Morgunblaðið - 07.02.2019, Síða 42

Tímaritið Mannlíf
birti í febrúar árið
1995 viðtal við syst-
urnar Aldísi, Snæfríði
og Kolfinnu, dætur
okkar Bryndísar, und-
ir fyrirsögninni: „Þrí-
leikur Baldvins-
dætra“. Í viðtalinu
beindi blaðamaðurinn,
Kristján Þorvaldsson,
eftirfarandi spurningu
að systrunum: „En
hvernig er að eiga svona pabba og
mömmu? Grétuð þið einhvern tím-
ann í koddana ykkar yfir þeim sem
börn?“
Snæfríður : „Ég gæti ekki óskað
mér betri foreldra“.
Aldís: „Ég þekki ekki föður
minn í þeirri mynd sem fjölmiðl-
arnir draga upp af honum: refur,
óheiðarlegur, hrokagikkur … Akk-
úrat það sem hann ekki er. Hann
er hlýr, skilningsríkur …“
Kolfinna: „… einlægur og til-
finninganæmur …“
Snæfríður: „ …heill og heil-
brigður í hugsun …“
Aldís: „… fyrir nú utan hvað
hann er gáfaður og skemmtilegur“.
Kolfinna: „Erum við ekki orðnar
of væmnar núna, stelpur?“
Aldís: „Sama er mér! Má hann
ekki einhvers staðar njóta sann-
mælis?“
Þessi ummæli lýsa óneitanlega
vinarþeli og ástúð dætranna í garð
föður síns. Ekki síst Aldísar. Og
þetta er árið 1995. Hvað hefur
breyst? Í forsíðuviðtali við DV
(11.-13. okt. 2013) – átján árum
síðar – kærir Aldís föður sinn fyrir
kynferðislega áleitni við sig og
dóttur sína, systur sínar, frænkur
og vinkonur og lýsir honum sem
siðlausu dusilmenni. Í viðtali við
Sigmar Guðmundsson á RÚV – rás
2 fimmtudaginn 18. janúar sl. end-
urtekur hún allar þessar ásakanir
og gott betur.
Í viðtalinu segist hún hafa slitið
öllu sambandi við föður sinn þegar
árið 1991 og sakar hann um að
hafa vélað sig inn á Landspítala
árið 1992, þar sem hún hafi síðan
verið kyrrsett með valdi, sprautuð
niður og ranglega greind með geð-
hvarfasýki á háu stigi.
Í ljósi hinna loflegu
ummæla um föðurinn
fjórum árum síðar er
fullyrðingin um vinslit
við hann sannanlega
röng.
Sannleikurinn er sá,
að Aldís bar slíkar
sakir fyrst upp á föð-
ur sinn eftir að hún
hafði verið nauðungar-
vistuð á geðdeild
Landspítalans árið
2002, áratug síðar.
Hver er skýringin?
Svarið er, að hennar eigin sögn,
ítrekuð nauðungarvistun á geð-
deild, sem hún kennir föður sínum
um.
Valdamaðurinn?
Hún vill nú láta fólk trúa því, að
faðir hennar hafi haft vald til þess
að siga á hana lögreglu, láta hand-
taka hana og járna, loka nauðuga
inni á geðdeild, sprauta hana niður
og greina ranglega með geð-
hvarfasýki, sem síðan hafi verið til-
færð sem réttlæting á nauðung-
arvistun í hvert sinn sem föður
hennar mislíkaði við hana.
Hún ætlast m.ö.o. til þess, að
fólk trúi því að maður, sem þá
gegndi sendiherrastarfi erlendis,
geti að geðþótta fengið dóms-
málaráðuneytið til að siga lögreglu
á varnarlausa einstaklinga úti í bæ
og látið frelsissvipta þá á stofn-
unum ríkisins. Og ein helsta
menningarstofnun ríkisins, sjálft
Ríkisútvarpið – og reyndur frétta-
maður á þess vegum, Sigmar Guð-
mundsson – gerir engar at-
hugasemdir við svona bull. Þvert á
móti er það gert að sérstakri frétt,
að sendiherra íslenska ríkisins hafi
misbeitt ímynduðu valdi sínu með
þessum hætti.
Glæsileg rannsóknarblaða-
mennska a’tarna. Það er ekkert
verið að kynna sér lög og reglur
sem um þetta gilda. Engri spurn-
ingu beint til forráðamanna Land-
spítalans um það, hvort það sé al-
gengt, að saklaust fólk sé
nauðungarvistað þar innan veggja,
samkvæmt pöntun úti í bæ; eða
knúið dyra hjá dómsmálaráðuneyti
og lögregluyfirvöldum til að spyrja
hvort þar sé alsiða að siga lögreglu
á varnarlausa einstaklinga með
þessum hætti, að pólitískum geð-
þótta valdhafa?
