Morgunblaðið - 16.01.2019, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Theresa Mayvarð undir íatkvæða-
greiðslu um samn-
ing forsætis-
ráðherrans við
Evrópusambandið
um útgöngu lands-
ins úr því. May forsætisráð-
herra ætlaði sér að leggja
samninginn fyrir þingið í síð-
asta mánuði. Eftir umræður í
ríkisstjórn og þingflokki
Íhaldsflokksins ákvað hún að
fresta þeirri atkvæðagreiðslu
þar sem líklegast þótti að mál-
ið yrði fellt.
May hafði margsagt að
samningur hennar væri ekki
aðeins „eini samningurinn“
sem fáanlegur væri heldur
jafnframt „besti samning-
urinn“. Hún lagði engu að síð-
ur enn lönd undir fót og gekk
braut beiningamannsins til
Brussel. Sagðist hún þurfa eft-
irgjöf sem dygði þinginu. Er-
indið var auðmýkjandi og við-
tökurnar sýnu verri. Það eina
sem forsætisráðherrann hafði
upp úr því krafsi var blað þar
sem búrókratarnir útlistuðu
hvernig bæri að skilja einstök
atriði fyrirliggjandi samnings!
Tekið var fram að sú túlkun
væri þó ekki bindandi fyrir
ESB né dómstóla þess.
Nú, mánuði síðar, gat May
ekki dregið atkvæðagreiðsluna
lengur og hún fór fram í gær-
kvöldi. Ekkert vantaði upp á
að hún yrði söguleg. Helstu
spekingar höfðu spáð því um
hríð að málið væri tapað og
spurningin stæði um það
hversu illa laskaður forsætis-
ráðherrann yrði.
Fyrripart dagsins örlaga-
ríka töldu helstu innanbúðar-
menn að ósigur hennar yrði
meiri en áður hafði verið ætlað
og hugsanlegt að samning-
urinn félli með 150 atkvæðum
og að mati hinna svartsýnustu
jafnvel allt að 200 atkvæðum.
Það yrði þá miklu verri útkoma
en stefndi í fyrir jól þegar at-
kvæðagreiðslunni var frestað
svo May gæti fengið lagfær-
ingar sem dygðu. Enginn spáði
því að tillaga forsætisráð-
herrans yrði felld með 230 at-
kvæðum.
Breskir fréttaskýrendur
sögðu að ósigur forsætisráð-
herrans af þessu tagi væri sá
mesti í sögunni, frá árinu 1924.
En þá var bent á að þar átti í
hlut minnihlutastjórn Ram-
seys Macdonalds en ekki rík-
isstjórn með meirihlutastuðn-
ing í þinginu og forsætis-
ráðherra úr röðum lang-
stærsta þingflokksins. Þessi
ósigur yrði því að teljast eins-
dæmi.
Strax eftir að þetta þinglega
áfall forsætisráðherrans lá fyr-
ir kvaddi Jeremy
Corbyn, leiðtogi
Verkamanna-
flokksins og
stjórnarandstöð-
unnar, sér hljóðs
og bar fram van-
trauststillögu á
ríkisstjórn May. Umræða og
atkvæðagreiðsla um þá tillögu
verður í dag.
Skilja mátti orð forsætisráð-
herrans svo í þinginu að hún
teldi ástæðu til að ætla að rík-
isstjórn hennar gæti staðið af
sér vantraustið. Það gæti þó
a.m.k. orðið tæpt.
Fram hefur komið að 118
þingmenn Íhaldsflokksins
greiddu atkvæði gegn for-
sætisráðherranum í þessari
sögulegu atkvæðagreiðslu,
sem er alvarlegt áfall fyrir
leiðtoga flokksins. Því fer þó
fjarri að þar sé einsleitur hóp-
ur á ferðinni. Þeir sem eru
ákafastir stuðningsmenn út-
göngunnar sem þjóðin sam-
þykkti voru hluti af hópnum.
En þar voru jafnframt þeir
sem eru hvað ákafastir áhuga-
menn um ESB innan hans og
hallmæltu samningi May úr
þeirri átt.
Fyrir fáum dögum leyfði
þingforsetinn sér, gegn and-
mælum helstu sérfræðinga
sinna og margra í salnum, að
taka til atkvæða viðaukatillögu
um að ekki væri lengur heimilt
að ganga úr ESB nema til stað-
ar væri samþykktur útgöngu-
samningur. Slíkt viðhorf, svo
ekki sé talað um lagafyrirmæli,
gerir búrókrata í Brussel alls-
ráðandi í samningagerðinni.
Eftir atkvæðagreiðsluna í
gær tók forsætisráðherrann af
öll tvímæli um að sú samþykkt
væri alls ekki bindandi, þótt
hún virti vilja flutningsmanna
hennar.
Fréttaskýrendur töldu
margir að með nokkrum ólík-
indum væri að May forsætis-
ráðherra sæti áfram eftir að
stærsta mál þingferils hennar
hefði verið fellt og það með svo
afgerandi hætti og þar með af
118 þingmönnum úr hennar
eigin flokki.
