Morgunblaðið - 18.01.2019, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Tilhneigingintil að málaskrattann á
vegginn getur
verið rík. Dóms-
dagsspár geta
verið áhrifaríkar
og að sama skapi
erfitt að hrekja
fullyrðingar um hið óorðna.
Í vikunni birtist skýrsla Hag-
fræðistofnunar Háskóla Ís-
lands, sem unnin var fyrir at-
vinnuvegaráðuneytið um
þjóðhagsleg áhrif hvalveiða.
Meginniðurstaða skýrslunnar
þarf ekki að koma á óvart. Þar
segir að gögn bendi ekki til að
hvalveiðar hafi haft slæm áhrif
á íslenskt efnahagslíf og ekki sé
að finna marktækar vísbend-
ingar um að hvalveiðar dragi úr
ferðum útlendinga til landsins
að neinu ráði. Á árunum 1986 til
1990 hafi erlendum ferðamönn-
um fjölgað um 34% á Íslandi
þrátt fyrir mikla áróðurs-
herferð Grænfriðunga og ann-
arra umhverfissamtaka í því
skyni að fá fólk til að ferðast
ekki til landsins. Á þessum tíma
hafi ferðamönnum til dæmis
fjölgað meira á Íslandi en á
Bretlandi.
Í skýrslunni segir einnig að
ekki sé að sjá nein merki þess
að hvalveiðar fæli fólk frá Ís-
landi þegar horft er til þeirrar
fjölgunar, sem orðið hefur á
ferðamönnum frá árinu 2009.
„Ekki er heldur að sjá að hval-
veiðar hafi dregið úr áhuga á
hvalaskoðun hér við
land,“ segir einnig.
Í skýrslunni er
síðan rakið að frá
banni Alþjóðahval-
veiðiráðsins árið
1986 hafi hlutfall Ís-
lendinga af veiddum
hvölum í heiminum
aðeins verið um 3%. Þá er vísað
til þess að vísindalegar rann-
sóknir og niðurstöður hafi verið
að baki stjórn veiðanna hér við
land. Til vitnis um það sé að hér
hafi verið bannað að veiða úr
stofnum, sem standa illa.
Hvalveiðar hafa í hálfan
mannsaldur valdið nokkrum
titringi hér á landi. Hörðustu
andstæðingarnir hafa ítrekað
spáð því að þær gætu leitt til
þess að landið einangraðist í
samfélagi þjóðanna og ferða-
langar myndu að miklu leyti ef
ekki alfarið sniðganga landið.
Ísland átti að verða Kúba
norðursins yrðu Icesave-
samningarnir ekki samþykktir,
verðbréfamarkaðir að hrynja
og efnahagslegt svartnætti
taka við yrði Trump forseti og
breskt efnahagslíf leggjast af
yrði útgangan úr Evrópusam-
bandinu samþykkt. Allt gerðist
þetta en hrakspárnar reyndust
innihaldslausar og fræðin að
baki þeim innihaldsrýr, enda
tilgangurinn einkum að vekja
ugg og ótta. Sama bragðið virk-
ar hins vegar ekki ítrekað, sér-
staklega ekki þegar reynslan
sýnir hið gagnstæða.
Sama bragðið virkar
ekki ítrekað, sér-
staklega ekki þegar
reynslan sýnir hið
gagnstæða}
Að mála skrattann
á vegginn
Kínverskir dóm-stólar ákváðu
á mánudaginn að
dæma ungan Kan-
adamann til dauða
fyrir aðild sína að
stórfelldu fíkni-
efnasmygli. Maðurinn hafði áð-
ur verið dæmdur í 15 ára fang-
elsi, en í desember bárust þau
boð frá æðri dómstól að rétta
þyrfti aftur í máli hans, þar
sem refsingin væri of væg.
Það er svo sem ekki nýlunda
að kínversk stjórnvöld taki er-
lenda ríkisborgara af lífi fyrir
fíkniefnasmygl, en það sem
vekur sérstaka athygli í þessu
tilfelli er að grunnt hefur verið
á því góða á milli kínverskra
og kanadískra stjórnvalda síð-
ustu mánuði, eða síðan Kan-
adamenn handtóku Meng
Wanzhou, stjórnanda í Hua-
wei-fjarskiptafyrirtækinu, að
kröfu Bandaríkjamanna.
Meng er grunuð um að hafa
brotið gegn viðskiptabanni
Bandaríkjanna við Írani, en
reiði kínverskra stjórnvalda
hefur fyrst og fremst beinst að
Kanadamönnum. Þannig þótti
grunsamlegt að
tveir Kanadamenn
voru handteknir
fljótlega eftir
handtöku Meng og
sakaðir um njósn-
ir. Dauðarefsingin
nú, sérstaklega þar sem
skyndilega var ákveðið að
rétta á ný yfir þeim grunaða,
vekur upp enn frekari grun-
semdir um að kínversk stjórn-
völd vilji senda skilaboð til
Kanadamanna. Kanadamenn
hafa í það minnsta tekið þessu
sem skilaboðum, því að Justin
Trudeau, forsætisráðherra
Kanada, lét í það skína að líf-
látsdómurinn væri af pólitísk-
um rótum runninn, og hafa
helstu bandamenn Kanada-
manna á alþjóðavettvangi tekið
undir þau orð.
