Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.2019, Blaðsíða 14

14 28. júní 2019FRÉTTIR
Fríform ehf.
Askalind 3,
201 Kópavogur.
562–1500
Friform.is
Mán.–Fös. 09–17
Glæsilegar danskar
innréttingar í öll
herbergi heimilisins
V
ið gætum verið að fram-
leiða smiði, múrara, mál-
ara, bakara, þjóna og
kokka en við erum í stað-
inn að framleiða bara öryrkja og
aumingja,“ segir íslenskur karl-
maður sem afplánað hefur dóm í
fangelsi hér á landi.
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í niðurstöðum Höllu
Maríu Halldórsdóttur, sem skrif-
aði lokaritgerð til MA- gráðu í
náms- og starfsráðgjöf um starfs-
þjálfun í afplánun sem betrun.
Halla María kannaði framboð
starfstengdra úrræða í afplánun
og reynslu fanga af þeim og ræddi
meðal annars við fimm fyrrver-
andi fanga um upplifun þeirra á
þeim hindrunum eða stuðningi
sem biðu þeirra eftir afplánun.
Á meðal þess sem fram kemur
í niðurstöðum rannsóknarinnar
er að framboð starfstengdra úr-
ræða í afplánun þykir ekki nægj-
anlegt og skortir töluvert upp á
starfsþjálfun og verknám inni í
fangelsunum. Þegar fyrrverandi
fangar koma út í samfélagið horf-
ast þeir gjarnan í augu við félags-
lega einangrun og fordóma; eiga
erfitt með að fá leiguhúsnæði og
vinnu og stór hluti endar á ör-
orku.
Fjarnám reynist mörgum erfitt
Allir nema einn af fyrrverandi
föngunum fimm fóru í nám með-
an á afplánun stóð: einn lauk há-
skólanámi og er núna í meist-
aranámi. Hinir þrír tóku hluta
af framhaldsskóla, einn fór í há-
skólanám en kláraði það ekki.
Flestir þeirra tala um að erfitt sé
að vera í námi eftir langan tíma
og þeir fái litla aðstoð og utanum-
hald. Þeim þykir ekki nógu mik-
ið úrval í boði en það sem hefði
hjálpað þeim mest hefði verið
ráðgjöf náms- og starfsráðgjafa
fangelsanna. Einn úr hópnum
segir fjarnámið erfitt fyrir marga:
„Flestir gefast upp á náminu, ef þú ert í fjarnámi eða sko ef þú
ætlar að komast eitthvað áfram í
námi þá þarftu að fara í fjarnám
og í flestum fangelsum er rosa lok-
að Internetið, þú færð svo stuttan
tíma á Internetinu og þegar þú
loksins kemst á Internetið þá eru
svo margar síður sem þú kemst
ekki inn á þannig að þú nærð
aldrei upplýsingaöflun. […] í fyrri
afplánun lærði ég ekki neitt, fór í
eitt og eitt fag í skólanum þarna.
En ég var ekki með hugann í
þessu að læra og það var bara kúl
að fara í fangelsi á þessum tíma
og þá lærði maður ekki neitt. Þá
var maður bara í neyslu.“
Vinna af skornum skammti
Viðmælendur Höllu höfðu all-
ir fyrir utan einn unnið eitthvað
meðan á afplánun stóð. Allir eru
þeir sammála um að lítið sé í boði
inni í fangelsunum og að leggja
þurfi meiri áherslu á starfsþjálf-
un. Þá eru þeir allir sammála um
að það skipti miklu máli að hafa
eitthvað fyrir stafni í afplánun,
finna tilgang í einhverju og það
skipti máli heilsufarslega séð að
vera betur undirbúinn fyrir að-
lögun að samfélaginu.
Einn úr hópnum segir vinnu
vera af skornum skammti inn-
an fangelsanna og mismunandi
hverjir séu valdir til vinnu eða
vilja vinna.
„Vandinn í fangelsunum er
sá að það eru rosa fá störf í boði
og þeir sem eru sterkari eða hvað
á að segja, eru ekki eins veikir á
svellinu, þeir eru líklegri til að
koma sér í vinnu og hafa áhrif á
það, þeir veljast örugglega frekar
til vinnunnar af því þeir hafa lík-
amlegt atgervi, hugarfar og ann-
að til þess að gera kröfur um það
að fá vinnu.“
Fordómar í samfélaginu
En hvað tekur við eftir afplánun?
Mennirnir fimm sem rætt var við
nefna allir að almennt geti verið
erfitt fyrir fanga að koma aftur út í
samfélagið og það sé erfiðara fyr-
ir fyrrverandi fanga að fá vinnu.
Fordómar geta verið ein af hindr-
ununum þegar kemur að því að
aðlagast samfélaginu á ný. Fram
kemur að lítið sé um úrræði eft-
ir afplánun, en eina úrræðið sem
snýr heildstætt að föngum er ver-
kefni Rauða krossins. Eftir að af-
plánun lýkur þurfa fangar tölu-
verða aðstoð til að koma sér á
réttan kjöl í samfélaginu.
Einn mannanna nefnir með-
al annars að oft sé ekki hægt að
veita fyrrverandi föngum viðeig-
andi úrræði af því þeir falla á milli
í kerfinu. Nefna má sem dæmi
að þeir komast ekki í raunfærn-
imat af því fæstir borga í lífeyris-
sjóð meðan á afplánun stendur.
Margir hafa unnið svarta vinnu
áður en afplánun hefst, réttindi
eru því ekki mikil hjá þessum
hópi þegar líður að lokum afplán-
unar.
En það er ekki bara í tengslum
n Lítið um starfsþjálfun og verknám í fangelsum landsins og fá störf í boði
n Fyrrverandi fangar fá á sig stimpil og eiga erfitt með að fá vinnu og húsnæði
EINSKISVERT LÍF
EFTIR AFPLÁNUN
Auður Ösp Guðmundsdóttir
audur@dv.is