frelsi þeirra pólitísku fanga sem sjálfur Hæstiréttur
Spánar setti á bak við rimlana, eins og væri hann
fyrsta dómstig í landinu að úrskurða menn í varðhald
sem mætti áfrýja til annarra dómstiga. Úrskurðurinn
var í senn hinn fyrsti og síðasti! Fangarnir vita því
ekki hvert þeir mega í raunum sínum leita.
Þýskaland
Ekki hefur vantað neitt upp á fjörið í Þýskalandi.
Hópar skullu saman í borginni Chemnitz í austurhluta
Þýskalands. Borgin sú hét í nærri fjóra áratugi Karl-
Marx-Stadt og fékk Marx nafnið í eins konar afmæl-
isgjöf á 70 ára dánardægri sínu 1953.
Eftir að múrinn sem hélt utan um kúgunina hrundi
til grunna voru borgarbúar spurðir hvort þeir vildu
hafa Marx áfram í öndvegi og báðust 76% þeirra und-
an því. Chemnitz hefur ekki verið að glenna sig í kast-
ljósi fjölmiðla en komst í það þegar að íbúum laust þar
saman vegna innflytjendamála.
Fjölmiðlar höfðu gert því skóna að innfæddir öfga-
hópar hefðu farið á „innflytjendaveiðar“ og af því
væru til myndbönd.
En málið varð ekki að stórmáli fyrr en Hans Georg
Maassen sem gegndi því virðulega embætti að vera
forseti varðstöðu um stjórnarskrána, sem mun vera
snoturt heiti á innri leyniþjónustu landsins, tjáði sig
um það.
Maassen hafði ekki verið mikið fyrir sviðsljósið
heldur en kom sér í það með því að segja efnislega að
athuganir sinnar stofnunar renndu ekki stoðum undir
fullyrðingar um innflytjendaveiðar. Yfirlýsingin þótti
vera í fullri andstöðu við stjórnmálalegan rétttrúnað
augnabliksins.
Sósíaldemókratar, sem búa við minnkandi fylgi,
sögðust aldrei myndu þola yfirlýsingar af þessu tagi
og kröfðust afsagnar Maassen. Merkel virtist skilja
kröfuna um brottrekstur sem hótun um stjórnarslit og
gerði hana því að sinni. Seehofen innanríkisráðherra
er helsti leiðtogi Kristilegra í Bæjaralandi, CSU, syst-
urflokks CDU Merkels, þar sem gengið verður til
kosninga í næsta mánuði, og var þar með kominn í
klemmu. AfD flokkurinn hefur sótt verulega á svo að
CSU getur ekki gengið út frá meirihlutastyrk í Bæj-
aralandi. Þetta mál var vatn á myllu AfD.
En Seehofer var ómögulegt að ganga gegn op-
inberri kröfu kanslarans um að reka Maassen. Hann
kvað loks upp dóm í anda Salómons: Maassen skyldi
rekinn eins og Merkel og kratarnir krefðust. En ekki
rekinn út heldur upp og gerður að toppstjórnanda í
innanríkisráðuneytinu og um leið hækkaður mynd-
arlega í launum. Þess yrði jafnframt rækilega gætt að
Maassen kæmi hvergi nærri málum sem snertu varð-
stöðu um stjórnarskrána.
Þegar þessi lausn lá fyrir þótti einnig liggja fyrir að
skikkjur Salómons færu Seehofer heldur ólánlega um
axlir og dró þegar úr stuðningi við hann í könnunum.
Síðast þegar fréttist hafði ráðherrann opnað á að end-
ursemja við Maassen til að slá á gagnrýnina. En
hringlandahátturinn er ekki líklegur til að lokka kjós-
endur til fylgilags. Nú var órólega deildin í Þýskalandi
orðin mjög óróleg og hafði uppi hótanir. Það bætti
ekki úr þegar nýjar kannanir sýndu að AfD hefði enn
styrkt stöðu sína, nú sem annar stærsti flokkur
Þýskalands. Slíkar tölur, sem skotið var inn í við-
kvæma stöðu, hefðu jafnvel sett Salómon út af laginu
svo ímynda má sér hvernig minni spámenn báru sig.
Og loks Stóra-Bretland
En þrátt fyrir þetta uppnám gaf almanakið engin grið,
hvorki valdamönnum eða öðrum og það sagði að Mer-
Þeir spáðu því að
þetta myndi enda
einhvern veginn.
En er það víst?
Reykjavíkurbréf21.09.18