Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.04.2019, Blaðsíða 13

21.4. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
Eftir þínu
höfði
Við hjá Frjálsa vitum að öll höfum við okkar hentisemi.
Þess vegna leggjum við áherslu á valfrelsi og sveigjanleika
í útgreiðslum. Hjá Frjálsa býðst þér að ráðstafa meirihluta
skyldusparnaðar í erfanlega séreign. Frjálsi hefur stýrt
sparnaði sjóðfélaga í yfir fjóra áratugi og treysta nú um
60 þúsund einstaklingar sjóðnum fyrir framtíð sinni.
Veldu alvöru valfrelsi.
Kynntu þér Frjálsa og hafðu áhrif á lífeyrismálin þín.
Investment & Pensions Europe (IPE) er evrópskt fagtímarit um lífeyrismál. Nánar má kynna sér árlega samkeppni IPE á IPE.com/awards.
Það er algerlega lögmætt að gera
það. Llarena er dómari sem hefur
haft forsæti í þessu máli gegn okkur
með óviðeigandi og ólöglegum hætti.
Óviðeigandi og ólöglegum. Hann hef-
ur gert það á grundvelli pólitískra
sjónarmiða og gefið út og afturkallað
framsalsbeiðnir í samræmi við pólit-
ískar þarfir augnabliksins. Til dæmis
fengu herskáir aðilar lengst til hægri
fangelsisdóma, sem ekki var hægt að
áfrýja, fyrir að ráðast á katalónsku
sendinefndina í Madríd. Þeir voru
dæmdir og hefur enn ekki verið
stungið í fangelsi. Stjórnlagadóm-
stóllinn ákvað að þar sem þeir eiga
börn myndi það hafa neikvæðar af-
leiðingar fyrir fjölskyldur þeirra að
sitja í fangelsi.
Á hinn bóginn hafa níu manns, sem
voru lýðræðislega kjörnir, setið í
fangelsi án dóms og laga fyrir að hafa
opinberlega varið rétt Katalóníu til
sjálfsákvörðunar í rúmt ár. Þetta er
fullkominn tvískinnungur og tvöfalt
sigæði er merki um ákaflega aumt
réttarkerfi. Af hverju gerist þetta?
Vegna þess, eins og ég nefndi, að það
er söguleg samfella milli réttarkerfis
Francos og þess sem kom á eftir því.
Þegar við tökum til þess að þjóðar-
leiðtoginn eftir andlát hans var valinn
af Franco sjálfum kemur það ekki á
óvart. Spánn er konungsveldi, þökk
sé einræðisherranum Francisco
Franco. Lögin um krúnuna eru
frankóistalög. Sú staðreynd að Fil-
ippus IV. er nú kóngur er afleiðing af
þeim frankóistalögum. Fyrst æðsti
fulltrúi spænska ríkisins er afsprengi
frankóisma þarf ekki að koma á óvart
að réttarkerfið sé innblásið af sömu
uppsprettu og sömu hefðum. Llarena
dómari er innmúraður þáttur í þeirri
stefnu að setja hagsmuni ríkisins ofar
sókninni eftir réttlæti og sókninni eft-
ir lýðræði. Og hann vinnur það verk
sem hann er skipaður til.
Svo virðist sem vanmáttur fjöl-
miðla til að útskýra allar hinar flóknu
hliðar gulvestungahreyfingarinnar
gæti verið táknrænn fyrir það sem
við erum að ræða. Er eitthvert sam-
hengi milli þess sem er að gerast í
Frakklandi og Katalóníu?
Ég held að hún sé mikilvægt fyrir-
bæri. Ég get ekki sagt að ég hafi
djúpan skilning á henni og vil því ekki
falla í þá gryfju að fella einfeldnings-
lega dóma. Að því sögðu held ég að
hér hafi bæði hinir hefðbundnu fjöl-
miðlar brugðist og hin hefbundna
pólitík. Þetta á rætur í þeirri óró-
leikatilfinningu sem fer nú um Evr-
ópu og hefur í einhverjum tilfellum,
eins og á Ítalíu, komið fram í Evrópu-
fóbíu og útlendingafóbíu hjá hópum á
borð við Fimmstjörnuhreyfinguna og
Norðurbandalagið og á Bretlandi
birtist í Brexit og í Katalóníu í and-
stöðunni við þá staðreynd að við
stöndum frammi fyrir því að hafa ver-
ið rænd lýðræðinu, og í Frakklandi á
marga vegu, þar á meðal í gulvest-
ungunum. Í þessu umhverfi er hægt
að fiska eftir ýmsu. Það á við um
lýðhyllishreyfingar, en einnig lýð-
ræðishreyfingar. Það er ekki alltaf
einfalt að átta sig á hvað er hvað.
