Skessuhorn - 13.09.2006, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER2006
§g£Sg|jii@lÍM
Allt fer vel - hvers vegna ekki?
Litið um öxl á hörmulegt sjóslys fyrir Mýrum þegar franska skipið Pourqoui pas? fórst
Næstkomandi laugardag, þann
16. september, verða liðin 70 ár síð-
an franska rannsóknarskipið Po-
urqoui pas? fórst úti fyrir Mýrum.
Skipið var Islendingum að góðu
kunnugt, sem og leiðangursstjórinn
Dr. Jean-Babtiste Charcot. Hann
var einn af virtustu vísindamönnum
sinnar kynslóðar og var löngu orð-
inn heimsfrægur fyrir rannsóknar-
störf sín. Dr. Charcot, sem fæddur
var árið 1867 í útborg Parísar
Neuilly-sur Seine, einbeitti sér í
upphafi vísindaferils síns að rann-
sóknum við Suðurpólinn. Hann fór
lengra suður í íshafið á skipi en
nokkur hafði farið áður og var í
enskumælandi vísindaheiminum
nefndur „The Polar Gentleman."
Hann hafði verið við rannsóknir í
Grænlandi á skipi sínu en vegna bil-
unar tafðist það hér á leið til Kaup-
mannahafnar.
Pourqoui pas? var smíðað árið
1908 samkvæmt uppdráttum Dr.
Charcot. I því var gufuvél en hún var
ekki öflug og fór það að mestu tmd-
ir seglum. Sldpið var sérstyrkt til
siglinga í ís og var með þrefaldan
byrðing að ffaman, ríflega sextíu
sentimetra þykkan. Skipið var búið
nýtísku rannsóknarbúnaði og marg-
ir ffemstu vísindamenn þess tíma
skipuðu áhöfin þess. Aður en skipið
bilaði var það á leið til Kaupmanna-
hafiiar þar sem vegleg veisluhöld
höfðu verið skipulögð. Ekkert varð
af þeim og skipið kom til hafhar í
Reykjavík í fylgd danska varðskipsins
Hvidbjömen. Þar var það í tíu daga
og fengu Islendingar að heimsækja
skipið og varð það mörgum þeirra
ógleymanlegt. Skipið hét effir uppá-
haldsorðtaki Dr. Charcot, en hann
var vanur að segja „Allt fer vel -
hvers vegna ekki?“ og lét skipið heita
effir seinni hluta þess orðatiltækis
„pourqoui pas?“
Koníaksþyrstur máfur
Eitt af því sem vakti óskipta at-
hygli þeirra sem heimsóttu skipið í
Reykjavíkurhöfn var máfur sem Dr.
Charcot hafði laðað til sín á Græn-
landi. Máfurinn var í búri og honum
þótti gott að fá sér neðan í því þegar
hann komst í koníaks- eða líkjörs-
glös. Blaðamanni Morgunblaðsins
sagðist svo frá máfinum skömmu
eftir að skipið fórst 1936: „Yfir borð-
inu var kassi og í honum máfur, sem
hafði komið fljúgandi til þeirra, þeg-
ar skipið var við Grænland. Máfúr-
inn hafði afar gaman af að „snapsa"
sig dálítdð úr koníaks- og líkjörsglös-
um á borðinu. Og það var afar
spaugilegt að sjá hann á efdr, þar
sem hann stóð á borðröndinni og
þandi út vængina, eins og hann vildi
hrópa „vive la France". Það er hætt
við að hann hafi ekki fengið mikið af
þesskonar trakteringum á græn-
lensku jöklunum.“
Skjótt skipast
veður ílofri
Það var ekkert sem benti til þess
að óveður væri í aðsigi þegar Po-
urqoui pas? lagði úr höfii um hádeg-
isbil þann 15. september árið 1936.
