Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.04.2019, Blaðsíða 14

HEILBRIGÐISKERFIÐ
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.4. 2019
Það er ys og þys á Landspítalanum íFossvogi og starfsfólk á þönum um allaganga. Leiðin liggur til fundar við yfir-
lækni bæklunarskurðdeildarinnar, Yngva
Ólafsson, sem gaf blaðamanni stund af sínum
tíma til þess að ræða biðlista í liðskiptaað-
gerðir og hvernig mætti leysa þann vanda. Að
loknu viðtalinu gekk blaðamaður út, feginn að
vera ekki bæklunarskurðlæknir. Ekki vegna
þess að starfið sjálft sé ekki spennandi, held-
ur fyrir þær sakir að þessir læknar þurfa að
horfa framan í sárþjáða sjúklinga og segja
þeim að biðin í aðgerð gæti orðið nokkuð löng.
Biðlistinn myndi springa
Hvað annið þið mörgum liðskiptaaðgerðum á
ári á LSH?
„Þegar biðlistaátakið var sett í gang fyrir
þremur árum þá komu nokkur legurými sem
voru tekin frá fyrir gerviliði og ekkert annað
mátti fara í það pláss. Það gerði það að verk-
um að við gátum nokkurn veginn staðið við
skilyrðin í sambandi við þetta átak. Við bætt-
um við 300 aðgerðum árlega; þær voru um 6-
700 en með þessu auka rými gátum við gert
upp undir þúsund. Ef við hefðum ekki þessar
stofur væru þær um 700 og reiknum við með
að hafa þær áfram,“ segir Yngvi og segir að
fjórir til fimm læknar framkvæmi þessar að-
gerðir.
Enn bíða samt sem áður um þúsund manns
eftir aðgerð. Og áður en sjúklingur fær að-
gerðardag þarf hann að bíða eftir viðtali og
segir Yngvi að sú bið sé löng.
„Nú koma þessir sjúklingar í gegnum heim-
ilislækna með tilvísun til okkar. Móttökurnar
okkar eru tvískiptar. Við erum annars vegar
að sinna endurkomum vegna m.a. gerviliðaað-
gerða og slysa og hins vegar nýkomum. Ef
gert er ráð fyrir að hver skurðlæknir geri
fimm gerviliðaaðgerðir á viku þá reiknum við
með að nýkomurnar séu um sex, sjö,“ segir
Yngvi og bætir við að með því sé geta lækna
deildarinnar til að sjá nýja sjúklinga að miklu
leyti tæmd en fleiri aðgerðir kalla á fleiri
endurkomutíma og því aðstöðu og lækna.
„Þá myndi biðlistinn bara springa. Einn,
tveir og þrír,“ segir Yngvi og meinar að með
því að taka fleiri í fyrsta viðtal hleðst á biðlist-
ann og bið eftir aðgerð lengist enn meir hjá
öllum.
„Nú er viðmið landlæknis þrír mánuðir og
biðtími núna í viðtal er 7-8 mánuðir. Ef við
ættum að ná þessu markmiði þyrftum við að
fjölga læknum sem sjá um þessa sjúklinga.“
Yngvi segir að sé sjúklingur lengur en sex
mánuði á biðlistanum þurfi í raun að vinna
sjúklinginn upp á nýtt því staðan getur breyst
á þeim tíma.
„Spurningin er, eigum við sérfræðingar að
bera ábyrgð á sjúklingi sem er í bið, í eitt, eitt
og hálft ár, sem þetta er yfirleitt. Við höfum
viljað að heimilislæknar beri ábyrgð á sjúk-
lingum þangað til að við getum séð hann á
göngudeild og sett hann upp til aðgerða fljót-
lega upp úr því. Eftir einn til þrjá mánuði.“
En það hefur ekki alveg gengið eftir eða
hvað?
„Nei, nei, það er kannski bjartsýni. Ég
hefði haldið að hann væri um þrír mánuðir.“
Fer það ekki eftir læknum hversu löng bið-
in getur orðið? Ég ræddi við mann sem komst
á biðlista hjá lækni sem síðan hætti og þurfti
hann því að byrja upp á nýtt á biðlistanum.
