Fréttablaðið - 23.08.2019, Qupperneq 11

Í DAG
Þórlindur
Kjartansson
www.hókuspókus.is
Verslun og vefverslun
Laugavegi 69 S. 551-7955
Glow vörur í úrvali
Fyrsti stóri slípirokkurinn knúinn
af einni rafhlöðu sem skilar ai
til þess að slípa, er léttari en
snúrurokkur í sinni stærð.
Sveigjanlegt rafhlöðuker
sem virkar með öllum
Milwaukee ® M18™ rafhlöðum.
Verð 136.900 kr. (með rafhlöðu)
M18 FLAG
Alvöru slípirokkur
frá Milwaukee
vfs.is
Öll viljum við fá notið góðrar heilbrigðisþjónustu, óháð efnahag og búsetu. Samfélag
þar sem heilbrigðiskerfið er öflugt er
gott samfélag. Íslenska heilbrigðis­
kerfið á að standast samanburð við
það sem best gerist í heiminum. Til
þess að við getum boðið upp á heil­
brigðiskerfi sem er samkeppnis­
hæft í alþjóðlegu samhengi þarf að
treysta grunnstoðir kerfisins. Heil­
brigðiskerfi eru flókin og margþætt
og þjónustuveitendur eru margir.
Mikilvægt er að hlutverk og ábyrgð
séu skýr til að tryggja gæði, öryggi
og skilvirkni. Það er lögbundið hlut­
verk heilbrigðisráðherra að marka
stefnu í heilbrigðismálum. Frá því
að heilbrigðisáætlun rann sitt skeið
árið 2010 hafa verið gerðar nokkrar
atrennur að mótun slíkrar stefnu
en það hefur ekki tekist fyrr en nú
í byrjun júní þegar Alþingi sam­
þykkti Heilbrigðisstefnu til 2030.
Stefnan var samþykkt mótatkvæða­
laust með 45 atkvæðum og er þann­
ig sameign okkar allra. Hún skapar
heilbrigðisþjónustunni í landinu
mikilvægan ramma sem er til þess
fallinn að sameina krafta þeirra
fjölmörgu aðila sem þurfa að vinna
saman til að mæta sem best þörfum
þeirra sem þurfa á heilbrigðisþjón­
ustu að halda. Samþykkt heilbrigð­
isstefnu á Alþingi eru því mikilvæg
tímamót og kærkomin.
Fjölbreytt verkefni
Verkefni heilbrigðisyfirvalda á
hverjum tíma í samstarfi við stofn­
anir heilbrigðiskerfisins, er að
skapa heildrænt kerfi sem tryggir
sjúklingum samfellda þjónustu á
réttu þjónustustigi þar sem saman
fara gæði, öryggi, skilvirkni og hag­
kvæmni. Um það fjallar heilbrigðis­
stefnan. Hún fjallar um skipulag,
verkaskiptingu og ábyrgð innan
heilbrigðiskerfisins í þágu bættrar
þjónustu við sjúklinga. Um inn­
leiðingu og notkun mælikvarða
á gæði og árangur heilbrigðis­
þjónustu sem endurspegla hvernig
þjónustu er ætlað að mæta þörfum
sjúklinga og samfélagsins í heild.
Um mikilvæga hvata í fjármögn­
unar­ og greiðslukerfum sem eiga að
tryggja sjúklingum að heilbrigðis­
vandamál þeirra séu meðhöndluð
með heildarsýn að leiðarljósi. Um
innleiðingu nýrra meðferða, lyfja
og tækja og þær kröfur sem gera
verður til gagnreyndrar þekk­
ingar. Um leiðsögn og upplýsinga­
gjöf til sjúklinga og almennings og
leiðir til að auðvelda almenningi
að vera virkir þátttakendur í eigin
meðferð og taka upplýstar ákvarð­
anir í málum sem varða þeirra eigin
heilsu. Loks er fjallað um mönnun
heilbrigðiskerfisins, forystu og
stjórnun, starfsumhverfi, vísinda­
starf, menntun og ótal margt f leira.
Aðgerðaáætlun
til fimm ára í senn
Til að hrinda heilbrigðisstefnu til
ársins 2030 í framkvæmd hef ég nú
þegar lagt fram aðgerðaáætlun til
fimm ára en í stefnunni er kveðið
á um að slíkt sé gert árlega meðan
heilbrigðisstefnan er í gildi. Innleið­
ing jafn umfangsmikillar stefnu og
heilbrigðisstefnu krefst samstilltra
vinnubragða þeirra fjölmörgu þjón­
ustuveitenda og hagsmunaaðila sem
starfa innan heilbrigðiskerfisins.
Mikil ábyrgð hvílir á stjórnendum
þeirra stofnana sem heyra til ráðu­
neytisins að samþætta heilbrigðis­
stefnu inn í stefnu og starfsáætlun
hverrar stofnunar.
