Morgunblaðið - 06.03.2019, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Justin Trudeau,forsætisráð-herra Kan-
ada, stendur nú
frammi fyrir erfiðu
hneykslismáli eftir að Jody Wil-
son-Raybould, fyrrverandi
dómsmálaráðherra, sakaði Tru-
deau og helstu ráðgjafa hans
um að hafa beitt sig þrýstingi til
þess að tefja réttarhöld yfir fyr-
irtækinu SNC-Lavalin. Fyrir-
tækið, sem sinnir einkum verk-
fræðiþjónustu, var sakað árið
2015 fyrir að hafa mútað emb-
ættismönnum í Líbýu um tíu
ára skeið í tíð Gaddafís einræð-
isherra til að tryggja sér bita-
stæða samninga þar, og mun
málarekstur vegna þess hefjast
á næstunni.
Það vill svo til að SNC-
Lavalin er frá Quebec líkt og
Trudeau sjálfur og um 9.000
manns starfa hjá fyrirtækinu.
Trudeau þvertekur fyrir að
hafa reynt að koma í veg fyrir
réttarhöldin eða að öðru leyti
reynt að trufla gang réttvís-
innar, en segir að hann og ráð-
gjafar hans hafi einungis verið
að huga að framtíð þess fólks
sem hugsanlega mun missa
vinnuna í kjölfar réttarhald-
anna.
Þær útskýringar hafa hins
vegar fallið í grýttan jarðveg
hjá sumum af helstu stuðnings-
mönnum Trudeaus. Þeirra á
meðal er Gerald Butts, sem
sagði upp stöðu sinni sem helsti
ráðgjafi forsætisráðherrans í
mótmælaskyni. Þá sagði Jane
Philpott af sér sem ráðherra en
hún hafði yfirumsjón með fjár-
málum ríkisins. Talið er líklegt
að fleiri ráðherrar
eða ráðgjafar muni
fylgja í kjölfarið,
sem setur Trudeau
í þrönga stöðu, ekki
síst þar sem kosið verður til
kanadíska þingsins í október á
þessu ári.
Ef marka má nýjar skoðana-
kannanir eru kosningarnar ekki
líklegar til að tryggja Trudeau
framhaldslíf í embætti. Meiri-
hluti landsmanna telur að hann
ætti að segja af sér og Íhalds-
flokkurinn mælist með mun
meira fylgi en flokkur forsætis-
ráðherrans.
Það bætir heldur ekki úr
skák fyrir forsætisráðherrann,
að þetta mál kemur upp á sama
tíma og Kínverjar hafa ákveðið
að þrýsta meira á kanadísk
stjórnvöld vegna Huawei-
málsins, en ríkin tvö hafa átt í
milliríkjadeilu eftir að Kan-
adamenn handtóku Meng
Wanzhou, fjármálastjóra Hua-
wei-tæknirisans að beiðni
Bandaríkjamanna. Kínverjar
brugðust skjótt við og handtóku
tvo Kanadamenn fyrir meintar
njósnir, auk þess sem lífstíð-
ardómi yfir þeim þriðja vegna
fíkniefnasmygls var breytt með
handafli í dauðarefsingu.
Spjótin standa því á Trudeau
úr öllum áttum. Hann hefur til
þessa notað hreina ímynd sína
óspart til þess að ná vinsældum
þó að oft hafi framgangan verið
veikluleg. Þegar raunveruleik-
inn slettist á ímyndina er hætt
við að hratt fjari undan Tru-
deau og því ríkir nú óvissa um
hvort ríkisstjórn hans heldur
fram að kosningum í haust.
Óvænt hneykslismál
skekur Kanada}
Trudeau treður
marvaðann
Tilkynnt var ígær að bresk-
ur maður, sem
greindist með
HIV-veiruna árið
2003, hefði ekki
sýnt nein merki þess að veiran
væri í líkama hans í um 18
mánuði. Þetta er einungis í
annað sinn sem sjúklingur er
sagður hafa „læknast“ af þess-
um illvíga faraldri og hafa tíð-
indin því vakið mikla athygli.
Sá galli er á gjöf Njarðar að
báðir þeir sjúklingar sem
hingað til hafa losnað við HIV
með þessum hætti urðu að
ganga í gegnum mjög erfiða
krabbameinsmeðferð, sem
meðal annars fól í sér bein-
mergsskipti í tilfelli þess sem
fyrr læknaðist og stofnfrumu-
meðferð hjá þeim síðarnefnda.
Meðferðir af þessu tagi ganga
mjög nærri þeim sem gangast
undir þær og ljóst er að ekki
er hægt að bjóða þeim mörgu
milljónum sem
greinst hafa HIV-
jákvæðir upp á
sambærilegar
lausnir. Þá er enn
eftir að sjá hvort
lækningin er varanleg.
