Morgunblaðið - 15.01.2019, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Allt frá því aðDonaldTrump
Bandaríkjaforseti
lýsti því yfir að
hann hygðist uppfylla kosninga-
loforð sitt um brottför banda-
rísks herliðs frá Sýrlandi hefur
sú ákvörðun hans verið mjög til
umræðu. Ein ástæðan er sú að
bandamenn Bandaríkjanna eru
ekki á eitt sáttir um það hvort
markmiðið með hernaðaríhlut-
uninni, það er að útrýma hryðju-
verkasamtökunum Ríki íslams,
hafi náðst að fullu þannig að
mögulegt sé að draga úr herlið-
inu. Sýnist sitt hverjum um það,
en þó má ljóst vera að ítök sam-
takanna nú eru hverfandi miðað
við það sem var þegar Vestur-
veldin blönduðu sér í málin,
hvað sem svo gerist ef Banda-
ríkin hverfa á braut.
Hitt sem rætt er um er enn
flóknara, en það snýr að örlög-
um Kúrda í Sýrlandi og YPG-
samtaka þeirra. Þau samtök
voru meðal þeirra virkustu í
baráttunni gegn Ríki íslams, og
það þrátt fyrir að Tyrkir hafi
sett sig mjög á móti því að Kúrd-
arnir yrðu virkjaðir til slíkra
átaka. Þá hjálpar ekki til, að Re-
cep Tayyib Erdogan Tyrklands-
forseti hefur á síðustu árum
hert mjög á baráttu tyrkneskra
stjórnvalda gegn Kúrdum í
Tyrklandi og nýtt sér átök á
milli Tyrkja og Kúrda til þess að
auka við stuðning sinn heima
fyrir.
Mátti jafnvel skilja á Erdog-
an, að Tyrkir myndu láta til
skarar skríða gegn
„hryðjuverkamönn-
unum“ í Sýrlandi
um leið og Banda-
ríkjaher væri far-
inn. Þær heitstrengingar hafa
þó mælst illa fyrir í Bandaríkj-
unum, þar sem það þætti ekki
gott fordæmi ef þeir, sem helst
stóðu sig sem bandamenn í bar-
áttunni gegn Ríki íslams, myndu
fá að kenna á því um leið og
stuðnings Bandaríkjamanna
nyti ekki við.
Þá væri það alveg einstaklega
vandræðalegt í því ljósi að Tyrk-
ir eru nú formlegir bandamenn
Bandaríkjanna í gegnum Atl-
antshafsbandalagið. Spennan í
samskiptum Bandaríkjanna og
Tyrklands er hins vegar ekki ný
af nálinni og leiddi hún meðal
annars til þess að líran féll síð-
astliðið haust með skakkaföllum
fyrir efnahag Tyrklands. Óvíst
er hvort efnahagur landsins þol-
ir frekari áföll af því tagi án þess
að mjög illa fari.
Trump ítrekaði um helgina á
twitter-síðu sinni, að það væri
óviðunandi ef Tyrkir réðust á
Kúrda, og hótaði raunar „al-
gjörri eyðileggingu“ tyrknesks
efnahags ef svo færi, þó að óvíst
sé hvort Bandaríkin hafi bol-
magn til þess að standa við hót-
unina. Hitt er víst að því yrði illa
tekið í Washington létu Tyrkir
til skarar skríða gegn Kúrdum í
Sýrlandi og Bandaríkin gætu án
efa valdið Tyrklandi óþægindum
í framhaldinu. Hvort það dugi til
að fæla Erdogan frá slíkum að-
gerðum er annað mál.
Staðan í Sýrlandi er
flókin úrlausnar}Bandamannasaga
Bandaríkjamenntöldu sig
þvingaða til að gera
að sínu máli atvik í
Tyrklandi þegar
Sádi-Arabar notuðu
sendiskrifstofu sína
í Istanbúl til að pína
og svo lífláta landa
sinn, sem reynst hafði þeim
óþægur ljár í pólitískum þúfum.