Fáeinar vikur eru síðan
reynt var að fá samþykkt inn-
an þingflokks íhaldsmanna að
nýtt leiðtogakjör færi fram í
flokknum. Sú tillaga var felld
með nokkrum yfirburðum og
reglur flokksins segja að þar
með verði bið á að slík tillaga
komi fram aftur.
Ef til vill hefðu andstæð-
ingar flokksleiðtogans gert
betur í því að geyma sér til-
löguflutninginn þar til upp
væri komið það ástand í bresk-
um stjórnmálum og Íhalds-
flokknum sérstaklega sem er
þar nú.
Ástandið í breskum
stjórnmálum er með
nokkrum ólíkindum
nú og snúið að segja
fyrir um þróunina}
Dramatískt ástand
E
itt af þeim grundvallarmálum sem
Alþingi mun takast á við á næstu
vikum og mánuðum er hvort
leggja eigi sérstakan skatt á alla
þá vegfarendur sem aka um vegi
landsins. Veggjöld er nýjasta tillaga ríkis-
stjórnarflokkanna um skattheimtu og leggst
hún jafnt á alla sem aka óháð tekjum. Veggjöld
eru langt í frá óþekkt fyrirbæri á heimsvísu, en
hugmynd stjórnarflokkanna er þó harla óþekkt
því töluvert skortir á nákvæma útfærsla á hug-
myndum þeirra þó að taka þurfi ákvörðun um
fjármögnun í samgöngum á næstu vikum. Ýms-
ar hugmyndir stjórnarflokkanna um veggjöld
hafa birst að undanförnu en endanleg útfærsla
er óljós.
Þessi tillaga stjórnarflokkanna um veggjöld
er uppi þrátt fyrir að flokkarnir hafi talað gegn
veggjöldum fyrir kosningarnar 2017 og þrátt fyrir að ekki
sé stafkrók að finna um veggjöld í stjórnarsáttmála. Rík-
isstjórnin guggnaði á fyrri ákvörðun um þá grænu skatta
sem boðaðir höfðu verið af fyrri ríkisstjórn en veggjöld
voru þó ekki í umræðunni þrátt fyrir að öllum hafi verið
ljós hin vonda staða vegakerfisins.
Eignir okkar í vegum landsins hafa fengið að drabbast
svo niður í tíð stjórnvalda undanfarin ár að það verður að
bregðast við. Einhverra hluta vegna láta stjórnvöld í dag
eins og þetta sé óvænt staða sem upp er komin þegar
raunin er að hvort tveggja samgöngukerfi höfuðborg-
arsvæðisins sem og samgöngukerfið um allt land hefur ár-
um saman verið vanrækt. Samgöngukerfi
höfuðborgarsvæðisins er sprungið. Mengun
frá einkabílum um landið þannig að ef stjórn-
völd meina eitthvað með átaki í loftslags-
málum verður að bregðast við með auknum al-
menningssamgöngum um allt land og fækkun
einkabíla. Vegir eru svo illa farnir og á köflum
svo langt frá lágmarkskröfum um nútímaveg-
lagningu að öryggi vegfarenda er í húfi. Þá er
ónefnt að samgöngur þurfa að vera greiðar
innan landshluta sem og milli þeirra. Það vant-
ar því miður töluvert upp á að svo sé og hefur
það hamlandi áhrif á uppbyggingu samfélags
og atvinnulífs víða um land.
Það er pólitísk ákvörðun að standa þannig
að rekstri þjóðarbúsins á uppgangstímum,
eins og þeim sem hafa verið frá því þjóðinni
var bjargað frá gjaldþroti eftir hrun, að inn-
viðir eru sveltir. Þeir flokkar sem stjórnað hafa landinu að
undanförnu hafa ekki sinnt þessum grundvallarskyldum
sínum að tryggja innviði okkar og þess vegna þarf að
bregðast við. Eftir stendur spurningin um hvort við viljum
að uppbygging vegakerfis sé greidd með almennri skatt-
heimtu í formi tekju- og eignaskatts, auðlindagjaldi, sölu
eigna eða viljum við fara í sérstaka skattheimtu á hvern
vegfaranda óháð efnahag? Um þetta snýst hin mikilvæga
spurning sem landsmenn þurfa að spyrja sig og við á
þinginu þurfum að hlusta á svörin. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Innviðasvelti er pólitísk ákvörðun
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þrátt fyrir að kjararáð hafiverið lagt niður í fyrra ogfrumvarp fjármála- ogefnahagsráðherra um
breytt fyrirkomulag við ákvarðanir
launa þeirra sem heyrðu undir úr-
skurði ráðsins, byggist í meg-
inatriðum á tillögum starfshóps rík-
isins og aðila vinnumarkaðarins, eru
enn uppi deilur um málið. Laun-
þegahreyfingin er ekki sátt við til-
tekin atriði í frumvarpinu og vill með
engu móti fallast á þau í nýjum um-
sögnum til Alþingis.