Engu að síður veita tíðindin
nýja von um að hægt verði að
finna lækningu við HIV-
veirunni. Þetta er afar mik-
ilvægt þegar haft er í huga að
talið er að um 70 milljónir
manna hafi sýkst af HIV-
veirunni og þar af hafi um
helmingur látist. Og þó að
þessar tölur séu geigvænlegar
ná þær ekki til allra þeirra
vina og vandamanna sem eru
að baki hverjum sýktum ein-
staklingi, auk þess sem sums
staðar gætir enn fordóma
gagnvart sjúkdómnum og
fórnarlömbum hans. Hvert
spor sem færir mannkynið
nær lækningu er því heilla-
spor.
Annar sem áður var
sýktur greinist án
HIV-veirunnar}
Ný von
E
nn á ný finn ég mig knúna til að
skrifa um þá grafalvarlegu
stöðu sem fárveikir áfengis- og
vímuefnasjúklingar búa við.
Það var eitt af síðustu verkum
löggjafans fyrir jólin 2018 að samþykkja auka-
fjárveitingu að upphæð 150 milljónir króna.
Ég tel að flestir alþingismenn hafi staðið í
þeirri góðu trú að aukafjárframlagið væri sér-
staklega til að styðja við starfsemi SÁÁ. Þann-
ig hafi vilji löggjafans verið að koma til móts
við þann dauðans alvöru vanda sem herjaði á
samfélagið í formi faraldurs fíknar í morfínlyf
og lyf þeim tengd. Með þessu móti vildi þing-
heimur allur leggja sitt af mörkum í barátt-
unni við fíknivandann. Við vildum sjá biðlist-
ana styttast inn á sjúkrahúsið Vog. Þar biðu um 600
sjúklingar eftir því að komast í meðferð. Vitað var að ein-
hverjir þeirra dóu á meðan þeir biðu eftir hjálp. Það er
nöturlegt að ríkt samfélag sem okkar skuli þurfa að við-
urkenna það að hafa brugðist þessu fólki með því að neita
að horfast í augu við vandann.
Ótímabær dauði tuga einstaklinga/ungmenna er ekki
verjandi ef við getum eitthvað gert til að sporna við slík-
um hörmungum og sorg.
Hvergi í íslensku heilbrigðiskerfi er að finna meiri
reynslu og fagþekkingu sérfræðinga á sviði fíkni-
sjúkdóma en á sjúkrahúsinu Vogi. Hún er vandfundin sú
fjölskylda sem ekki hefur einhvern tíma átt ástvin sem
hefur þurft að leita þangað eftir hjálp.
Þegar litið er heildstætt á fíknivandann,
biðlistann inn á sjúkrahúsið Vog og hvernig á
að forgangsraða í þágu sjúklinganna þá má
öllum vera ljóst að fyrsta skrefið á vegferð-
inni til bata hlýtur að vera þegar sjúkling-
urinn losnar af biðlista og kemst inn á sjúkra-
hús til umönnunar og aðhlynningar.
Með viljann að vopni
Ég tel ráðherra hafa villst af leið, sem tek-
ur aukafjárveitinguna sem alþingi samþykkti
fyrir jólin og ákveður að nýta hana ekki til að
auðvelda veikustu einstaklingunum að leita
sér hjálpar. Þar sem afleiðingarnar verða
þær að vandinn vex og biðlistar lengjast enn
frekar. Innlögnum á sjúkrahúsið Vog mun
fækka um 400 á árinu 2019 að öllu óbreyttu. Það er hægt
að breyta því.
Ég vil trúa því að heilbrigðisráðherra vilji vel og muni
fyrr en seinna skila aukafjárveitingunni þangað sem
henni var ætlað að fara í upphafi. En fyrst veit ég að ráð-
herrann vill bjarga göngudeild SÁÁ á Akureyri, en ár-
legur rekstur deildarinnar er um 19 milljónir króna.
Ég sendi því Svandísi Svavarsdóttur heilbrigðis-
ráðherra bjartsýni og bros í góðri trú um að hún taki af
myndugleik sínum utan um sjúkrahúsið Vog og komi í
veg fyrir að biðlistar lengist og að fækka þurfi innlögnum
fárveikra fíkla. Ef einhver getur það þá er það hún.
Inga Sæland
Pistill
Skýr vilji löggjafans
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Verkfallsaðgerðir og deilurum boðun vinnustöðvanaeru enn á ný í brenni-depli. Atkvæðagreiðslur
eru hafnar í Eflingu og VR um
verkfallsaðgerðir í síðari hluta mars
og apríl og um ótímabundna vinnu-
stöðvun frá og með 1. maí. Í dag er
von á niðurstöðu Félagsdóms í máli
Samtaka atvinnulífsins gegn Efl-
ingu vegna ágreinings um hvort at-
kvæðagreiðslan um boðun verkfalls
8. mars hafi verið andstæð lögum.
Eftir rúmar þrjár vikur renna
svo út yfir 150 kjarasamningar
opinberra starfsmanna o.fl. Ef höfð
er í huga há verkfallstíðni á umliðn-
um árum má allt eins búa sig undir
að komið geti til boðunar vinnu-
stöðvana í þeim kjaradeilum.