Í frétt mbl.is sagði frá því að
Pompeo, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hefði á ferðum
sínum í Mið-Austurlöndum átt
fund með sádiarabískum emb-
ættismönnum. Á fundi með
blaðamönnum í Katar hafði Pom-
peo fjallað sérstaklega um Khas-
hoggi-málið þótt ferð ráðherrans
hefði snúist um þá ákvörðun
Trumps forseta að kalla herlið
sitt hið fyrsta burt úr Sýrlandi.
Pompeo sagði við það tækifæri:
„Við munum halda áfram samtali
okkar við krónprinsinn og Sáda
um að tryggt verði að einhver
verði látinn sæta ábyrgð.“ Slík
yfirlýsing ráðherrans er vand-
ræðaleg. Forystumaður vest-
ræns ríkis getur ekki gert kröfu
um að „einhver“ verði látinn
sæta ábyrgð á þessu morði og
borið hana upp við krónprinsinn
og önnur tign-
armenn í Riyadh.
Pompeo var yfir-
maður bandarísku
leyniþjónustunnar
CIA sem nýlega
sagði nær öruggt að
krónprinsinn hefði
sjálfur tekið ákvörð-
un um aðförina að Khashoggi.
Trump forseti hefur þegar gefið
til kynna að krónprinsinn hefði
fullyrt við sig að hann hefði
hvergi komið nærri og að þeim
yfirlýsingum yrði að trúa. Í
framhaldinu vitnaði forsetinn til
þess hve landið væri mikilvægur
bandamaður í Mið-Austur-
löndum og gat nýlegra stórbrot-
inna viðskipta þess við Banda-
ríkin sem væru þeim mjög svo
hagstæð.
Þau eru mörg dæmin, gömul
og ný, um það að stórríki setji
kíkinn fyrir blinda augað fyrir
minni „rök“ en þessi, ekki síst
þegar um er að ræða mál sem
naumast koma stórríkinu beint
við. En að krefjast þess að undir-
sátum, sem gerðu það sem þeim
var sagt, verði fórnað á þessu
friðþægingaraltari viðskipta og
hernaðarbandalaga bætir ekki
úr.
Klukkan gengur á
fréttagildi Khas-
hoggi-málsins og
umræðan dregur
dám af því }
Fáránleg friðþæging
E
in stærsta áskorun mennta-
kerfisins er ekki bara að standast
kröfur nútímans heldur að búa
nemendur á öllum aldri undir
framtíðina. Það er verkefni sem
er sífellt í þróun og því er stöðnun líklega versti
óvinur menntakerfisins – og þá um leið atvinnu-
lífsins, nýsköpunar, rannsókna og þannig mætti
áfram telja.
Ein leið, af mörgum, til að stuðla að framþró-
un er að rýmka það svigrúm sem áður var veitt
til að hefja háskólanám. Í síðustu viku kynnti ég
breytingar sem ég hyggst leggja fram með
frumvarpi nú á vorþingi um inntökuskilyrði í há-
skóla. Breytingarnar snúa að því að gera inn-
tökuskilyrðin sveigjanlegri og gefa háskólum
aukið vald til að líta til annarra þátta en próf-
gráða, m.a. verði þekkingu og reynslu gefið auk-
ið vægi þegar nemendur eru metnir. Áður hef ég
lagt fram frumvarp sem gefur sveinsprófi aukið vægi við
inntöku í háskólanám. Hvoru tveggja grundvallast í því að
háskólinn geti haft meiri sveigjanleika og lagt heildstætt
mat á nemendur, við mismunandi prófgráður, metið reynslu
úr starfi og að það skipti ekki höfuðmáli hvaðan þekkingin
kemur hafi nemandi næga þekkingu til að hefja há-
skólanám.
