Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.03.2019, Síða 17

3.3. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17
samstarfsaðili í þessu öllu saman, enda getum
við ekki ætlast til þess að þau komi út úr þessu
ferli sem gagnrýnin, skapandi og sjálfstæð, ef
þau hafa ekki fengið að vaxa og dafna í um-
hverfi sem gefur þeim svigrúm til þess.
Mín tilfinning er sú að það sé mun meiri
áhersla á fjölbreyttari kennsluhætti í dag og
að nemendur fái að hafa aðkomu að eigin námi.
Þá er félags- og frístundastarf orðið mun öfl-
ugra innan skóla, bæði á frístundaheimilum og
félagsmiðstöðvum.
Það er mjög jákvætt hversu mikil áhersla er
lögð á listgreinar, sköpun og félagslega þátt-
inn í íslensku skólastarfi og ég finn það þegar
ég fæ til dæmis gesti frá Bandaríkjunum, hvað
þeir eru hissa á því að við höfum náð að halda
vel utan um þann þátt. Víða vestanhafs hefur
það nær horfið úr skólastarfinu með ofur-
áherslu á bóklega þáttinn. Við getum líka verið
virkilega stolt af því að geta boðið upp á skóla-
og frístundastarf án aðgreiningar, en verk-
efnin eru sannarlega ærin.“
Skólastarf dagsins í dag hefur ekki aðeins
tekið breytingum með nýjum áherslum heldur
hefur sá tími sem varið er í skóla lengst til
muna. Kolbrún bendir á að þar sem nemendur
í dag verji bróðurparti dagsins innan skóla og
frístundastofnana, allt að níu tímum á dag, sé
enn mikilvægara að hafa í huga að skólarnir
sjái ekki eingöngu um að kenna börnunum að
lesa, skrifa og reikna heldur snúist starfið um
ótal þætti svo sem félagshæfni, gildi, sam-
félagslega ábyrgð, heilbrigði og andlega vel-
ferð.
En til að halda utan um börnin og menntun
þeirra þarf góðan mann-
skap, ekki síst þegar
það fólk er jafnvel meira
með börnunum en for-
eldrarnir sjálfir og meiri
kröfur eru gerðar í dag
um þekkingu kennara
og færni. Og þá kemur
að því áhyggjuefni að fá
ekki fagfólk í störfin.
Erum við að fara að
geta mannað kennara-
stöður framtíðarinnar?
„Við þurfum sannar-
lega að fá fleiri í þessi
störf. Sem betur fer hef-
ur starfsumhverfi kennara, meðal annars
launakjör, styrkst töluvert frá því sem var.
Kennaramenntunin sjálf var lengd úr þremur
árum í fimm þannig að nú er krafist meist-
araprófs. Ég held það hafi verið djarft og
framsækið skref en þessi lenging náms var lið-
ur í því að efla starfsstéttina og fagmennsku
hennar. Aðsókn dalaði þegar þessi breyting
var gerð en við erum byrjuð að sjá aðsókn-
artölurnar fara aftur í rétta átt.
Engu að síður er staðan alvarleg og til dæm-
is er innan við þriðjungur starfsfólks leikskóla
á landsvísu menntaðir leikskólakennarar. Við
erum ekki komin á þann stað í grunnskólunum
en engu að síður sjáum við fram á kennara-
skort ef þessari þróun verður ekki snúið við.
Það verður að treysta grunnstoðir skóla-
kerfisins, tryggja öllum nemendum og kenn-
urum framúrskarandi og hvetjandi starfsum-
hverfi. Það er margt sem við getum verið stolt
af í íslensku skólakerfi en verkefnið er gríðar-
stórt og því lýkur aldrei.“
Látum okkur ekkert óviðkomandi
Kolbrún segist fagna þeim aðgerðum sem séu í
bígerð hjá stjórnvöldum þar sem meðal annars
er horft til þess að veita námsstyrki til þeirra
sem fara í kennaranám. Þá er undirbúningur
hafinn að launuðu starfsnámi á lokaári kenn-
aranáms frá og með næsta hausti.