En leikreglurnar um verkföll eru
ólíkar eftir því hver á í hlut. Gylfi
Dalmann Aðalsteinsson, dósent við
HÍ og sérfræðingur í vinnumark-
aðsfræðum, bendir á að afar sér-
kennilegt sé að enn þann dag í dag
skuli ólíkar reglur gilda um boðun
verkfalla á almennum og opinberum
vinnumarkaði. Ósamræmi er á milli
vinnulöggjafarinnar sem gildir á al-
menna markaðinum og er að stofni
til rúmlega 80 ára gömul, og lag-
anna um kjarasamninga opinberra
starfsmanna frá 1986. Til að boða
verkfall á almennum vinnumarkaði
þarf t.a.m. að gera það með sjö sól-
arhringa fyrirvara en á opinberum
vinnumarkaði þurfa 15 dagar að líða
frá því að tilkynnt er um vinnu-
stöðvun og þar til hún má skella á.
20% þröskuldur á almenna en
50% á opinbera markaðinum
Þrengri reglur gilda um verkföll
opinberra starfsmanna en á al-
menna markaðinum. Kröfur um lág-
marksþátttöku í atkvæðagreiðslum
um verkföll eru ólíkar. Á almenna
vinnumarkaðinum er meginreglan
sú að 20% atkvæðisbærra félags-
manna þurfa að taka þátt í kosn-
ingu um verkfallsboðun og meiri-
hluti að samþykkja hana svo hún
teljist gild. Sami 20% þröskuldur á
við ef atkvæðagreiðslan nær ein-
göngu til afmarkaðs hóps starfs-
manna sem eiga að fara í verkfall.
Hins vegar er sú undantekning
heimiluð í vinnulöggjöfinni að ef
fram fer almenn leynileg póst-
atkvæðagreiðsla um boðun verkfalls
er enginn þröskuldur settur á lág-
marks kosningaþátttöku og gildir
niðurstaðan óháð þátttöku. Sam-
kvæmt bókun sem ASÍ og SA skrif-
uðu undir 2017 er heimilt að viðhafa
almenna, leynilega rafræna at-
kvæðagreiðslu um boðun vinnu-
stöðvunar, sem hefði sömu rétt-
aráhrif og þegar um
póstatkvæðagreiðslu er að ræða.
Meðal opinberra starfsmanna er
þátttökuþröskuldurinn hins vegar
50%. 15. grein laganna um kjara-
samninga opinberra starfsmanna
segir að boðun verkfalls sé því að-
eins lögmæt að ákvörðun um hana
hafi verið tekin í almennri leynilegri
allsherjaratkvæðagreiðslu í hverju
stéttarfélagi um sig sem er samn-
ingsaðili. Til að verkfallsboðun sé
samþykkt þarf a.m.k. helmingur fé-
lagsmanna sem henni er beint til að
taka þátt og meiri hluti þeirra að
samþykkja hana.
Sitt hvorar reglur gilda á fleiri
sviðum. Þannig er t.d. samninga-
nefndum á almenna markaðinum
heimilt að fresta boðuðum verkföll-
um en það er óheimilt á opinbera
markaðinum. Þá geta atvinnurek-
endur á almenna markaðinum sett á
verkbann. Verkbannsrétturinn nær
hins vegar ekki til opinberra vinnu-
veitenda, ríkis og sveitarfélaga.
Ólíkar leikreglur um
verkföll og kosningar
Morgunblaðið/Hari
Kosið Atkvæðagreiðslan í Eflingu í liðinni viku um verkfallsaðgerðir 8.
mars, fóru m.a. fram í sérstaklega útbúnum bíl sem ekið var á milli hótela.
Tíð ágreiningsmál um reglur
vinnulöggjafarinnar og túlkun á
kjarasamningum koma iðulega
til kasta Félagsdóms. Sam-
kvæmt yfirliti á vefsíðu Ríkis-
sáttasemjara hefur Félagsdómur
kveðið upp dóma í 191 máli frá
árinu 2000 til 2017.
Ef skoðuð er skipting dóma og
úrskurða hjá Félagsdómi 2000-
2016 eftir heildarsamtökum
launafólks kemur í ljós að í flest-
um tilvikum var ASÍ eða stéttar-
félög utan heildarsamtaka aðili
að málum, ASÍ í 31% tilvika og
stéttarfélög utan heildar-
samtaka í 31%. BHM var aðili að
næstflestum málum, eða 23%.
BSRB var aðili að 12% mála og
KÍ að 3% þeirra.
Af launagreiðendum voru
Samtök atvinnulífsins aðili mála
í flestum tilvikum eða í 44% til-
vika. Íslenska ríkið var aðili að
næstflestum málum, eða 37%.
Sveitarfélög voru aðili að 14%
mála.
191 dómur frá
aldamótum
FÉLAGSDÓMUR