Með frumvarpinu er ekki verið að slá af kröfum til há-
skólamenntunar, heldur er verið að koma til móts við fram-
tíðina og breyttan veruleika. Kröfur síðustu áratuga mega
vel þróast í takt við tímann. Einstaklingar með listmenntun
sem hafa starfað lengi á leikskóla eiga ekki kost
á að ná sér í leikskólakennaramenntun nema
með stúdentsprófi eða sérstökum undanþágum,
svo tekið sé dæmi. Það er kominn tími til að
meta raunverulega reynslu einstaklinga úr at-
vinnulífinu og koma meiri sveigjanleika á kerfin
okkar svo að þau svari kalli tímans.
Með tækniframförum og breytingum á
vinnumarkaði hefur atvinnulífið tekið stakka-
skiptum og sú þróun heldur hratt áfram.
Menntakerfið má þar ekki vera eftirbátur. Ef
menntakerfið ætlar að fylgja þarf nauðsynlega
að laga þá skekkju sem er milli eftirspurnar eft-
ir vinnuafli og námsvali. Það er ekki ásættan-
legt að vöntun sé á iðnmenntuðu fólki í stærst-
um hluta iðnfyrirtækja og að brottfall úr
bóknámi sé mikið vegna rangrar áherslu okkar
og gamaldags viðhorfa.
Viðhorf til iðnmenntunar hefur lengi verið
slæmt, flestir líta á stúdentspróf sem nauðsynlega gráðu til
að halda öllum möguleikum opnum til framtíðar. Því skulum
við breyta. Það á ekki að loka á tækifæri framtíðarinnar þó
að þú hafir náð í þekkinguna með öðrum hætti. Leyfum
fólki að finna það starf sem hentar hverjum og einum og
hættum að setja alla í sama form. Stærsti ávinningurinn af
þessum breytingum og meiri sveigjanleika er breytt viðhorf
til náms, þá sér í lagi iðnnáms.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Tryggjum fleiri leiðir
Höfundur er formaður utanríkismálanefndar
og ritari Sjálfstæðisflokksins. aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Ásíðustu tveimur árumhafa um 300 aldraðir ein-staklingar, sem komnirvoru með færni- og
heilsumat fyrir hjúkrunarrými, lát-
ist áður en þeir komust á
hjúkrunarheimili. Þetta mátti lesa
út úr svari heilbrigðisráðherra við
fyrirspurn á Alþingi, og birt var
skömmu fyrir jól. Frá árinu 2014
hafa ríflega 700 aldraðir ein-
staklingar með þetta mat látist áður
þeir fengu hjúkrunarrými.
Pálmi V. Jónsson, yfirlæknir
öldrunarlækninga á Landspít-
alanum, ritaði grein í Morgunblaðið
í gær þar sem m.a. kom fram að á
hverjum tíma væru nærri 300 ein-
staklingar með færni- og heilsumat
fyrir hjúkrunarrými. Þar af væru
um 50 manns á sérhæfðum deildum
Landspítala, um 70 manns á Vífils-
stöðum og Vesturlandi en aðrir
byggju heima með stuðningi ætt-
ingja, heimahjúkrunar eða væru í
dagþjálfun.
„Úr þessum viðjum þarf að
brjótast með nokkurri aukningu
hjúkrunarrýma en til þess að þetta
verði ekki sagan endalausa þarf að
beita hugviti og þróa fjölbreyttar
lausnir til að mæta þörfum eldra
fólks og tryggja því sjálfstæði sem
lengst á eigin vegum,“ ritar Pálmi.
Hann segir flesta aldraða deyja
á fyrstu 12 vikunum eftir að þeir
eru komnir með færni- og heilsu-
mat frá heilbrigðisyfirvöldum. Meg-
inskýringin á svona háum dánar-
tölum sé skortur á líknarrýmum.
Bendir Pálmi á að 10 rúma líknar-
deild á Landakoti fyrir eldra fólk
hafi verið lokað í kjölfar hrunsins
2008. Sú deild hafi þjónað 100
manns á ári með meðallifun í einn
mánuð. Með því að fjölga líknar-
rýmum um 10-15 megi stórbæta
þjónustu við þetta fólk.