„Þetta eru gríðarlega fjölbreytt og
skemmtileg störf sem er gaman að taka þátt í,
ekki síst þegar samfélagið er að breytast eins
og það er að gera, verða fjölbreyttara, fjöl-
menningarlegra og spennandi tækni sem við
erum að taka í okkar þjónustu. Við bjóðum upp
á mjög fjölbreyttar námsleiðir til að koma til
móts við ólíkan bakgrunn og áhugasvið nem-
enda en Menntavísindasvið sér um að mennta
leik-, grunn- og framhaldsskólakennara, tóm-
stunda- og félagsmálafræðinga, uppeldis- og
menntunarfræðinga, íþrótta- og heilsufræð-
inga og íþróttakennara og þroskaþjálfa.
Menntun kennara og annarra fagstétta, sem
starfa innan menntakerfisins er vissulega
samstarfsverkefni þótt ábyrgð okkar innan há-
skólans sé mikil. Okkar hlutverk er að leggja
til sterkan grunn, en síðan tekur við starfsþró-
un og ævilöng menntun fagmannsins. Fólk
kemur ekki í háskóla í dag eingöngu til að afla
sér þekkingar eða upplýsinga, þú getur gert
það hvar sem er. Fólk verður að finna að í
náminu eflist það sem einstaklingar og fag-
manneskjur enda vitum við að það sem mun
skipta mestu máli í framtíðinni er samskipta-
hæfni; að geta unnið í teymum, aflað sér upp-
lýsinga, greint og unnið úr gögnum, beita
skapandi hugsun og hugsa út fyrir boxið.
Auðvitað þurfum við líka að læra af reynsl-
unni og sögunni til að vita hvert við erum að
fara en við leitumst eftir að nesta fólk héðan
með margvíslega hæfni og þekkingu til að nýta
í það sem það er að fara að fást við.“
Nemendahópur Menntavísindasviðs er
breiður og fjölbreyttur og það er vaxandi hóp-
ur fólks, sem hefur annan grunn, allt frá prófi í
viðskiptafræði upp í listir, sem sækir í fram-
haldsnám til sviðsins.
„Það er fjölbreytt reynsla innan nemenda-
hópsins og hér er fólk á öllum aldri sem stefnir
á að starfa á sviði menntunar eða starfar þar
nú þegar. Vegna skorts á kennurum eru nem-
endur okkar eftirsóttir starfskraftar, til að
mynda starfar meirihluti leikskólakennara-
nema á leikskóla og það sama er að gerast á
meðal grunnskólakennaranema, en á lokaári
grunnskólakennaranáms starfar meirihluti
nemenda við kennslu samhliða námi. Þá koma
kennarar og annað fag-
fólk til okkar í fram-
haldsnám og sækja ým-
is konar námskeið.“
Rannsóknarstarf
Menntavísindasviðs er
líka umfangsmikið en
Kolbrún segir lykil-
atriðið, og það eigi við
um rannsóknir jafnt
sem kennslu, að það sé
svigrúm fyrir fjöl-
breyttar aðferðir og
fræðileg sjónarhorn.
„Við látum okkur eig-
inlega ekkert óviðkom-
andi í rannsóknarstarfinu. Það er verið að
skoða fjölmenningu, jafnrétti kynjanna, heilsu
og velferð ungmenna, menntun án aðgrein-
ingar, upplýsingatækni, þróun skólastarfs, og
ótal fleiri atriði enda er margt sem við þurfum
að skilja betur til að varpa ljósi á hvernig nám
og þroski á sér stað. Menntun er flókin og á
sér víða stað, þess vegna þurfum við að nálgast
viðfangsefnin frá ólíkum sjónarhornum, hvort
sem um er að ræða kennslu í stærðfræði eða
það að efla félagsfærni barna.
Við getum ekki kennt okkar nemendum að
það sé einhver ein nálgun rétt, heldur þurfum
við að ræða við þá um þær ólíku leiðir sem
hægt er að fara, efla sjálfstæða og gagnrýna
hugsun þeirra og hæfni til að þróa aðferðir og
lausnir í samstarfi við aðra.“
Kolbrún segist sannfærð um að menntun sé
lykillinn að góðu samfélagi.