Eru íslenskir ríkisborgarar
virkilega núorðið varnarlausir
frammi fyrir níðrógi og mannorðs-
morðum af þessu tagi? Það hlýtur
að teljast grafalvarlegt mál, að al-
vörufjölmiðill – eins og RÚV er
ætlað að vera – skuli bera á borð
fyrir hlustendur sína falsfréttir af
þessu tagi. Ég ætla að gefa Önnu
Sigrúnu Baldursdóttur, aðstoð-
armanni forstjóra Landspítalans,
orðið um þetta mál: Hún sagði í
þættinum „Í vikulokin“ (19.1. ’19)
eftirfarandi:
„Það getur enginn nauðungar-
vistað dóttur sína beint … sjálf-
ræðissvipting er gríðarlega alvar-
legt mál og gerist venjulega í
kjölfar nauðungarvistunar. Þetta
er flókið ferli. Nú veit ég ekkert
hvað gerðist í þessu máli, en það
er ekki þannig, að einhver geti
bara pantað það; heldur er það
þannig, að einhverjar aðstæður
skapast hjá einhverjum ein-
staklingi, sem verður til þess að
hann er færður á geðdeild. Þá tek-
ur við honum læknir, sem metur
hvort þurfi að nauðungarvista við-
komandi. Það er einungis hægt í
72 tíma. Sé talið að það þurfi leng-
ur er kallað á annan óháðan lækni,
sem ekki starfar á deildinni þar
sem sjúklingurinn er til meðhöndl-
unar; og þá er hugsanlegt að nauð-
ungarvista í 21 dag til viðbótar. Og
þá þarf leyfi sveitarfélags, svo sem
sýslumanns. Árið 2015 varð sú
breyting, að ættingjar þurfa ekki
að fara fram á þessa vistun lengur.
Það var mikil bót … En það er
aldrei þannig, að það sé einhver
einn sem geti farið fram á nauð-
ungarvistun – það er ekki þannig.
Að slíku máli koma margir.“
Það er enginn nauðungarvist-
aður nema að læknisráði. Þetta er
neyðarúrræði, sem aldrei er gripið
Sannleikurinn er sagna bestur
Eftir Jón Baldvin
Hannibalsson »Eru íslenskir ríkis-
borgarar virkilega
núorðið varnarlausir
frammi fyrir níðrógi og
mannorðsmorðum af
þessu tagi?
Jón Baldvin
Hannibalsson
Höfundur var einu sinni ritstjóri og
blaðamaður.
til fyrr en öll önnur úrræði eru
þrotin. Það er hægt að leiða fram
mörg vitni um hvílíku böli það hef-
ur valdið mörgum fjölskyldum, að
nákominn ættingi þurfti, fyrir
lagabreytinguna, að veita sam-
þykki sitt fyrir nauðungarvistun.
Það beinlínis eitraði líf margra
fjölskyldna. Okkar fjölskylda er
enn eitt dæmi þess. En svo mikið
traust bar Aldís dóttir mín til föð-
ur síns, að hún fól honum einum
meðal aðstandenda umboð til að
samþykkja nauðungarvistun, ef í
nauðir ræki. Hún dró það ekki til
baka fyrr en árið 2002, ellefu árum
eftir að hún segist hafa slitið öll
tengsl við föður sinn. Sjálfur á ég í
fórum mínum eftirfarandi vottorð
frá lögreglustjóranum á höfuð-
borgarsvæðinu, dagsett 5. janúar
2012:
„Lögreglan hefur nokkrum sinn-
um á undanförnum árum haft af-
skipti af Aldísi Baldvinsdóttur (kt.
210159-4449) eða sinnt verkefnum
vegna hennar. Að gefnu tilefni skal
tekið fram, að foreldrar hennar,
Bryndís Schram og Jón Baldvin
Hannibalsson, hafa aldrei kallað á
lögreglu eða beðið lögreglu um að-
stoð af neinu tagi hennar vegna.
Þetta staðfestist hér með.“ (Undir-
skrift: Hörður Jóhannesson að-
stoðarlögreglustjóri.)
