Fréttablaðið - 23.08.2019, Page 30

Tengsl loftmengunar og geðsjúkdóma eru umdeild. NORDICPHOTOS/GETTY
Ínýrri rannsókn frá Chicago-háskóla er komist að þeirri niðurstöðu að það séu greinileg tengsl milli geð-
sjúkdóma og loftmengunar. Rann-
sóknin var unnin út frá gögnum frá
152 milljónum manna frá Bandaríkj-
unum og Danmörku sem var safnað á
11 ára tímabili. Þetta kemur fram á vef
Evening Standard.
Samkvæmt rannsókninni eru til-
felli geðhvarfasýki 27% algengari og
meiriháttar þunglyndi 6% algengara
í löndum sem hafa mikla loftmengun
en þeim sem hafa litla.
Samkvæmt höfundi rann-
sóknarinnar, Andrey Rzhetsky, hefur
loftmengun ekki áður verið skoðuð
sem áhrifaþáttur, en hann segir rann-
sóknir á hundum og nagdýrum sýna
að loftmengun geti valdið bólgu í heil-
anum sem valdi einkennum sem svipi
til þunglyndis. Hann segir mögulegt
að það sama gerist hjá mannfólki.
En það er enn þörf á frekari rann-
sóknum á þessu og virtir vísinda-
menn hafa gagnrýnt rannsóknina og
hvernig hún var unnin og segja hana
ekki marktæka.
Loftmengun mögulega tengd geðsjúkdómum
Það er lífsnauðsynlegt fyrir þroska
og heilsu að fá góðan nætursvefn.
Pirringur, skapsveif lur og hömluleysi eru gjarnan fyrstu vísbendingar um
ónógan svefn. Langvarandi svefn-
skortur getur haft í för með sér
að viðkomandi verður sinnulaus
og þvoglumæltur, upplifi tilfinn-
ingalega deyfð, lélegra minni og
einbeitingarskort. Þá er stutt í
að 5 til 10 sekúndna langir lúrar
verði óumf lýjanlegir og þá getur
viðkomandi orðið hættulegur,
ekki síst á bak við stýri.
Að meðaltali þarf fullorðið,
heilbrigt fólk um sjö til átta tíma
svefn á hverri nóttu. Unglingar
þurfa minnst átta tíma nætur-
svefn þar sem mikil hormóna-
starfsemi á sér stað í svefni
hjá þeim aldurshópi. Svefn er
bráðnauðsynlegur til að viðhalda
heilsu og líðan, en alvarleg, þrálát
svefnröskun eykur líkur á alvar-
legum heilsukvillum, svo sem
þunglyndi, sýkingum, háþrýst-
ingi, streitu, offitu og f leiru. Svefn
gefur líkamanum tækifæri til að
hvílast og endurnærast, hann
styrkir ónæmis- og taugakerfið,
og heilinn fær hvíld og tækifæri
til að vinna úr tilfinningum og
hugsunum.
Aðrar vísbendingar um svefn-
skort eru meðal annars að sofna
um leið og höfuð leggst á kodda,
erfitt að vakna á morgnana, auk-
inn klaufaskapur, verri frammi-
staða í námi og vinnu, erfiðleikar
með ákvarðanatöku.
Heimild: Embætti landlæknis
Sefur þú nóg?
Sund getur gert kraftaverk fyrir þá
sem finna fyrir verkjum, til dæmis
í hné.
Hnémeiðsli eru algeng hjá hlaupurum. Ef fólk finnur til í hné er rétt að breyta
æfingum í einhvern tíma, til dæmis
hjóla eða synda í stað þess að
hlaupa. Sund gerir fólki sem finnur
til í hnénu mjög gott. Hjá sumum
hefur verkurinn alveg horfið.
Ef fólk er ekki visst um hvernig
æfingar það má gera er rétt að leita
til fagaðila. Í mörgum tilfellum
gerir það kraftaverk að breyta um
æfingastíl.
Oft er hægt að gera æfingar
heima sem hjálpa mikið með lið-
leika. Sjúkraþjálfarar geta ráðlagt
hvað best er að gera.
Sund í stað
hlaups
12 KYNNINGARBLAÐ 2 3 . ÁG Ú S T 2 0 1 9 F Ö S T U DAG U RHEILSURÆKT
2
3
-0
8
-2
0
1
9
0
5
:1
5
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
A
0
-F
A
E
8
2
3
A
0
-F
9
A
C
2
3
A
0
-F
8
7
0
2
3
A
0
-F
7
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
4
8
s
_
2
2
_
8
_
2
0
1
9
C
M
Y
K