Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.02.2019, Blaðsíða 18

ÚTTEKT
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.2. 2019
Siri, Alexa, Cortana, Bixby og Go-
ogle eru orðin „fjölskylduvinir“ á
mörgum heimilum. Apple bjó til
Siri, Google kallar „sinn mann“ ein-
faldlega Google, Microsoft bjó til
Cortana, Samsung bjó til Bixby og
Amazon býður upp á Alexu. Fyrir
ykkur sem vitið ekkert hvað um
ræðir, þá eru þetta snjallþjónar;
nokkurs konar rafrænir ósýnilegir
„þjónar“ sem hjálpa til með allt milli
himins og jarðar.
Hægt er að spyrja um alla skapaða
hluti, biðja um ákveðna tónlist,
hækka og lækka, spyrja um veður,
láta minna sig á hluti. En einnig er
hægt að biðja um að kveikja og
slökkva ljós, hækka og lækka hita-
stigið innandyra, opna dyr og glugga,
athuga hvað er til í ísskápnum
o.s.frv. En til þess að þetta sé hægt
þarf að tengja heimilstækin, raftæk-
in, ofna og slökkvara við netið og
getur það verið ansi kostnaðarsamt.
Margir fjárfesta í snjallhátölurum
sem svara þeim þegar spurt er og
nota snjallþjóninn fyrir einfalda hluti,
eins og að senda skilaboð, lesa upp-
hátt dagskrá dagsins o.s.frv. Þannig
getur þjónninn skemmt þér, svarað
spurningum og stjórnað öðrum
heimilistækjum. Þú notar röddina til
þess að stjórna og kallar t.d.: Ok Go-
ogle, Hey Cortana, Bixby, Hey Siri
eða Alexa og berð svo upp erindið.
Þetta getur verið afar hentugt og
þægilegt og létt fólki lífið. Þó þarf að
varast hvað maður biður um. Til er
saga af stúlku sem bað Alexu um
dúkkuhús og dúkkuhúsið birtist með
póstmanninum daginn eftir. Þá hafði
hún í raun sagt Alexu að kaupa
dúkkuhúsið á Amazon og var visa-
kortið tengt Amazon.
Eru snjallþjónar njósnarar?
En eru þessir snjallþjónar að hlusta á
allt sem þú segir og geyma það? Og
geta þeir notað þær upplýsingar á
einhvern hátt, t.d. með því að finna
út hvaða auglýsingar myndu höfða
til þín?
Ef tekið er dæmi af Alexu sem
Amazon á, þá tekur hún ekki upp
allt sem þú segir og geymir. Hins
vegar er búið að skrá nokkur lyk-
ilorð og þegar þú segir þau orð, er
það tekið upp og geymt í skýi. Not-
endur geta heyrt hvað hefur verið
tekið upp í gegnum app á símanum
sínum og eytt því sjálfir. Ástæðan hjá
Amazon fyrir því að geyma þessar
upplýsingar er sú að þeir vilja byggja
upp prófíl um þig sem þeir nota svo
til þess að reyna að selja þér hluti
sem þú ert líkleg(ur) að vilja kaupa;
vörur sem eru að sjálfsögðu seldar í
gegnum Amazon.
Þeir selja ekki þriðja aðila þessar
upplýsingar, enda væru þeir þá að
skemma fyrir sér með því að selja
samkeppnisaðilum upplýsingarnar.
Amazon geymir einnig upplýsingar
um alla þá sem þú hefur samband
við.
Það er því nokkuð til í því að þess-
ar tölvur séu í raun alltaf að hlusta
og notfæra sér þær upplýsingar; að
þeirra sögn til þess að auðvelda þér
lífið.
Í fyrra gerðist það að Amazon
Echo-snjallþjónn var orðinn „vitni“ í
morðmáli.