Varla blakti hár á höfði og á mynd af
skipinu má sjá svartan kolareyk stíga
beint upp í lofiið í stillunni. Þegar
skipið kom út fyrir Garðskaga varð
starfsmönnum nýstofnaðrar Veður-
stofu Islands ljóst að óveður var í að-
sigi. Þeir urðu varir við að kröpp
lægð var að myndast út fyrir suðvest-
urströnd landsins og stefiidi með
voru þeir Dr. Charcot og Conniat
skipstjóri á stjómpalfinum.
Gonidec barst að landi á land-
göngustiganum og þar kom að
Kristján Þórólfsson sem var heimil-
ismaður í Straumfirði. Kristján sá
þegar Gonidec sleppti taki á stigan-
um og hann bar í land með öldu.
Hljóp hann þá til og greip um hönd
hans en hrapaði við það í sjóinn.
Honum tókst að koma sér og Frakk-
anum í land um það leyti þegar
Guðjón Sigurðsson bónda í Straum-
firði bar að og aðstoðaði mennina.
Gonidec var komið í hús og háttað-
ur ofan í rúm eftir að hafa fengið
hressingu.
Pourqoui pas? leggur úr höfn í Reykjavík í hinstufór sína. Bjart eryfir og ekki sést vottur afþví óveSri sem skall á síSar um daginn.
miklum hraða beint til lands. Um
miðnætti var stormur um allt suð-
vestanvert landið og er talið að vind-
hraði hafi verið 16-18 vindstig, en
fárviðri var mælt í 12 vindstigum.
Hinir ffönsku skipsstjómendur sáu
sitt óvænna og snéra við og stefhdu
til Reykjavíkur. Ekki er vitað hvað
fór úrskeiðis og hvemig á því stóð að
skipið komst aldrei til hafnar. Elín
Pálmadóttir rithöfundur og blaða-
maður sagði nýverið frá því í Morg-
unblaðsgrein að í greinargerð eina
efdrlifandi leiðangursmannsins, Eu-
gene Gonidec, hafi hann talað um
togara sem hrakið hafi skipið af leið.
Hafi veðurhamurinn verið orðinn
slíkur þá að skipið hafi ekki náð
réttri stefhu á ný. Aðrir hafa borið að
leiðangursmenn hafi ruglast á
Skagavita og vitanum við Gróttu, en
þess ber að geta að skipstjómendur
vora allir mjög reyndir og hafa efa-
semdir heyrst um þessa tilgátu þess
vegna. Ljóst er hins vegar að skipið
bar af leið og strandið í skerjagarði
fyrir utan Mýrar.
hann niður undir þiljur og ætlaði að
ganga til náða. Vegna veðurofsans
varð honum hinsvegar ekki svefn-
samt og kom hann aftur upp á
stjómpall klukkan fimm um morg-
uninn. Skömmu
síðar var hann
sendur undir þiljur
til að sækja sjókort,
en ljóst er að skip-
stjórnendur vissu
ekki gjörla hvar
þeir voru staddir.
Þegar klukkan var
um fimmtán mín-
útur gengin í sex
og Gonidec kom
aftur upp á stjóm-
pallinn með kortið
steytti skipið á
skeri. Sáu skip-
stjómendur þá að
þeir vom staddir í
miklum skerjaklasa
og að leki var
kominn að skip-
inu. Einhverjir
skipverjar slösuð-
ust við áreksturinn
við skerið og báts-
maðurinn sýnu
verst. Vélin stöðv-
aðist og þegar
skipverjar ætluðuð
að keyra dælurnar
gengu þær ekki.
Þá vora undin upp segl og átti að
freista þess að komast út úr skerja-
klasanum. Skipti þá engum togum
að skipið kastaðist tdl frá einu skeri á
annað uns það stóð fast á skeri. Við
það brotnaði framstefni skipsins
mjög og sýnt að förin yrði ekki
lengri. Reynt var að kasta ankeri til
að forðast að skipið tæki aftur út en
það hafði ekkert að segja. Vora
menn þá sendir í björgunarbelti og
bjarghringa og merm hófust handa
við að koma björgunarbátum á flot.