Sannleikurinn: fyrsta
fórnarlambið
Þetta segir allt sem segja þarf
um rannsóknarblaðamennsku Sig-
mars Guðmundssonar og um
fréttaflutning RÚV um misbeit-
ingu valds til að siga lögreglu á
saklaust fólk.
Það sem hér hefur verið greint
frá segir líka allt sem segja þarf
um eftirfarandi fullyrðingar Aldís-
ar, sem látið var ómótmælt í þessu
endemis viðtali Sigmars Guð-
mundssonar á Rás 2:
 Aldís fullyrðir, að hún hafi „sagt
skilið við“ föður sinn árið 1991, eft-
ir að hafa tilkynnt honum að hún
mundi kæra hann fyrir kynferðis-
brot. Þetta er augljóslega ósatt.
Enginn í fjölskyldunni hafði heyrt
hana lýsa slíkum ákærum fyrr en
árið 2003 og þá í því skyni að
spilla málstað systur sinnar, Snæ-
fríðar, í erfiðri forræðisdeilu vegna
Mörtu, dóttur Snæfríðar (sem síð-
ar verður vikið að).
 Frásögn Aldísar af því hvernig
hún hafi verið ginnt til að leita til
geðdeildar Landspítalans árið 1992
er eftiráspuni, sem stenst enga
skoðun.
 Fullyrðingar Aldísar um að faðir
hennar hafi „fimm sinnum á næstu
tíu árum“ (1992-2002) … sigað á
sig lögreglu, sem hafi handtekið
hana, er staðleysustafir. Margir
komu að (nauðungar)vistun hennar
á geðdeild á þessu tímabili, þ.á m.
eiginmaður hennar, Dimitri Raz-
oumeenko, sem og kunningjar, vin-
ir og ættingjar.
 Eftirfarandi fullyrðing: „Hann
gat þá einfaldlega sem utanríkis-
ráðherra og síðar sendiherra
hringt í lögreglu, og þar með var
ég þá handtekin. Umsvifalaust far-
ið með mig í járnum upp á geð-
deild.“ Þetta er bara bull.
 Fullyrðingar um meinta „yfir-
burðastöðu“ JBH sem „utanríkis-
ráðherra og síðar sendiherra“, sem
hafi dugað honum til „að senda
bréf til dómsmálaráðuneytisins“ til
þess að hún yrði ítrekað
nauðungarvistuð“, er hrein ímynd-
un.
 Söguburður Aldísar um sáttaför
til Washington D.C. á fund for-
eldra hennar og til að hitta systur
sína, Snæfríði, ásamt dætrum
þeirra beggja er á sömu bókina
lærð. Tilbúningur. Skröksaga. Það
sem gerðist var að faðir hennar
bar sofandi barn, sem hafði verið
skilið eftir í bókaherbergi, upp á
næstu hæð og lagði í rúm hjá móð-
ur sinni. Við Snæfríður urðum
samferða upp stigann með barnið.
Vitnisburður hennar liggur fyrir.
 Sigmar gerir það ekki enda-
sleppt í þessu viðtali. Hann segir
Aldísi ósátta við að hafa verið
„greind með geðhvörf árið 1992“;
að sú greining hafi verið „ítrekað
notuð til áframhaldandi nauðung-
arvistunar“; að hún hafi svo verið
„sett á sterk lyf“ og „áhrif lyfjanna
hafi því verið notuð gegn henni“.
Hann hefur það eftir Aldísi, að
tveir læknar hafi hins vegar talið
hana sýna merki „áfallastreitu-
röskunar“, sem hugsanlega mætti
rekja til kynferðisbrota. – Strang-
vísindalegt, ekki satt? Hugsanlega.
Loks hefur hann eftir Aldísi, að
JBH hafi „framið sifjaspell“ þegar
hún (hver?) var fullorðin kona.
Smekklegt, ekki satt? Í útvarpi
allra landsmanna.
Þessu endemis viðtali lýkur með
því, að Aldís fer með þrjú boðorð,
sem hún segist fylgja við uppeldi
dóttur sinnar: Að segja satt, að
standa við orð sín og að fyrirgefa –
Þetta eru lokaorðin í viðtali, þar
sem varla fyrirfinnst eitt satt orð.
Það má með sanni segja að það er
sitthvað að halda boðorðin en að
boða þau.
Rannsóknarblaðamennska?