Tvær konur voru myrtar í janúar
2017 og hefur dómari nýlega dæmt
Amazon til að láta réttinum í té afrit
af hljóði frá deginum sem þær voru
myrtar. Talið er að þær upplýsingar
gætu nýst til þess að upplýsa málið
en einn maður hefur verið handtek-
inn.
Til gamans má geta að þú getur
látið snjallþjóninn kalla þig hvað sem
þú vilt. Þannig getur þú fengið að
vera Yðar hátign, Mr. Cool eða hvað
sem þér dettur í hug.
Veggirnir hafa eyru
Það er vitundarvakning í persónuvernd-inni,“ segir Elfur Logadóttir, lögfræð-ingur hjá ERA, ráðgjafafyrirtæki sem
sérhæfir sig í ráðgjöf fyrir tæknifyrirtæki.
Elfur segir að nýju persónuverndarlögin
sem tóku gildi í Evrópu í fyrra byggist í grunn-
inn á reglum sem voru til staðar. „En það sem
nýja reglugerðin gerir er í raun að bæta rétt
einstaklinga og valdheimildir eftirlitsstofnana,
þar á meðal að setja á sektarheimild, sem er
svipa sem virðist hafa virkað, til þess að auka
vitund og þekkingu fólks á persónuvernd. Við
sem höfum nördast í persónuvernd í öll þessi
ár erum sammála um að þetta sé góð upp-
færsla, en þetta byggist á gamalli tilskipun
Evrópusambandsins frá 1995, sem innleidd
var á Íslandi árið 2000. Betri réttindi fyrir ein-
staklinga eru alltaf af hinu góða og gott að
setja afl í baráttuna við stóru upplýsingafyr-
irtækin. En að miklu leyti til eru þetta reglur
sem hafa alltaf gilt; það hefur bara lítið verið
farið eftir þeim. Það sem er fyrst og fremst
verið að gera er að skikka fyrirtæki betur til
þess að veita upplýsingar um það sem þau eru
að gera,“ segir Elfur.
„Upplýsingar eru góðar í grunninn. En
upplýsingar er hægt að nota bæði til góðs og
ills. Það eru til dæmi, bæði hér og erlendis,
um mjög góða hluti sem fyrirtæki eru að gera
með upplýsingar sem þau safna. En svo eru
frægari dæmi um fyrirtæki sem eru að gera
mjög slæma hluti með upplýsingar,“ segir
hún.
„Svo eru sum fyrirtæki með góðan ásetning
um notkun upplýsinga en eru hreinlega kæru-
laus og upplýsingar komast í hendur þeirra
sem hafa annan ásetning í huga.“
Verðmætin í persónuupplýsingum
Að sögn Elfar er verið að selja persónuupplýs-
ingar á milli fyrirtækja en oftar er verið að
selja aðgang að einstaklingnum.
„Það er mikilvægt að átta sig á að það eru
til margir gagnagrunnar og því eru margir að-
ilar sem hafa mynd af þér. En kannski er
hægt að segja að tveir aðilar, Facebook og
Google, hafi fullkomna mynd af þér en allir
hinir ófullkomna. Það er í raun ekkert sem
Google veit ekki um þig. Og jafnvel þótt
Google viti ekki nafnið þitt skiptir það engu
máli; þeir vita allt hitt og það eru mikil verð-
mæti. Facebook veit líka allt um þig, og auð-
vitað nafn þitt. Allar upplýsingar eru notaðar
til þess að skapa prófíl um þig og mynda skoð-
un á því hvernig einstaklingur þú ert, í þeim
tilgangi að selja upplýsingar og aðgang að
þér,“ segir Elfur.
„Þeir sem eru með Gmail-reikning eru með
því að gefa Google aðgang að öllum þeim upp-
lýsingum sem koma fram í tölvupóstum.
Google veit við hvern þú talar, um hvað þú tal-
ar og hvaða skjöl þú sendir á milli. Allt það er
notað til að búa til betri prófíl af þér,“ segir
Elfur og nefnir að til séu leiðir til þess að kom-
ast hjá þessu. „Fyrsta skrefið er að nota ekki
Google. Það hefur miklar afleiðingar og ekki
víst að þú getir sleppt því. Þetta snýst líka um
hvaða upplýsingar þú sættir þig við að séu
þarna,“ segir Elfur.
