Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2015, Side 11

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2015
http://www.ætt.is aett@aett.is11
Stefnuvöllur kallast hallandi flöt vestan við bæinn Neðra-Apavatn. Þangað stefndi Sturla Sighvatsson Gissuri Þorvaldssyni
í frægri Apavatnsför 1238, segir í Sturlungu. Hér sér yfir Stefnuvöllinn til austurs, í baksýn er Apavatnsbærinn og fjær
Mosfell. (Ljósmynd Guðfinna Ragnarsdóttir)
yrði sér erfiður ljár í þúfu og stefndi honum til sín að
Neðra-Apavatni og mættust þeir þar sem síðan heit-
ir Stefnuvöllur. Neðan við völlinn spretta fram vatns-
miklar og tærar lindir sem renna saman í bæjarlæk-
inn. Fundurinn var á hvítasunnudag og þá „var vora
best“ segir í Sturlungu. Sturla var með mikið herlið,
um þrjú hundruð manns, þar á meðal var frændi hans
sagnaritarinn Sturla Þórðarson, sem lýst hefur þessum
fræga atburði, Apavatnsförinni. Gissur hafði aðeins
40 manns með sér. Sturla skipaði mönnum Gissurar
að leggja niður vopn sín. „Þeir brugðu við hart“ segir
í Sturlungu „og brotnuðu spjótsköft þeirra sum.“
Þessi setning varð allt í einu raunveruleg haustdag-
inn góða árið 1959 þegar Apavatnssystkinin þrjú
hlupu út á Stefnuvöllinn til þess að taka upp kartöflur.
Yngsta heimasætan, Sigurlín Grímsdóttir, þá fimm
ára gömul, rak fótinn í eitthvað hart, eitthvað sem alls
ekki gat verið kartafla. Við nánari athugun kom í ljós
spjót, ryðgað mjög og fornt.
Það er erfitt að bera brigður á frásögn Sturlungu
með þessa staðreynd við höndina.
Spjótið hefur síðan verið vel geymt á Þjóðminja-
safninu og telst hinn merkasti gripur. Staðfest er að
það er frá þjóðveldisöld.
Sagan segir að Sturla hafi síðan látið Gissur sverja
sér trúnaðareið þarna á Stefnuvellinum og varð hann
að lofa því að fara utan. Síðan riðu þeir saman að
Álftavatnsvaðinu á Soginu og „höfðu heldur djúpt“.
Sturla var ófrýnn og þungt hugsi, hvað gera skyldi við
Gissur. Margir hafa gert því skóna að hann hafi velt
því fyrir sér hvort hann ætti að drepa hann.
Ekki varð þó sú ákvörðun ofan á og mælti Sturla þá
hin fleygu orð: „Ríðum enn“ og lét Gissur lausan. Hann
var hinn kátasti og reið um kvöldið út til Reykja.
Segja má að hefði Sturla tekið Gissur höndum eða
drepið hann hefði Íslandssagan geta orðið önnur. Þá
má leiða líkur að því að Ísland hefði ekki komist svo
auðveldlega undir vald Noregskonungs.
Svo hratt sé farið yfir sögu þá hélt Gissur ekki eið
sinn, en gerði bandalag við Kolbein unga í Skagafirði.
Það var svo sama sumar, í ágúst 1238, sem þeir Gissur
og Sturla börðust til úrslita. Það var í einni mannskæð-
ustu orrustu Íslandssögunnar, Örlygsstaðabardaga.
Þar sigraði Gissur með miklum yfirburðum og sallaði
niður Sturlunga.
Síðan var brautin greið fyrir Gissur til valda og
hann varð að lokum sá sem átti mestan þátt í því að
koma landinu undir Noregskonung 1262. Þar með
var lokið hinni róstusömu tíð sem kölluð hefur ver-
ið Sturlungaöld sem var í reynd borgarastyrjöld af
verstu gerð.
Og enn breiðir Stefnuvöllurinn úr sér, vestan við
tærar uppsprettulindirnar á Neðra-Apavatni undir
víðfeðmri Lyngdalsheiðinni. Og hver veit nema þar
leynist fleiri spjót frá Apavatnsförinni frægu árið
1238. Það hefur enginn kannað.
Smælki
Rangfeðranir
Genarannsóknir Kára Stefánssonar og co hafa
sýnt að aðeins 3% Íslendinga eru rangt feðraðir
og þykir það tíðindum sæta en hingað til hefur
verið talið að það væru um 10%.
Kári vill skýra þetta með því að við Íslendingar
séum fremur frjálslynd og fordómalaus í þessum
efnum og auk þess viti flestir hér á landi þegar
einhver bregður sér af bæ og hið rétta kæmi í ljós
fyrr eða síðar.
Í ættfræðinni er Ketill árans refur
Öðrum ekki háa einkunn gefur.
En hann veit upp á hár
Í hartnær þúsund ár
Hver hjá hverjum hvenær sofið hefur.