Innleiðing nýrrar heilbrigðis­
stefnu er hafin en um þessar mundir
er verið að kynna stefnuna í öllum
heilbrigðisumdæmum landsins.
Þegar hafa verið haldnir fundir á
Akureyri, Ísafirði, Selfossi, Akra­
nesi, í Reykjanesbæ og nú síðast
á Egilsstöðum. Í september verða
svo haldnir fundir á höfuðborgar­
svæðinu. Á fundunum gefst tæki­
færi til að kynna stefnuna og ræða
við starfsfólk heilbrigðiskerfis­
ins, sveitarfélögin og íbúa hvers
umdæmis um hvað felst í stefnunni,
hvaða breytingar hún er líkleg til að
hafa í för með sér og hvers vegna
hún skiptir svo miklu máli, hvort
heldur í þéttbýli eða í dreifðari
byggðum landsins. Það er sérstak­
lega ánægjulegt að sjá hversu hratt
forstjórar heilbrigðisstofnananna
hafa tileinkað sér stefnuna og
hversu vel má merkja áhrif nýrrar
heilbrigðisstefnu á stefnu og starf­
semi heilbrigðisstofnana og annarra
lykilstofnana í heilbrigðiskerfinu.
Það er sannfæring mín að sú heil­
brigðisstefna sem nú hefur verið
samþykkt verði leiðarvísir við upp­
byggingu á heildstæðu, öf lugu og
enn betra heilbrigðiskerfi til fram­
tíðar fyrir okkur öll. Við höfum
einstakt tækifæri í okkar góða
samfélagi til þess að íslenska heil­
brigðiskerfið verði enn sterkara
og samfelldara og í fremstu röð á
heimsvísu. Heilbrigðisstefna til
2030 vísar okkur veginn til þeirrar
framtíðar.
Ný heilbrigðisstefna –
leiðarvísir til framtíðar
Svandís
Svavarsdóttir
heilbrigðis-
ráðherra
Við höfum einstakt tækifæri
í okkar góða samfélagi til
þess að íslenska heilbrigðis-
kerfið verði enn sterkara og
samfelldara og í fremstu röð
á heimsvísu.
Ekki eru mörg ár síðan það þótti til marks um sérvisku að ástunda að ástæðulausu hlaup
á götum úti hér á landi. Þetta var á
þeim tímum þegar það þótti einungis
á færi hraustustu íþróttamanna að
hlaupa tíu kílómetra, hvað þá að fara
heilt 42 kílómetra maraþon eins og
hinn gríski Feidipídes sem hljóp frá
Maraþon til Aþenu með tíðindi af
sigri Grikkja á Persum. Nú á dögum
þykir það hins vegar ofureðlilegt að
fólk hlaupi þessar vegalengdir sér til
ánægju, yndisauka og heilsubótar.
Hlaup Feidipídesar, sem talið er að
hafi verið í ágúst­ eða septembermán­
uði 490 árum fyrir Krist, var semsagt
ekki að ástæðulausu. Og enn síður var
það blessuðum manninum til heilsu­
bótar. Þvert á móti. Eftir sprettinn
sögufræga tókst honum að stynja upp
úr sér sigurfregninni en datt svo niður
dauður.
Kannski yrði það Feidipídesi ein­
hver huggun að vita að þetta mikla
afrek hefur tryggt honum ódauðleika
því allt frá því Ólympíuleikar voru
endurreistir árið 1896 hefur mara­
þonhlaup verið hluti keppninnar, og
margt viljasterkt fólk hefur sett sér
það sem markmið að ná þeim áfanga
í lífinu að herma eftir afreki Feidi­
pídesar; hver á sínum hraða og með
sínu lagi.
Ofurmaraþon
Á allra síðustu árum hefur þróunin
einhvern veginn verið á þá leið að
þetta afrek Feidipídesar virkar sífellt
tilkomuminna. Miðaldra fólk, og
jafnvel háaldrað, er farið að hlaupa
maraþonhlaup og hreystimenni á
öllum aldri og af öllum kynjum hafa
tekið upp á því að keppa sín á milli í
alls konar ofurþrautum sem láta afrek
Feidipídesar líta út eins og notalega
upphitun í samanburði.
Það eru engar ýkjur. Undanfarin
ár hafa hundruð manna sett sér það
metnaðarfulla markmið að hlaupa
Laugaveginn frá Landmannalaugum
og inn í Þórsmörk. Vegalengdin er 55
kílómetrar af fjalllendi—semsagt 13
kílómetrum meira en skokkið sem
tryggði Feidipídesi ódauðleika fyrir
tvö þúsund árum.
Það er ekkert grín að hlaupa þennan
Laugaveg. Fólk æfir sig mánuðum
og árum saman til þess að komast
leiðina á skikkanlegum tíma og er svo
úrvinda á sál og líkama eftir átökin að
það er ekki mönnum sinnandi fyrr en
líður að aðventu.