„Oftast er tilgangur upplýsingasöfnunar,
góða markmiðið, að hafa betri upplýsingar til
að geta tekið betri ákvarðanir til að geta veitt
þér betri þjónustu. Það viljum við öll og það
þýðir aukin þægindi fyrir okkur. Þá fáum við
meira af því sem við viljum og minna af því
sem við viljum ekki,“ segir Elfur og tekur
dæmi af auglýsingum, en prófíllinn sem Go-
ogle og Facebook eiga um einstaklinga stjórn-
ar upp að vissu marki hvað er auglýst hjá
hverjum og einum.
„Ég hef ekki áhuga á vaxtarrækt og myndi
ekki vilja sjá slíkar auglýsingar, en myndi
gjarnan vilja sjá auglýsingar um jóga sem ég
hef áhuga á,“ segir Elfur en segir að auðvitað
geti auglýsingarnar verið hvimleiðar og missi
oft marks.
„Sættum við okkur við auglýsingar sem við
viljum sjá? Erum við þá kannski að segja að
upplýsingar um okkur séu af hinu góða, og
jafnvel væru þær betri því nákvæmari sem þær
yrðu? Því núna eru þær augljóslega ekki nógu
góðar. Það er því ákveðin mótsögn í þessu.“
Treysti ekki Facebook
Talinu víkur að Facebook og Elfur segist ekki
treysta Facebook þrátt fyrir öll loforð hjá fyr-
irtækinu um að bæta sig. „Facebook hefur
alltaf sagt að það sé „góði gæinn“ og fyrir-
tækið hefur oft sagst vera með allt sitt á
hreinu. Reynslan hefur sýnt að raunveruleik-
inn er annar og þess vegna treysti ég ekki
Facebook. En ég gef því samt fullt af upplýs-
ingum sem ég ætti ekki að gera. Það veit ým-
islegt um heilsu mína, stjórnmálaskoðanir,
hvenær ég er í góðu skapi og hvenær ekki,“
segir hún.
„En hef aldrei tekið þátt í neinum Facebook--
leikjum. En það er kannski líka vegna þess að
ég lærði persónuvernd og ég hef unnið við að
vernda persónuupplýsingar frá því áður en Fa-
cebook var stofnað. Ég fór þangað inn með gal-
opin augu. Ég vissi hverju ég stóð frammi fyrir;
vissi að fyrirtækið gengur hreinlega út á það að
fá að vita sem mest um fólk,“ segir hún.
„Þeir vita allt um mig, þeir selja aðgang að
mér og jafnvel selja þeir upplýsingar um mig
og ég sætti mig við það. En auðvitað reyni ég
að takmarka hvað ég set þarna inn og ég nota
helst ekki Messenger. Facebook á líka Whats-
App þannig að ég nota það ekki heldur; traust
mitt er ekki á þeim stað. Vandamál mitt gagn-
vart öllum þessum öppum sem þeir eiga er að
ég trúi ekki því sem þeir segja.“
Elfur bendir á að með því að nota Facebook
til að logga sig inn í önnur öpp sé maður í leið-
inni að gefa Facebook enn meiri upplýsingar.
„Facebook vill að sem flestir noti þá þjónustu
því það heldur áfram að auka þekkingu þess á
Elfur Logadóttir er lögfræðingur með meistaragráðu í upplýsinga- og samskiptatæknirétti. Hún
segir upplýsingar vera af hinu góða en auðvelt sé að misnota þær og brjóta á rétti einstaklingsins.
Hún treystir ekki Facebook og vill að fólk hugi vel að því hvað það sé að samþykkja á netinu.
Elfur Logadóttir
segist ekki treysta
Facebook.
„Ekkert sem Google
veit ekki um þig“