Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.02.2019, Blaðsíða 31

vilja borgarstjóranum og við hvaða embættismenn
þeir hafa rætt það mál sem þeir vilja nefna við borg-
arstjórann svo kanna megi hvort þeir hafi þegar rætt
við embættismenn sem ættu að hafa tök á því að svara
fyrir um erindið. Og svo framvegis. Allt ber þetta
merki þess að borgarbúar verða að hafa þvælst um
borgarkerfið sem er orðið óárennilegra en áður var.
Það er fjarri því að vera auðvelt að komast í færi við
rétta embættismenn. Búið er að fjölga ráðum og
nefndum, snarfjölga pótintátum og skipta upp starf-
semi sem áður átti saman. Lögð voru niður embætti
sem báru með sér hvert verksviðið væri svo auðskilj-
anlegt var fyrir borgarbúa. Alls konar furðuráð hafa
verið stofnuð sem hafa ekkert með eðlilegan borg-
arrekstur að gera en eiga rót í pólitískum sérvitrings-
hætti.
Það eru ekki þekkt dæmi frá fyrri tíð um að borg-
arstjórinn hafi reynt að firra sig ábyrgð á borgar-
rekstrinum eða stærstu málum borgarinnar með því
að kenna undirsátum sínum um. Nú er það oftar en hitt
að borgarbúar fái að heyra og sjá undanhlaup af því
tagi.
Borgarbúar sem aðrir þekkja mörg slík mál frá ný-
liðnum tíma.
Hvort sem málin snúast um brjálæðislega dýra
bragga, strá eða pálma eða þjónustu sem lofað var án
efnda. Borgarstjórinn kemur jafnan af fjöllum og
kennir óþekktum aðilum í borgarrekstrinum um allt
sem fór úrskeiðis. Viðbrögðin við braggamálinu liggja
nú fyrir og þau virðast eiga að felast í því að skipta um
nöfn á nokkrum ráðum! Er mönnum alvara? Þegar
stóralvarlegt hneyksli kom upp sem snerti holræsamál
og útbíaðar fjörur þar sem leikskólabörn fóru um, þá
lét borgarstjórinn einn undirmanna sinna gefa sér
vottorð um að þessi stórmál væru ekki á ábyrgð hans
að neinu leyti.
Viðbrögðin við fyrrgreindum málum og svo ótal-
mörgum þar á undan draga upp þá mynd að engu er
líkara en að borgarstjórinn sé að reyna að sanna að
hann sjálfur sé óþarfi maðurinn í borgarrekstrinum.
Ef heldur áfram sem horfir standa allar líkur til þess
að sú sönnunarfærsla verði á endanum bæði létt og löð-
urmannleg.
Hvert sem litið er
Það ríkir heimatilbúið umferðaröngþveiti í borginni
með tilheyrandi daglegum töfum og sívaxandi kostnaði
fyrir borgarbúa og borgaryfirvöld ýta með þessum
aumingjadómi undir mengun og spillingu loftslags í
borginni.
Skipulagsmál eru í öngstræti og engar tímaáætlanir
um þau standast. Sá þáttur hefur neikvæð áhrif á ein-
staklinga og fyrirtæki í framkvæmdahug og ýtir undir
hækkun á fasteignaverði og þar með fasteignagjöldum
enda hafa borgaryfirvöld ekki lækkað fasteignaálögur
á móti, eins og þeim ber að lögum og siðferðislega að
gera.
Borgaryfirvöld halda öllum skattpóstum í toppi þess
sem lög leyfa. En þrátt fyrir það er fjárhagsstaða
borgarinnar óviðunandi.
Lengi má enn leggja slíkar staðreyndir á borð. Þrátt
fyrir hlífðarlausa skattheimtu er þjónusta við borg-
arbúa sífellt lakari. Ekki er lengur hægt að tala um að
umferðarleiðir í borginni séu greiðar sem er þó frum-
skylda hennar að tryggja. Og ekki er hægt að afsaka
sig með fjárskorti þótt illa sé farið með borgarféð. Þar
ráða pólitísk sérviska og einkennilegheit ferðinni. Þau
hafa ekkert inn í borgarrekstur að gera og skaða hann
mikið.
Það kom verulega á óvart að klofningsbrotið Við-
reisn, sem lét fyrir kosningar eins og það hefði eitthvað
nýtt fram að færa skyldi setjast þegjandi undir árar
hjá Samfylkingunni, sem einhver konar staðgengill
fyrir gnarrfyrirbærin og gera engar kröfur um nauð-
synlega stefnubreytingu.
En nú er það svart
En þótt öll þessi hneyksli séu bölvuð og skaðleg er það
seinasta sýnu alvarlegast.
Það þarf mikið til að Persónuvernd skuli að eigin
frumkvæði taka upp mál sem snýr að framgöngu borg-
aryfirvalda í aðdraganda kosninga. Þar er úrslitamál
sem tengist tryggingu lýðræðisins á ferð. Misferli þar
er með því alvarlegasta sem upp kemur. Björn Bjarna-
son fyrrverandi dómsmálaráðherra lýsir hluta málsins
svo í pistli sínum:
„Nú liggur fyrir að Persónuvernd taldi að eigin
frumkvæði ástæðu til að rannsaka framgöngu af hálfu
stjórnenda Reykjavíkurborgar í aðdraganda sveit-
arstjórnarkosninganna undir lok maí 2018. Niðurstaða
rannsóknarinnar var birt 31. janúar 2019: Reykjavík-
urborg, rannsakendur við Háskóla Íslands og Þjóðskrá
brutu persónuverndarlög. Þá átelur Persónuvernd
borgina fyrir að hafa ekki veitt stofnuninni upplýsingar
um alla þætti málsins þrátt fyrir óskir um það.