Nema auðvitað gaurinn og gellan
sem hituðu upp fyrir Laugavegs­
hlaupið í sumar með því að hlaupa
Laugaveginn „í hina áttina“—frá
Þórsmörk upp í Landmannalaugar.
Þegar hinir keppendurnir mættu í
rútunni—tilbúnir til þess að vinna
mesta þrekvirki ævinnar—þá voru
sigurvegararnir tilvonandi einfaldlega
að reyna að halda sér vakandi áður
en þau lögðu af stað aftur niðureftir.
55 kílómetra hlaup næturinnar var
í raun upphitun fyrir 55 kílómetra
hlaup dagsins. Þorbergur Ingi Jóns­
son og Elísabet Margeirsdóttir, sem
hituðu upp með þessum eftirminni­
lega hætti, virtust samt eiga nóg eftir.
Hann var langfyrstur í f lokki karla
og hún varð önnur í f lokki kvenna.
Þorbergur viðurkenndi reyndar eftir
hlaupið að hann væri þreyttur og sér
væri „aðeins illt í fótunum“. En hann
lét þess líka getið, hinum keppend­
unum til hugreystingar, að hann hefði
litið á allt hlaupið, fram og til baka,
sem eins konar æfingu fyrir „alvöru“
hlaup sem þau tvö eru að undirbúa sig
fyrir; 170 kílómetra með tíu þúsund
metra hækkun.
Á eigin forsendum
Það er hætt við að margir úrvinda
hlauparar á Laugaveginum hafi
við lok hlaupsins fundið til undar­
legrar blöndu af sigurgleði yfir eigin
afreki og vanmáttar gagnvart ofur­
mennunum sem stungu þá af. Það er
gríðarleg þrekraun hjá hverjum sem
er að hlaupa 42 kílómetra; hvað þá 55
kílómetra—en úrslitin í Laugavegs­
hlaupinu í sumar undirstrika að það
er nánast sama hversu góður maður
er; alltaf er einhver sem getur látið
mann líta út eins og byrjanda.
Hlaupagarparnir sem ætla að leggja
af stað í skemmtiskokk, 10 km, hálf­
maraþon og maraþon á morgun taka
allir þátt á sínum eigin forsendum.
Þeir sem hafa reynslu af þátttöku í
svona hlaupum gera sér grein fyrir
því að mestu sigurvegararnir eru ekki
endilega þeir sem fara hraðast eða
eiga auðveldast með hlaupið—heldur
þeir sem raunverulega eru að sigrast á
áskorunum sem virðast óárennilegar
í þeirra eigin huga. Mesti sigurinn er
svo líklegast fólginn í því að geta litið
á hreyfinguna sem ánægjulegan hluta
af daglegu lífi, en ekki einhvers konar
samfélagslega áþján. Það er örugglega
mun betra að vera í formi af því maður
hreyfir sig heldur en að þurfa að
hreyfa sig til þess að komast í form.
Tilgangurinn er hlaupið sjálft
Feidipídes hefði örugglega ekki skráð
sig í Reykjavíkurmaraþonið væri
hann uppi í dag. Honum hefði ef laust
þótt algjörlega fáránlegt að vita til
þess að fólk gerði það að leik sínum að
hlaupa vegalengdina frá Maraþon til
Aþenu, hvað þá að fara margfalda þá
leið án sýnilegs erindis.
Þótt hlauparar í Reykjavíkurmara­
þoninu hlaupi ekki í því erindi að
bera sigurtíðindi úr stórorrustum
þá er hlaupið sjálft sigurhátíð. Örfáir
keppa sín á milli um besta tímann en
þúsundir hlaupa sér til ánægju, keppa
við sjálfa sig og njóta þess að taka þátt
í stærstu útihátíð sumarsins. Til­
gangur hlaupsins er hlaupið sjálft.
Hlaupið í erindisleysi
Þótt hlauparar í Reykjavíkur-
maraþoninu hlaupi ekki í því
erindi að bera sigurtíðindi úr
stórorrustum þá er hlaupið
sjálft sigurhátíð. Örfáir keppa
sín á milli um besta tímann en
þúsundir hlaupa sér til ánægju,
keppa við sjálfa sig og njóta þess
að taka þátt í stærstu útihátíð
sumarsins.
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11F Ö S T U D A G U R 2 3 . Á G Ú S T 2 0 1 9
2
3
-0
8
-2
0
1
9
0
5
:1
5
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
A
0
-C
9
8
8
2
3
A
0
-C
8
4
C
2
3
A
0
-C
7
1
0
2
3
A
0
-C
5
D
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
4
8
s
_
2
2
_
8
_
2
0
1
9
C
M
Y
K