Lokun á Landakoti hafði
áhrif í Kópavogi
Valgerður Sigurðardóttir, yfir-
læknir líknardeildar Landspítalans
í Kópavogi, segir rúmum hafa verið
fjölgað í Kópavogi þegar líknar-
deildinni á Landakoti var lokað árið
2011. Eftir það hafi meðalaldur
þeirra sem lögðust inn í Kópavogi
hækkað. Í framhaldinu hafi verið
þreifingar um aukið samstarf milli
líknarþjónustu Landspítalans og
hjúkrunarheimila, en það hafi ekki
borið árangur. Sér vitanlega séu
engin áform af hálfu yfirvalda um
að endurvekja líknardeild fyrir
aldraða.
Nóg komið af skýrslum
Pétur Magnússon, forstjóri
Hrafnistu og formaður Samtaka
fyrirtækja í velferðarþjónustu, seg-
ist geta tekið undir flest af því sem
fram kom í grein Pálma. Löngu sé
orðið ljóst að stjórnvöldum hafi
ekki tekist að fjölga hjúkrunar-
rýmum í takt við fjölgun aldraðra.
Nóg sé komið af fundum og
skýrslugerð og tímabært að hefjast
handa.
Pétur segir ýmis teikn á lofti
um að metnaðarfull áætlun stjórn-
valda, um að fjölga hjúkrunarrým-
um um 550 til ársins 2023, muni
ganga hægt og erfiðlega fyrir sig. Í
dag eru um 2.700 hjúkrunarrými
fyrir aldraða og frá árinu 2008 hef-
ur hlutfall aldraðra stöðugt lækkað
sem dvelja á hjúkrunarheimili. Pét-
ur segir að gera þurfi meira en að
fjölga rýmum, m.a. efla heimaþjón-
ustu, dagdvöl og endurhæfingu
þannig að fólk geti búið lengur
heima hjá sér. Pétur segir það að
sjálfsögðu alvarlegt að aldraðir
falli frá áður en þeir komist í
viðeigandi hjúkrunarrými. „Ef
hugsað er um lífsgæði þá er það
ekki gott að fólk bíði vikum og
mánuðum saman á spítala eft-
ir hentugu úrræði, það er
dýrara fyrir samfélagið
og skerðir lífsgæði
fólks.“
Skortur á líknar-
rýmum fyrir aldraða
Eitt af því sem kom fram í
grein Pálma V. Jónssonar yfir-
læknis í Morgunblaðinu í gær
var að hann vill endurvekja
lífsskrána svonefndu.
Verkefnið var á vegum Emb-
ættis landlæknis en því var
hætt í ársbyrjun 2015. Þar gat
fólk fyllt út eyðublað með yfir-
lýsingu um óskir sínar varð-
andi meðferð í aðdraganda
lífsloka. Hætti embættið með
verkefnið m.a. vegna þess að
það taldi óskir fólks geta
breyst með tímanum, vilja-
yfirlýsing á einum tímapunkti
hefði ekki endilega sama vægi
síðar.
Pálmi segir verkefnið hafa
verið komið á góðan rekspöl
innan Embættis landlæknis. En
það hafi dregist úr hömlu að
rafvæða þessar óskir fólks
þannig að upplýsingarnar yrðu
aðgengilegar heil-
brigðisstarfs-
mönnum allan sól-
arhringinn árið um
kring. Með því að
endurvekja verk-
efnið og rafvæða
lífsskrána væri verið
að auka hagkvæmni
heilbrigðis-
þjónustunnar.
Endurvekja
þarf lífsskrá
PÁLMI YFIRLÆKNIR
Pálmi V. Jónsson
Deyja á biðlista eftir hjúkrunarrými
Aldraðir með færni- og heilsumat fyrir hjúkrunarrými
175
150
125
100
75
50
25
0
2014 2015 2016 2017 2018
*Jan. til nóv. 2018.
Heimild: Svar heil-
brigðisráðherra
við fyrirspurn á
Alþingi, des. 2018.
114
141
178 183
110*