Löngum hefur verið vitað að
réttarkerfi Kínverja fylgir
mjög þeim boðum sem berast
frá kínverska kommúnista-
flokknum. Engu að síður er
verulegt áhyggjuefni ef réttar-
kerfi landsins er misbeitt svo
gróflega til að senda skilaboð í
milliríkjadeilum.
Deila Kínverja og
Kanadamanna tekur
á sig annan og mun
ógeðfelldari svip}
Dómskerfinu misbeitt?
Á
mánudag kemur Alþingi saman
til fyrsta fundar eftir jólafrí.
Það er ljóst að næstu vikur og
mánuðir verða afar krefjandi
þar sem þingsins bíður fjöldi
vandasamra verkefna sem þarf að leysa.
Ég hef gjarnan kallað eftir samstöðu þvert
á flokka. Talað um að við tökum saman
höndum hvar í flokki sem við stöndum. Það
sýndi sig t.d nú fyrir jólin hvað við getum
gert ef við stöndum saman þó ekki væri
nema vegna málefna sem bersýnilega eru
sanngirnis- og réttlætismál. Það var ein-
mitt eitt slíkra mála sem allur þingheimur
tók í fangið þegar við stóðum öll að breyt-
ingum sem fela í sér að uppbætur á lífeyri
vegna tiltekins kostnaðar og uppbætur vegna rekst-
urs bifreiðar samkvæmt lögum um félagslega aðstoð,
skyldu ekki lengur teljast til skattskyldra tekna og
um leið ekki lengur skerða lífeyrisgreiðslur almanna-
trygginga. Þrátt fyrir að það hafi verið Flokkur
fólksins sem hóf þessa vegferð þá hefði málið ekki
náð fram að ganga nema með velvild og vilja meiri-
hlutans. Nýju lögin tóku gildi þann 1. janúar 2019.
Nýir samningar
Kjarabarátta láglaunafólks mun verða fyrirferðar-
mikil í þingstörfunum nú strax á nýju ári. Óréttlætið
í samfélaginu og það hyldýpi sem hefur skapast á
milli ríkra og fátækra er það sem helst brennur á
fólkinu okkar í dag. Hvernig á nokkur
maður sem ekki á til hnífs og skeiðar að
skilja eilífan lofsöng um góðæri og hag-
sæld allra þegar hann veit að það er ósatt.
Hvernig eiga fátæk börn að skilja hvers
vegna þau fá ekki að taka þátt í íþróttum,
tónlist og leikjum til jafns á við aðra.
Mörg þeirra eiga foreldra sem vinna
myrkranna á milli fyrir launum sem ekki
uppfylla lágmarks frumþarfir, þ.e. fyrir
fæði, klæði og húsnæði. Flokkur fólksins
var stofnaður til að útrýma fátækt á Ís-
landi. Fátækt sem valdhafarnir afneita
leynt og ljóst. Fátækt sem er að rústa
framtíð þúsunda barna og fjölskyldna
þeirra. Flokkur fólksins hefur lagt fram
margar raunhæfar og vel framkvæmanlegar lausnir
til úrbóta og munum við halda ótrauð áfram að berj-
ast fyrir þeim af öllu afli. Enda miða þær allar að því
að bæta hag þeirra sem bágust hafa kjörin.
Lokaorð
Ég óska þess að okkur auðnist sú gifta að vinna
saman að því að uppfylla hóflegar kröfur verkafólks-
ins okkar. Við ættum að virða í auðmýkt þolinmæði
þeirra og fórnfýsi gagnvart því misrétti sem þau hafa
mátt búa við allt of lengi. Útrýmum fátækt og gerum
það saman.
Inga Sæland
Pistill
Vorþing framundan
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Heimtur á rafhlöðum tilendurvinnslu hafa aukistsíðustu ár og eru yfirmarkmiðum stjórnvalda
samkvæmt tilskipun og reglugerð
Evrópusambandsins. Markmið eru
sett um söfnun sem hlutfall af því
sem sett er á markað að meðaltali í
þrjú ár. Markmiðin eru sett til að ná
spilliefnum og koma í veg fyrir að
þau fari í óæskilegan farveg. Árið
2017 var safnað rúmlega 100 tonnum
af rafhlöðum, sem gerir 47% af með-
altali innflutnings á þremur árum.
Þetta magn er talsvert meira en áð-
ur, en innflutningur hefur aukist á
sama tíma.