„Þá hef ég ekki aðeins í huga þá hæfni til að
leysa lífsins verkefni og þróa hugvit og tækni,
heldur einnig það að menntun á að hafa sið-
ferðislegt inntak. Að menntun verði til þess að
við veltum fyrir okkur hvað það merkir að vera
manneskja, ígrunda og vera meðvitaður um
þau gildi sem skipta máli í lífinu.
Þetta er eitthvað sem mér finnst við stund-
um gleyma að ræða; hvert markmið mennt-
unar er. Ef við ræðum það ekki getum við ekki
verið að ræða einstök afmörkuð atriði, eins og
hvað eigi að einkenna góðan skóla eða hvernig
nemendur standa sig í tilteknum prófum.
Menntun snýst um það hvernig samfélagi við
viljum búa í. Í gegnum menntakerfið er hægt
að breyta samfélaginu og hver einstaklingur
getur breytt sínu lífi í gegnum menntun, og þá
er ég að tala um menntun í víðum skilningi,
formlega og óformlega. Það eru mikil forrétt-
indi að fá að starfa með öflugum hópi kennara
og starfsfólks Menntavísindasviðs sem og fag-
fólki og sérfræðingum úr samfélaginu að því að
þróa og efla menntakerfið,“ segir Kolbrún að
lokum.
Morgunblaðið/Eggert
’Þá hef ég ekki aðeins íhuga þá hæfni til að leysalífsins verkefni og þróa hugvitog tækni, heldur einnig það að
menntun á að hafa siðferð-
islegt inntak. Að menntun
verði til þess að við veltum
fyrir okkur hvað það merkir
að vera manneskja, ígrunda
og vera meðvitaður um þau
gildi sem skipta máli í lífinu.
Þetta er svo mikilvægur vettvangur og ekki
síst fyrir þá sem eiga erfitt með að mæta þeim
bóklegu kröfum sem skólinn gerir.“
Gríðarstórt verkefni
Þegar þú hugsar um skólakerfið eins og það
var þegar þú varst ung og eins og það er í dag;
hvaða breytingar sérðu sem þér finnast já-
kvæðar?
„Mínar minningar úr skóla eru almennt já-
kvæðar en þó man ég að manni leiddist stund-
um, og þá sérstaklega að hafa lítið sem ekkert
að segja um það sem var í gangi. Ég upplifði
dálítið tilgangsleysi og að vald hinna fullorðnu
væri algert yfir okkar nemendum.
Mér finnst sú breyting mjög jákvæð að í dag
er miklu meira horft til þess að virkja börnin
til þátttöku, höfða til þeirra áhugasviðs og þau
geti haft áhrif á það sem þau eru að fást við
hverju sinni.
Við þurfum öll einhvern veginn að fá að vera
þátttakendur í því sem gerist í kringum okkur;
finna tilgang með lífi okkar, annars er hætt við
að ungt fólk upplifi skólaleiða. Í dag er litið
meira til þess að börnin séu þýðingarmikill
eiga að fylgja og það skref, sem var tekið
2016, var mikil viðurkenning fyrir þetta starf.
Það eru vissulega fjölmörg tækifæri til að
efla þetta starf enn frekar og á Mennta-
vísindasviði menntum við m.a. tómstunda- og
félagsmálafræðinga sem eru að fara í auknum
mæli til starfa bæði á félagsmiðstöðvar og frí-
stundaheimilin.
Ég hef verið og er mjög upptekin af því
hvernig við lítum heildstætt á menntun, hvern-
ig kerfi og svið spila saman við að styðja við
ungt fólk og nemendur - að við horfum ekki
bara til þess sem gerist innan skólans heldur
hvað það er sem gerist eftir að skóla lýkur.“
Telurðu að það sé aukin meðvitund um að
þessi tími eftir formlega skólastarfið skiptir
máli; hvernig honum er varið?
„Já, mín tilfinning er sú að fólk sé að átta sig
betur á hversu mikilvægt óformlega námið er.
Þegar fólk er að segja frá lífi sínu og hvað hef-
ur mótað það eru það ósjaldan frásagnir af ein-
hverju sem gerðist utan skólans, í tómstunda-
starfinu þar sem ungt fólk fékk tækifæri til að
velja hvernig það varði tíma sínum, hvort sem
það var íþróttin, listin, félagslífið eða annað.