„Já, auðvitað er þetta vandamál. Sjúkling-
arnir eru í aðalatriðum bundnir ákveðnum
læknum og þannig viljum við hafa það. Und-
antekningar eru ef koma þarf sjúklingi brátt
að en þá höfum við reynt að finna lækni til að
taka þann sjúkling að sér. Við höfum reynt í
þessum tilvikum að bjóða þeim sjúklingum
einhvern annan lækni en það lengir þá biðina
fyrir aðra,“ segir Yngvi og segir alla lækna
fullbókaða langt fram í tímann og því getur
verið erfitt að koma nýjum að.
„Menn vinna hér nánast myrkranna á milli.
Skurðstofurýmið og legurýmið er nýtt um og
yfir 100% en nýtingarhlutföllin ættu að vera
um 80%.“
Fráflæðisvandinn eykur á biðlista
Finnst þér biðlistaátakið hafa skilað árangri?
„Já, mér finnst það engin spurning. Vanda-
málið er fráflæðisvandinn og hann er enn til
staðar,“ segir Yngvi og útskýrir að eldra fólk
og langveikt sem leggst inn á spítalann, á ekki
afturkvæmt heim til sín, og hefur þá engan
stað að fara því öldrunarheimili og aðrar
stofnanir séu fullar. Því festist sjúklingur á
legudeild spítalans og tekur upp rúm sem
annars væri nýtt undir sjúklinga sem þurfa að
leggjast inn í styttri tíma, eins og eftir
liðskiptaaðgerðir.
„Fyrir ákveðna hópa er ekki pláss neins
staðar. Stærsta vandamálið í þessu öllu er
hversu þétt setinn bekkurinn er af sjúklingum
sem eiga ekki heima hér inni á deildunum.
Þeir koma inn á sjúkrahúsið en komast ekki
burt. Við erum að tala um helming til þrjá
fjórðu af öllu legurými tiltekinna deilda. Það
er ekki verið að tala um eitt eða tvö rúm.
Stundum hristir maður bara höfuðið, hvernig
yfirhöfuð er hægt að vinna með bráðainn-
lagnir á lyfjadeild. Það er þéttsetinn gangur
af fólki og starfsfólkið leggur á sig ótrúlega
vinnu. Fólk ætti að prófa að starfa við þessar
aðstæður, þær eru ekki góðar,“ segir Yngvi.
„Einhvern tímann heyrði ég útvarpsviðtal
við alþingismann sem sagði fráflæðisvandann
vera heimatilbúið vandamál Landspítalans.
Það var greinilegt að hann hafði ekki hug-
mynd um hvað hann væri að tala um. Hann
vildi meina að það væri ekkert vandamál að
nýta hjúkrunarrými úti á landi fyrir sjúklinga
sem kæmu hingað. Það er ekki það að það sé
ekki reynt; við erum með klærnar út alla daga
að koma sjúklingum t.d. á Reykhóla eða
Stykkishólm,“ segir Yngvi og spyr hvernig
blaðamanni fyndist ef senda ætti móður hans
á elliheimili langt frá allri fjölskyldunni.
„Aðstandendur segja þvert nei, skiljanlega.
Laust hjúkrunarrými úti á landi leysir ekki
fráflæðisvanda spítalans.“
Þannig að fráflæðisvandinn setur strik í
reikninginn varðandi gerviliðaaðerðir?
„Já, þar sem legurými og skurðstofurými
vantar. Það var búin til bráðaskurðstofa en
nýtingin á henni hefur verið innan við 50%
vegna manneklu hjúkrunarfræðinga og svæf-
ingarlækna.“
Myndi semja við Klíníkina
Nú mega sjúklingar fara til útlanda á grund-
velli þriggja mánaða reglunnar. Ertu hlynnt-
ur því að fólk fari út í aðgerð?
„Mér finnst sorglegt að ekki hafi tekist að
byggja upp þessa starfsemi hér heima. Því
það er þrátt fyrir allt ódýrarasti kosturinn að
þetta sé gert hér innan spítalans. En ég skil
vel fólk sem fer út, það á rétt á því og það
þarf að gera það upp við sjálft sig. Sama gildir
um Klíníkina. Sá hluti sem hefur farið út og
farið á Klíníkina hefði annars verið á biðlista
hér.“
Það hjálpar þá til við að stytta biðlistana
ykkar?