Þetta er óvenjulegt mál að því leyti að það snertir til-
raun til að hafa áhrif á kjósendur skömmu fyrir kosn-
ingar. Vegið er að persónuvernd ungs fólks annars
vegar og kvenna eldri en 80 ára auk erlendra ríkis-
borgara.
Reykjavíkurborg leitaði álits Persónuverndar áður
en til þessa leiks var gengið en upplýsti stofnunina að-
eins um hluta verkefnisins auk þess sem ítrekaðs
ósamræmis gætti í svörum borgarinnar til Persónu-
verndar.
Í niðurstöðu stofnunarinnar segir að ekki hafi komið
fram fullnægjandi skýringar á því hvers vegna hún
hafi ekki fengið allar upplýsingar sem óskað var eftir
sérstaklega. Það sé alvarlegt og ámælisvert að ábyrgð-
araðili, sem vinni með persónuupplýsingar og sé auk
þess stærsta sveitarfélag landsins, skuli láta undir höf-
uð leggjast að svara fyrirspurnum eftirlitsvalds.
Persónuvernd segir að texti sms-skilaboða borg-
arinnar til ungs fólks hafi verið gildishlaðinn. Texti í
bréfum, þar sem rætt var um skyldu til að kjósa, hafi
verið rangur. Hvergi sé minnst á kosningaskyldu í ís-
lenskum lögum. Þá segir Persónuvernd að bæði smá-
skilaboðin og bréfin hafi verið til þess fallin að hafa
áhrif á hegðun unga fólksins í kosningunum.
Persónuvernd segir að bréfin sem voru send til
kvenna 80 ára og eldri og erlendra ríkisborgara hafi
ekki einungis verið til upplýsinga og fræðslu heldur
hafi þau einnig verið hvatning til að kjósa. Persónu-
vernd telur engin rök standa til þess að upplýsa þurfi
konur á þessum aldri um kosningarétt þeirra. Þá geti
það ekki samrýmst kröfum að opinberir aðilar sendi
tilteknum hópum kjósenda hvatningu um að nýta
kosningarétt sinn í aðdraganda kosninga.
Af þessu má sjá að meira að segja að því er varðar
kosningar fer Reykjavíkurborg út fyrir ramma laga og
réttar undir forystu Dags B. Eggertssonar borg-
arstjóra.
Það er sama hvar drepið er niður af hálfu eftirlits-
aðila með stjórnsýslu Reykjavíkurborgar, alls staðar
er um lögbrot eða annars konar ámælisverða hluti að
ræða. Að misnota aðstöðu sína til að hafa áhrif á kjós-
endur á lokadögum kosningabaráttu sýnir að vald-
höfum í ráðhúsinu er ekkert heilagt.“
Þetta stórmál þarf skoðun
sem má treysta
Þau afskipti sem pólitískir forystumenn höfðu með
þessum hætti af kosningum í Reykjavík kveikja fjöl-
mörg aðvörunarljós. Við fyrstu sýn virðast þarna á
ferðinni þættir sem gætu leitt til þess að borgarstjórn-
arkosningar yrðu ógiltar. Skoðanakannanir hafa lengi
sundurgreint hverjir séu líklegastir til að kjósa ein-
staka flokka sé horft til kyns, aldurs, upprunalands og
þar fram eftir götunum. En að Reykjavíkurborg skuli
fara í mikið átak með tilheyrandi útgjöldum til að
tryggja umfram aðra að tileknir hópar kjósi að þessu
sinni er grafalvarlegt eins og hver maður sér. Það
mætti hugsa sér að borgarstjórnin öll ræddi um hvort
hvetja bæri þá sem hafa kosningarétt í Reykjavík til að
nota hann. En jafnvel það myndi orka tvímælis þótt all-
ir þeir sem kæmu að þeirri ávörðun væru einhuga, því
að þeir sem væru að hugleiða eða undirbúa framboð
kæmu hvergi að.
Persónuvernd gerir mjög alvarlegar athugasemdir.
Við blasir að um mjög alvarlega misnotkun var að
ræða og reynt var með öllum ráðum að blekkja Per-
sónuvernd. Borgarstjórn þarf að fara rækilega yfir
málið og hverjir það voru sem tóku ákvörðun um þá
misnotkun, vissu um hana eða komu að öðru leyti að
undirbúningi hennar. Í stórmáli eins og þessu þýðir
ekki að hlaupast undan allri ábyrgð. Það er ekki líklegt
að æðsta stjórn borgarinnar geti komið ábyrgð á al-
menna starfsmenn borgarinnar.
Þegar liggur fyrir að borgarstjórinn og æðstu starfs-
menn borgarinnar hafa eytt eða látið eyða tölvupóstum
sem tengjast fyrra hneykslismáli og sætir furðu að lög-
regla hafi ekki verið kvödd til. Það eru til fordæmi fyrir
því hvernig má bregðast við alvörumálum af þessu
tagi.
Í borgarstjórn komu á sínum tíma upp umræður í
röðum sjálfstæðismanna um það hvort óeðlileg vinnu-
brögð hefðu átt sér stað varðandi tilteknar lóðaúthlut-
anir borgarinnar. Eftir umræður ákvað borgarstjórn-
arflokkur sjálfstæðismanna að óska eftir því að
Saksóknari ríkisins tæki málið til meðferðar. (Svo vildi
til að þáverandi saksóknari, grandvar embættismaður,
hafði áður verið borgarfulltrúi í minnihluta af hálfu
framsóknarmanna.)
Bréf borgarfulltrúa sjálfstæðismanna til saksóknara
var birt á forsíðu Morgunblaðsins.
Þar er enn pláss til reiðu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
10.2. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31