Af einhverjum ástæðum láðist
rannsóknarblaðamanni RÚV, Sig-
mari Guðmundssyni, að leita álits
þeirra stofnana íslenska ríkisins,
sem hér eru bornar sökum um
misbeitingu valds samkvæmt pönt-
un meintra valdamanna. Er ekki
kominn tími til að rannsóknar-
blaðamenn krefji forráðamenn
þessara stofnana um afdráttarlaus
svör:
1) Tíðkast það hjá dómsmálaráðu-
neyti og lögregluyfirvöldum að
siga lögreglu að tilefnislausu á
saklaust fólk og láta loka það
inni á stofnunum? Erum við
stödd í gamla Sovétinu eða í
Sádi-Arabíu?
2) Er það alsiða á Landspítalanum
að taka við fólki sem lögreglan
færir þangað í járnum og
sprauta það niður með lyfjum;
og nýta síðan áhrif lyfjanna til
að setja fram tilefnislausa og
ranga greiningu á sjúkdómum,
til að réttlæta margítrekaða
nauðungarvistun? Allt sam-
kvæmt skipun valdamanna?
3) Ef það er satt, sem Sigmar hef-
ur eftir Aldísi í viðtalinu, að hún
sé ranglega greind með
geðhvarfasýki, ber þá ekki
Tryggingastofnun ríkisins, sem
að fengnu áliti sérfræðinga
Landspítalans hefur skilgreint
Aldísi sem „geðfatlaða“, að end-
urskoða þá málsmeðferð og þar
með greiðslu örorkubóta, sem
byggðar eru á þessu mati?
4) Margar þeirra kvenna, sem
bera JBH sökum, kvarta undan
því að fjölmiðlar (t.d. Silfur Eg-
ils) hafi dirfst að leita álits hans
á stjórnmálum. Sumir talsmenn
#Metoo-hreyfingarinnar beita
samskonar rökum. Upplýst er
að það hafi verið umdeilt meðal
stjórnenda RÚV hvort leyfa
ætti JBH og BS að segja ferða-
sögu í útvarpi á þrettándanum.
Kennarar við kynjafræðaskor
HÍ mótmæltu á sínum tíma
harðlega að HÍ stæði við samn-
ing sinn við JBH um kennslu
við háskólann og beittu sömu
rökum: að JBH hefði verið sak-
aður um kynferðislega áreitni í
fjölmiðlum. Þær höfðu sitt fram.
M.ö.o. það átti að duga að hafa
verið sakfelldur í fjölmiðlum því
að ekki var unnt að vísa til sak-
fellingar fyrir dómstólum. Þetta
þýðir að ákærendum er fært
vald til að ráða og reka fólk,
sem og allsherjar ritskoðunar-
vald. Dómsvaldið fylgir með í
kaupbæti. Það þarf enga rann-
sókn, engin vitni, engan úrskurð
óháðs dómara. Það er nóg að
ákæra í fjölmiðlum. Rannsókn-
arblaðamaður RÚV sá ekki
ástæðu til að gagnrýna þetta,
hvað þá vekja athygli á því. Er
það í lagi?
42 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2019
& 585 8800
Við leggjum kapp á að veita vandaða og trausta þjónustu í fasteignaviðskiptum
og leitumst við að ná hámarksárangri fyrir viðskiptavini okkar
Kringlunni 4-6 | 103 Reykjavík | híbýli.is
Hæð, 5 herb., 161 m2 81.900.000,-
Hjarðarhagi 33 – 107 Reykjavík
Glæsileg og mikið endurnýjuð efri sérhæð ásamt bílskúr.
Yfir íbúðinni er geymsluloft með steyptu gólfi.
Hæð, 3ja-4ra herb., 89.9 m2 47.900.000,-
Óðinsgata 13 – 101 Reykjavík
Falleg og rúmgóð 3ja til 4ja herbergja íbúð á miðhæð með sérinngangi
í þríbýlishúsi.
Fjölbýli 3-4 herb., 84 m2 43.800.000,-
Kaplaskjólsvegur 27 – 107 Reykjavík
Falleg og mikið endurnýjuð 3ja til 4ra herbergja íbúð í góðu fjölbýlishúsi
í Vesturbænum.
Fjölbýli, 5 herb., 158 m2 99.500.000,-
Skúlagata 32 – 101 Reykjavík
Afar glæsileg útsýnisíbúð með aukinni lofthæð á efstu hæð í lyftuhúsi.
Ingibjörg Þórðardóttir löggiltur fasteignasali
Þórður S. Ólafsson löggiltur fasteignasali
Ólafur Már Ólafsson löggiltur fasteignasali
Opið hús
þriðjudag 12. feb.
16:45 til 17:15
Opið hús
mánudag 11. feb.
16:45 til 17:15