„Engin spurning. Stærsti hluti þeirra hefði
endað á biðlista hjá okkur, níu mánaða bið-
lista eða hvað það er. Og þá væri biðin enn
lengri,“ segir hann.
Hvað finnst þér um þá staðreynd að
Sjúkratryggingar Íslands vilji ekki semja við
Klíníkina vegna liðskiptaaðgerða, þó það væri
ekki nema tímabundinn samningur?
„Mér finnst það eiginlega skrítið. Eins og
ég segi, við værum í meiri vandræðum ef fólk
hefði ekki þann kost.“
Vantar meira pláss
Hvað myndir þú gera ef þú værir heilbrigðis-
ráðherra?
„Ég myndi fyrst og síðast byggja upp þessa
stofnun sem ég er að vinna hjá. En á meðan
finnst mér sá möguleiki að semja við Klíník-
ina ætti að vera uppi á borði. Sem tímabundna
lausn. Það eru þúsund manns á biðlista með
sínar þjáningar. Mér finnst sjálfsagt að reyna
að koma þeim til hjálpar á einhvern hátt.“
Nú fer hópur fólks 65 ára og eldri sístækk-
andi og augljóst að fleiri og fleiri muni þurfa
liðskiptaaðgerð. Hvernig hyggist þið leysa
það?
„Fólki hefur fjölgað frá aldamótum um 18-
20%. Öldruðum hefur fjölgað tæplega 40%.
Og á sama tíma er eina viðbótin hér í Foss-
vogi þessa gámabygging hér fyrir utan. Það
segir sig sjálft að þegar þessi fjölgun er svona
í grunninn, og húsið stendur óbreytt, þá verð-
ur sífellt aðkrepptara með pláss. Á sama tíma
eru þessar sérgreinar tæknivæddari og tækn-
in krefst pláss. Fólk hefur verið að leita eftir
hornum sem ekki eru setin,“ segir hann og
segir spítalann þurfa nýja byggingu.
„Þetta er gamla sagan, til þess að fá hraða-
hindrun á götu þarf banaslys til. Það er nán-
ast það sama með þetta óskiljanlega fyrir-
brigði að ekki sé hægt að leggja áætlanir fyrir
framtíðina og miða við þær. Það er búið að
svelta þessa stofnun allt of lengi,“ segir hann
og nefnir að sú uppbygging sem nú er í gangi
verði ekki nóg.
„Þessi löngu tímabæra sjúkrahúsbygging
er að skríða af stað núna. Þar verða skurð-
stofur en það er nú þegar komið keppni um
pláss. Þegar hún verður fullbyggð verður hún
sennilega of lítil.“
„Það er búið að svelta þessa
stofnun allt of lengi“
Yngvi Ólafsson, yfirlæknir á
bæklunarskurðdeild Land-
spítalans, telur að þröngur
húsakostur, skortur á læknum
og legurými sé helsta ástæða
biðlista sem myndast hafa í
liðskiptaaðgerðir. Fráflæðis-
vandi sjúkrahússinns veldur
því að ekki finnast pláss fyrir
nýja sjúklinga. Hann telur vel
koma til greina að semja ætti
við einkastofnunina Klíníkina
til að létta á biðlistum.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
Yngvi Ólafsson, yfirlæknir á bæklunarskurðdeild Landspítalans, segir fráflæðisvandann m.a. vera
ástæðu fyrir löngum biðlista í liðskiptaaðgerðir. Barist er um hvert rúm á Landspítalanum.
Morgunblaðið/Ásdís
’Mér finnst sorglegt að ekkihafi tekist að byggja uppþessa starfsemi hér heima. Þvíþað er þrátt fyrir allt ódýrarasti
kosturinn að þetta sé gert hér
innan spítalans. En ég skil vel
fólk sem fer út, það á rétt á því og
það þarf að gera það upp við
sjálft sig. Sama gildir um Klíník-
ina. Sá hluti sem hefur farið út
og farið á Klíníkina hefði annars
verið á biðlista hér.