Engin teikn eru um annað en að
þessi þróun hafi haldið áfram á síð-
asta ári að sögn Írisar Gunnars-
dóttur, rekstrarstjóra hjá Úr-
vinnslusjóði. Hún segir að góður
árangur 2017 hafi vonandi ekki verið
tilviljun heldur þróun sem haldi
áfram. Markmiðið fyrir næsta ár er
að heildarsöfnun á blýsýrurafgeym-
um og rafhlöðum verði komin í 65%
af innflutningi samkvæmt fyrr-
nefndri reiknireglu um meðaltal
þriggja ára. Rafgeymarnir einir og
sér voru árið 2017 nánast komnir í
þá viðmiðun.
Ekki allt sem sýnist
Ekki er þó allt sem sýnist varð-
andi söfnun á rafhlöðum því raftæki
eru mörg hver flutt inn með raf-
hlöðum og má þar nefna tölvur og
síma. Úrvinnslugjald er þá lagt á
tækið, en ekki á rafhlöður sem eru
hluti af tækjum og vélum. Gjaldið er
hins vegar lagt á stakar rafhlöður
samkvæmt vigt og bera þær mis-
munandi úrvinnslugjald. Íris segir
að árangurinn kunni því að vera lak-
ari heldur en hann virðist við fyrstu
sýn. Unnið sé að því að meta hversu
mikið af rafhlöðum komi inn sem
hluti af raftækjum.
Þjónustufyrirtæki með samn-
ing við Úrvinnslusjóð hafa veg og
vanda af söfnun á rafhlöðum og raf-
geymum og flutningi á þeim úr landi
til endurvinnslu. Rafhlöður og raf-
geymar frá Íslandi fara til vinnslu í
Evrópu og er ákveðið gjald greitt
fyrir hvern vöruflokk og á hver
þeirra að standa undir sér.
Brúnsteinskolin algengust
Úrvinnslusjóður greiddi á upp-
gjörsárinu 2017 fyrir endurvinnslu
og meðhöndlun á rúmlega 72 tonn-
um af rafhlöðum, alls um 22 millj-
ónir króna. Þar vógu þyngst raf-
hlöður með brúnsteinskolum, sem
eru algengastar, alls 57 tonn. Rúm-
lega sex tonn af hvoru tveggja líþí-
um og nikkelkadmíum rafhlöðum
voru send til endurvinnslu, þá söfn-
uðust 450 kíló af rafhlöðum með
kvikasilfri.
Fyrir málma og kol úr brún-
steinsrafhlöðum greiðir Úrvinnslu-
sjóður nú 258 krónur á kíló, auk
flutningsjöfnunar. Dýrasti flokk-
urinn er kvikasilfursrafhlöður, en
1416 krónur eru greiddar fyrir kíló
af þeim.
Rafgeymar (blýsýrurafgeymar
eða startgeymar), eru þungir og
fyrirferðamiklir ólíkt rafhlöðunum.
Alls voru tæplega 1.540 tonn af raf-
geymum send til endurvinnslu 2017.
Sumir þeirra bera lítinn kostnað
fyrir þjónustuaðila og eru seldir í
endurvinnslu. Úrvinnslusjóður
greiðir því lágmarksgjald fimm
krónur á kíló fyrir söfnun á þeim
fyrst og fremst til þess að afla upp-
lýsinga.
Í þessari samantekt er ekki
fjallað um drifrafhlöður úr rafbílum
þar sem þær eru ekki í kerfi Úr-
vinnslusjóðs. Úrvinnslugjald hefur
ekki verið lagt á slíkar rafhlöður við
innflutning og skortir heimild í lög-
um til þess. Úrvinnslusjóður hefur
sent erindi til umhverfis- og auð-
lindaráðuneytis og segir Íris brýnt
að koma meðferð á drifrafhlöðum í
ferli.
Yfir markmiðum um
söfnun á rafhlöðum
Innfl utningur á rafhlöðum og söfnunarhlutfall
250
200
150
100
50
0
tonn skil
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Innfl utningur (tonn) Söfnun (tonn)
Söfnunarhlutfall, % af meðaltali þriggja ára innfl utnings
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Heimild: Úrvinnslusjóður
20%
31%
35% 34% 33%
31%
47%
Á markaðnum eru þúsundir
ólíkra gerða rafhlaðna sem
hægt er að flokka með mismun-
andi hætti. Hvort sem er á
heimili eða í vinnu eru tæki með
rafhlöðu yfirleitt innan seil-
ingar.
Algengastar eru brúnkols-
rafhlöður sem yfirleitt innihalda
ekki spilliefni og eru yfirleitt
einnota. Fjarstýringar og vasa-
ljós innihalda gjarnan slíkar raf-
hlöður og alls konar minni tæki.
Mikið af hnapparafhlöðum er
með kvikasilfri. Tækjum með
liþíumrafhlöðum hefur fjölgað
mjög. Þær eru endurhlaðan-
legar og má finna í fartölvum,
rafrettum, farsímum, mynda-
vélum og vasahljómflutnings-
tækjum svo dæmi séu tekin.
Nikkelkadmíumrafhlöður eru
oft endurhlaðanlegar og gjarn-
an að finna í eldri borvélum og
slíkum tækjum.
Alltaf við
höndina
ALLS KONAR RAFHLÖÐUR