Samtök launþega sem sent hafa
umsagnir gagnrýna annars vegar að
hækka eigi laun þeirra sem heyrðu
undir úrskurðarvald kjararáðs strax
1. júlí næstkomandi og hins vegar þá
tillögu að ráðherra sem fer með
starfsmannamál sé heimilt að hækka
laun þeirra 1. janúar ár hvert.
Í umsögn BSRB segir að
bandalagið geri ekki athugasemdir
við útfærslu á því hvernig umrædd
laun verða framvegis ákveðin, þ.e.
með fastri krónutölufjárhæð í lög-
um, en gerir kröfu um að hækkanir
þeirra komi ekki til fyrr en í fyrsta
lagi árið 2020. BSRB leggst gegn
efni frumvarpsins þar sem það virð-
ist gera ráð fyrir því að umrædd
laun muni hækka þann 1. júlí nk.
„Í þessu sambandi bendir
BSRB á að laun æðstu stjórnenda
ríkisins hafa hækkað töluvert um-
fram almenna launaþróun á und-
anförnum árum sem hefur valdið
miklum titringi og óánægju á meðal
almennings í landinu.“
Meginreglan sem ekki virðist
vera ágreiningur um er sú að laun
þessara hópa verði fest við ákveðna
krónutölufjárhæð og hún verði end-
urákvörðuð ár hvert miðað við hlut-
fallslega breytingu á meðaltali
reglulegra launa starfsmanna rík-
isins eins og þær birtast í tölum
Hagstofu Íslands fyrir umliðið ár.
Gert er ráð fyrir að þetta verði gert í
júlí ár hvert.
Í frumvarpinu er hins vegar
líka lagt til að launin geti hækkað
tvisvar á ári þ.e. líka um áramót eins
og fyrr segir og rökstuddi Bjarni
Benediktsson fjármálaráðherra það
svo þegar hann mælti fyrir frum-
varpinu að með því móti yrðu launa-
hækkanir þessara aðila jafnari og
nær almennri þróun kjaramála í
tíma en ef hækkunin yrði aðeins einu
sinni á ári. „Við gætum þá séð fyrir
okkur í því samhengi t.d. að samið
hefði verið við opinbera starfsmenn
upp úr miðju ári og það lægi fyrir
hvað kjarasamningar geymdu í þeim
efnum fyrir komandi ár. Þá gætu
verið gild rök fyrir því að tekin væri
ákvörðun um að áætluð hækkun
kæmi til framkvæmda strax 1. jan-
úar þannig að menn þyrftu þá ekki
að bíða eftir hækkuninni fram til 1.
júlí,“ sagði Bjarni.
Þetta mælist ekki vel fyrir í
verkalýðshreyfingunni. ASÍ gerir
t.d. alvarlegar athugasemdir við að
til standi að hækka laun allra þeirra
ráða- og embættismanna sem breyt-
ingin nær til 1. júlí nk. „Þrátt fyrir
að fyrir liggi að laun æðstu stjórn-
enda ríkisins hafi hækkað langt um-
fram almenna launaþróun,“ eins og
segir í umsögn ASÍ.
Sambandið leggst sömuleiðis
gegn því að ráðherra fái heimild til
þess að hækka laun umrædds hóps
hinn 1. janúar ár hvert.
Kennarasamband Íslands telur
að tryggja verði að frysting launa
standi a.m.k. út árið 2019. Bráða-
birgðaákvæði um að heimild ráð-
herra til að hækka launin í janúar
verði ekki beitt fyrr en fyrsta lagi 1.
janúar 2020 sé tilgangslítið og tryggi
ekki þá frystingu sem lagt var upp
með.
Vilja frysta laun
kjararáðshóps til 2020
Morgunblaðið/Þorkell
Launakjör hjá ríkinu Með stjórnarfrumvarpinu á að koma á fót nýju
fyrirkomulagi launaákvarðana fyrir þá sem féllu undir kjararáð.
Hækkanir kjararáðs brenna enn
á forystu verkalýðshreyfingar-
innar. Í nýrri umsögn ASÍ um
frumvarp fjármálaráðherra er
því haldið fram að ,,framúr-
keyrsla kjararáðs umfram við-
mið rammasamkomulags aðila
vinnumarkaðarins frá árinu
2015 [hafi kostað] skattgreið-
endur um 1,3 milljarða króna í
launahækkunum til þjóðkjör-
inna fulltrúa og æðstu embætt-
ismanna sem eru meðal hæst
launuðu hópa hér á landi.“
Á sama tíma og regluleg
heildarlaun verkafólks hjá ríki
hafi hækkað um 25% milli 2014
og 2017 hafi laun stjórnenda hjá
ríkinu hækkað um 33%. Stjórn-
völd eigi að gera grein fyrir
launastefnu sinni og mark-
miðum um launasetningu og
launabil milli hópa. „Þannig má
t.a.m. spyrja hvort það sé með-
vituð stefna stjórnvalda að for-
seti lýðveldisins sé með nærri
tífalda lágmarkstekjutryggingu
í mánaðarlaun?“
Kostaði 1,3
milljarða
GAGNRÝNI ASÍ