Getur verið að jarðvegurinn í
Frakklandi sé frjórri fyrir pólitískar
lausnir? Hér er ég að hugsa um til-
vitnun Naomi Klein í orð Miltons
Friedmans: „Á viðsjárverðum tímum
grípur fólk þær hugmyndir sem
liggja á lausu.“ Getur verið að í
Frakklandi liggi enn á lausu hug-
myndir og hefðir sem ganga gegn
valdinu?
Við Katalónar höfum alltaf verið
mjög franskir í þessum skilningi. Í
Katalóníu hefur alltaf verið meiri fjöl-
hyggja bæði á þingi og í pólitíkinni en
almennt á Spáni. Á Spáni hefur aldrei
verið samsteypustjórn á 40 árum lýð-
ræðis eftir Franco. Þær hafa hins
vegar verið þó nokkrar í Katalóníu.
En svo við víkjum aftur að Frakk-
landi þá er ég ekki nógu mikill sér-
fræðingur um hið félagslega fyrir-
bæri gulvestunga til að geta dregið
haldbærar ályktanir. Ég vil hins veg-
ar segja að hreyfingin er flókin og
margbrotin og til vitnis um eitthvað
stærra og meira. Þetta er ekki ein-
angrað við Frakkland, heldur hluti af
stærra samspili og það væri affara-
sælast fyrir okkur að lesa þetta fyrir-
bæri rétt, að skipta út gleraugunum,
sem við notuðum til að átta okkur á
veruleika 20. aldarinnar – maí 1968 er
liðinn –fyrir ný, sem duga til að skoða
mun flóknari veruleika 21. aldarinn-
ar. Við þurfum að leggja okkur fram
við að skilja hina flóknu merkingu
þess óróa, sem nú fer um Evrópu.
Ég var að lesa um skoðanakönnun
þar sem Þjóðfylkingin, sem nú heitir
Þjóðhreyfingin, er orðin helsti kostur
Frakka. Ótrúlegt, hvað er á seyði?
Við skulum ekki reyna að draga úr
þessu. Hvað veldur því að fólk, sem
ekki fellur að hinni dæmigerðu mynd
þeirra sem aðhyllast slík stjórnmál
gangi nú til liðs við þessi öfl? Það er
ekki nóg að móðga þá.
Getur verið að þeim hafi einfald-
lega ekki verið boðið það sem þau í
raun þarfnast?
Auðvitað. Það á einnig við um
Trump. Trump er það sem hann er og
ef til vill kunnum við ekki að meta
hann sem persónu. En hvað um að
sýna því fólki í samfélaginu sem kaus
hann í embætti virðingu? Kosning
hans kom okkur á óvart og olli
mörgum óhug, en það er skylda
okkar að reyna, með yfirveguðum
hætti, að skilja það sem gerðist.
Það sama á við um Brexit. Það er
of einfalt að segja „þetta eru bara
andstæðingar Evrópu sem vilja …“
Hvað hefur Evrópusambandið gert
til móðga þá, sem ekki eru hluti af
fjármálahverfinu í London? Evr-
ópska stjórnmálastéttin skilur ekki
þessa hluti og fyrir vikið býður hún
upp á öll vitlausu svörin og leyfir, eins
og við sögðum, tækifærissinnum að
stíga inn, grípa hugmyndir og mis-
nota fólk með þeim.
’Í stuttu máli erum viðað sýna að sjálfs-ákvörðunarrétturþjóða… geti einnig verið
mikilvæg leið til að kom-
ast hjá átökum.
Höfundur er prófessor í rómönskum fræð-
um við Trinity-háskóla í Bandaríkjunum.