Skipið var með einn stóran björgun-
arbát, annan nokkru minni og fjórar
svokallaðar doríur sem eru smágerð-
ir bátar. Veðurofsinn og haffótið var
hinsvegar svo mikið að ekki var neitt
lið í bátunum og bromuðu þeir ým-
ist eða sukku í sæ. Það síðasta sem
Gonidec heyrði til skipstjóra var að
hann bað menn að bjarga sér hver
sem betur gætd.
Náði taki á
landgöngxistiga
Gonidec bar að eftir að skipstjóri
hefði lýst því yfir að hver væri sjálfur
sér næstum hefði Dr. Charcot geng-
ið niður í káetu sína. Þaðan hafi
hann birst með máfinn félaga sinn
og hleypt honum úr búrinu svo hann
gæti bjargað sér á flugi. Fljótlega féll
Gonidec í sjóinn þegar hann var að
reyna að sjósetja björgunarbát.
Hann náði taki á ofurlitlum viðar-
búti en komst brátt upp á land-
göngustiga og náði þar handfestu.
Hann sá félaga sína fara hvem af
öðrum í djúpið og gat ekkert gert til
að bjarga þeim. Einn háseti náði taki
á landgöngustiganum og hélt sér þar
um hríð en gafst upp innan skamms
og hvarf í hafið. Það síðasta sem
Gonidec sá þegar hann leit á skipið
Dr. Jean-Baptiste Charcot, heimsþekktur vísindamaiur sem
fórst við Islandsstrendur.
Einn lífs af
I þessu óveðri sem grandaði Po-
urqoi pas? fórust fleiri en ffönsku
vísinda- og sjómennirnir. Gonidec
komst einn lífs af skipinu en 39 fé-
lagar hans drukknuðu. Tólf Islend-
ingar lém lífið og fimm Norðmenn.
Mikið eignatjón varð í óveðrinu og
þótti í ratm mildi að ekki fleiri skip
hafi farist. Þökkuðu menn það ekki
síst Veðurstofú Islands sem jók mjög
öryggi sjófarenda með veðurathug-
untun sfnum. Veðurhæðin var slík að
á tímabili var flóðaldan sem hár múr
úti á hafinu. Mikil úrkoma fylgdi
óveðrinu og hitaskilum þeim sem
fóru yfir landið.
Arið 1936 var mesta sfysaár ffá því
að Slysavamafélag Islands var stofn-
að árið 1928. Engu að síður voru
mikil björgunaraffek unnin og off
fór betur en á horfðist. Akurnesing-
ar voru framarlega í Slysavamarfé-
laginu og voru þeir fyrstdr á strand-
staðinn. Þeir gám hinsvegar ekkert
gert þegar að var komið og heima-
merm höfðu bjargað þeim eina sem
lifði af hið mikla slys.
Eins og sofandi
í fjörunni
Blaðamaður Morgunblaðsins,
Ami Ola, kom að strandstaðnum
skömmu efitír slysið. Ama var vel
gefið að lýsa aðstæðum á myndræn-
an hátt og sjónin sem blasti við á
Mýrum hafði mikil áhrif á hami. I
Morgunblaðinu lýsti hann fyrir les-
endum sínum hvemig umhorfs var á
strandstað.
„Öll líkin, en þau eru 22, sem
fundist höfðu, er hjer var komið
sögu, hafa verið flutt að Straumfirði.
Þau hafa verið lögð hlið við hlið á
túnbrekku skamt ffá bænum. Er l£k
dr. Charcots í miðju. Hann er
klæddur bláum ferðafötum með
Bjargi sér hver
sem betur getur
Vitað er að Dr. Charcot og
Conniat skipstjóri stóðu við stjóm-
pallinn alla þessa nótt. Gonidec bar
að hann hefði verið á vakt þar til
klukkan fjögur um nóttina. Þá fór
Yfirmenn athuga meó búnaóinn um borð í Pourqoui pas?